African National Congress

Die African National Congress (ANC) is 'n bevrydingsorganisasie en politieke party wat Suid-Afrika sedert die land se eerste nie-rassige, demokratiese nasionale verkiesing van April 1994 regeer. Dié party is in 1912 in Bloemfontein as die South African Native National Congress (SANNC) gestig en was jare lank 'n verbode organisasie in Suid-Afrika. Die huidige naam is in 1923 aanvaar.

African National Congress
ANC
Vlag van die African National Congress
Leier	Cyril Ramaphosa
Slagspreuk	South Africa's National Liberation Movement
Gestig	8 Januarie 1912 (1912-01-08) (113 jaar oud)
Nuusbrief	ANC Today
Hoofkwartier	Luthulihuis, Sauerstraat 54, Johannesburg, Gauteng
Jeugvleuel	ANC-jeugliga
Ideologie	Afrika-nasionalisme Linksgesinde nasionalisme Sosiale demokrasie Demokratiese sosialisme
Nasionale affiliasie	Tripartite Alliance
Internasionale affiliasie	Sosialistiese Internasionaal[1]
Amptelike kleure	Swart, groen, goud
Webblad	www.anc1912.org.za

Ná die algemene verkiesing van 2024 het die ANC vir die eerste keer in Suid-Afrika se demokratiese geskiedenis sy meerderheid in die parlement verloor. Dit bly steeds die grootste party, met minder as 41% van die stemme.^[2] Die party het ook sy meerderheid in Kwa-Zulu Natal, Gauteng en Noord-Kaap verloor. Ten spyte van hierdie terugslae het die ANC mag op nasionale vlak behou deur 'n groot koalisie waarna verwys word as 'n Regering van Nasionale Eenheid, insluitend partye wat saam 72% van die setels in die Parlement het.^[3]

Geskiedenis

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Geskiedenis van die African National Congress.

Die South African Native National Congress se afvaardiging in Londen, Junie 1914. Van links tot regs: Thomas Mapike, eerwaarde Walter Rubusana, eerw. John Dube, Saul Msane en Sol Plaatje.

Albert Luthuli, voormalige president van die ANC

Logo van die ANC

Oliver Tambo in 1981

Sowjetse posseël uit 1988 wat Nelson Mandela uitbeeld

Die ANC is op 8 Januarie 1912 gestig deur onder andere John Dube, Pixley ka Seme en Sol Plaatje om hom te beywer vir die regte en vryhede van alle Afrikane. Die ANC-jeugliga is in 1944 deur Nelson Mandela, Walter Sisulu, en Oliver Tambo gestig.

Die sege van die Nasionale Party in die 1948-verkiesing en die implementering van apartheid lei tot die sogenaamde Defiance Campaign van 1952, en die opstel van die Vryheidsmanifes in Kliptown in 1955.

In 1959 word die Pan Africanist Congress of Azania (PAC) gestig deur Robert Sobukwe en 'n groep ANC-lede wat gekant was teen die ANC se wending weg van swart nasionalisme af.

As gevolg van sy vreedsame verset teen apartheid en die vele inperkings wat hy hieroor moes verduur, word die Nobelprys vir Vrede in Desember 1961 aan ANC-presidentgeneraal Albert Luthuli toegeken. Hy en sy vrou, Nokukhanya, word deur die regering toegelaat om die oorhandigingseremonie in Oslo by te woon.

Na aanleiding van 'n beroep deur Albert Luthuli word die Anti-apartheidsbeweging in Brittanje gestig en internasionale druk teen die apartheidsbewind, hoofsaaklik deur boikotte, neem toe.

Die besluit van die ANC om oor te gaan na gewapende stryd, en die stigting van Umkhonto we Sizwe (MK), lei tot die inhegtenisname op 11 Julie 1963 van Nelson Mandela en 18 ander MK-lede op die plaas Liliesleaf by Rivonia. Tydens die sogenaamde Rivonia-verhoor word Mandela, Walter Sisulu, Govan Mbeki, Raymond Mhlaba, Elias Motsoaledi, Ahmed Kathrada en Denis Goldberg op 11 Junie 1964 skuldig bevind aan sabotasie en lewensvonisse opgelê. Hierna is die ANC verban.

