George Bizos

George Bizos (15 November 1927 - 9 September 2020) was 'n menseregteprokureur wat hom teen apartheid in Suid-Afrika beywer het, en is veral bekend weens sy deelname aan die Rivonia-verhoor. Hy het Mandela raad gegee om die kwalifikasie 'indien nodig' by sy verhoortoespraak dat hy bereid is om te sterf, te voeg, wat bygedra het dat hy die doodsvonnis vrygespring het. Bizos het ook die families van anti-apartheidsaktiviste, wat deur die regering om die lewe gebring is, verteenwoordig, gedurende die verhore van die Waarheid- en Versoeningskommissie.

George Bizos
Gebore	George Bizos 15 November 1927 Vasilitsi, Messenia, Griekeland
Sterf	23 Junie 2002 Johannesburg, Suid-Afrika
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Advokaat

Vroeë lewe

Bizos was die seun van Antonios (by sy familie en vriende bekend as "Antoni") Bizos, die burgemeester van die klein dorpie Vasilitsi, suid van Koroni en Kalamata op die Messenia-skiereiland van die Peloponnesos, Griekeland.^[1] Hy is op 15 November 1927 gebore (alhoewel verkeerd opgeteken in sy Suid-Afrikaanse identiteitsdokument as 1928, vanweë die verklaring van sy vader aan die owerheid by hul aankoms in Egipte).^[2]

In Mei 1941, op dertienjarige ouderdom, het George Bizos en sy vader sewe Nieu-Seelandse soldate (Don Gladding, Mick Karup, Peter Martin, John Lewis en drie ander) gehelp om in die heuwels weg te kruip om die Nazi-besette Griekse vasteland te ontsnap na Kreta. Hy sê die ontsnapping het nie goed verloop nie en hy was drie dae op die see drywend totdat hy daarin geslaag het om die aandag van die bemanning te trek op die Britse torpedojaer, HMS Kimberley, wat op pad was na die Slag van Kreta. Na die slag het HMS Kimberley hom in Alexandrië, Egipte, afgelaai.^[3]

As vlugteling is hy na Suid-Afrika gestuur en het in Durban geland.^[4] Van daar af het hy per trein na Johannesburg gereis en by die Braamfontein-treinstasie afgeklim.^[5] Destyds betoog die Ossewabrandwag, 'n Afrikanergroep met Nazi-simpatie, teen die binnekoms van vlugtelinge. Die Ossewabrandwag blameer eerste minister Jan Smuts dat hy die "vuilgoed van Europa" na Suid-Afrika gebring het. Die plaaslike Griekse gemeenskap het gehelp om hom in die samelewing te integreer.^[6]

Bizos het sy eerste twee jaar in die land nie skoolgegaan nie, omdat hy nie Engels of Afrikaans kon praat nie. Hy het in 1949 toelating tot die Universiteit van die Witwatersrand bekom, en begin met 'n 3-jarige Baccalaureus Artium-graad, gevolg deur 'n drie-jarige LLB-graad in die regte. Dit was hier waar hy vir die eerste keer polities aktief geword het en by die Studenteraad onder leiding van Harold Wolpe aangesluit het.^[5]

Regsloopbaan

In 1954 is Bizos tot die balie in Johannesburg toegelaat.^[5]Gedurende die 1950's en 1960's was hy regsverteenwoordiger vir 'n wye verskeidenheid bekende mense, waaronder