Geallieerde organisasies

• Anti-apartheidsbeweging
• COSATU
• Sosialistiese Internasionaal
• Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party (SAKP)
• United Democratic Front (UDF)
• Voormalige Bevrydingsbewegings van Suider-Afrika

Bekende lede van die ANC

• Albert Luthuli
• Nelson Mandela
• Thabo Mbeki
• Phumzile Mlambo-Ngcuka
• Walter Sisulu
• Oliver Tambo
• Jacob Zuma

Presidente van die ANC

• Dr. John L. Dube 1912–1917
• Sefato M. Makgatho 1917–1924
• Eerw. Zaccheus R. Mahabane 1924–1927
• Josiah T. Gumede 1927–1930
• Dr. Pixley ka Isaka Seme 1930–1936
• Eerw. Zaccheus R. Mahabane 1937–1940
• Dr. Alfred Bitini Xuma 1940–1949
• Dr. James S. Moroka 1949–1952
• Hoofman Albert Luthuli 1952–1967
• Oliver Tambo 1967–1991
• Nelson Mandela 1991–1997
• Thabo Mbeki 1997–2007
• Jacob Zuma 2007–2017
• Cyril Ramaphosa 2017–tans

bron vir tot 2007.^[4]

Verkiesingsresultate

Persentasie van stemme vir die ANC in die 2014-verkiesing, volgens kiesafdelings.

   0–20%

   20–40%

   40–60%

   60–80%

   80–100%

Persentasie van stemme vir die ANC in die 2009-verkiesing, volgens kiesafdelings.

   0–20%

   20–40%

   40–60%

   60–80%

   80–100%

Nasionale verkiesings

Nasionale Vergadering

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Nasionale Vergadering van Suid-Afrika.

Verkiesing	# van algehele stemme	% van algehele stemme	# van algehele setels gewen	+/–	Regering
1994	12 237 655	62,65	252 / 400	–	In regering
1999	10 601 330	66,35	266 / 400	14	In regering
2004	10 880 915	69,69	279 / 400	13	In regering
2009	11 650 748	65,90	264 / 400	15	In regering
2014[5]	11 436 921	62,15	249 / 400	15	In regering
2019[6]	10 026 475	57,5	230 / 400	19	In regering
2024	6 459 683	40,18	159 / 400	71	In regering van nasionale eenheid met DA, IVP, PA en GOOD

Nasionale Raad van Provinsies

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Nasionale Raad van Provinsies.

Verkiesing	# van algehele setels gewen	+/–	Regering
1994	60 / 90		In regering
1999	63 / 90	3	In regering
2004	65 / 90	2	In regering
2009	62 / 90	3	In regering
2014	60 / 90	2	In regering
2019	54 / 90	6	In regering

Provinsiale verkiesings

Verkiesing	Oos-Kaap		Vrystaat		Gauteng		KwaZulu-Natal		Limpopo		Mpumalanga		Noordwes		Noord-Kaap		Wes-Kaap
%	Setels	%	Setels	%	Setels	%	Setels	%	Setels	%	Setels	%	Setels	%	Setels	%	Setels
1994	84,35%	48/56	76,65%	24/30	57,60%	50/86	32,23%	26/81	91,63%	38/40	80,69%	25/30	83,33%	26/30	49,74%	15/30	33,01%	14/42
1999	73,80%	47/63	80,79%	25/30	67,87%	50/73	39,38%	32/80	88,29%	44/49	84,83%	26/30	78,97%	27/33	64,32%	20/30	42,07%	18/42
2004	79,27%	51/63	81,78%	25/30	68,40%	51/73	46,98%	38/80	89,18%	45/49	86,30%	27/30	80,71%	27/33	68,83%	21/30	45,25%	19/42
2009	68,82%	44/63	71,10%	22/30	64,04%	47/73	62,95%	51/80	84,88%	43/49	85,55%	27/30	72,89%	25/33	60,75%	19/30	31,55%	14/42
2014[5]	70,09%	45/63	69,85%	22/30	53,59%	40/73	64,52%	52/80	78,60%	39/49	78,23%	24/30	67,39%	23/33	64,40%	20/30	32,89%	14/42
2019[6]	68,74%	44/63	61,14%	19/30	50,19%	37/73	54,21%	44/80	75,49%	38/49	70,58%	22/30	61,87%	21/33	57,54%	18/30	28,64%	12/42

Munisipale verkiesings

Verkiesing	Stemme	%	+/–
1995–96	5 033 855	58%	–
2000	Geen vrygestel	59,4%	1,4%
2006	17 466 948	66,3%	6,9%
2011	16 548 826	61,9%	4,4%
2016[7]	21 450 332	55,7%	6,2%
2021	14 531 908	47,5%	8.2%

Sien ook

• Lys van politieke partye in Suid-Afrika
• Indian National Congress, Indiese eweknie en bondgenoot^[8][9]
• 55ste Nasionale Konferensie van die African National Congress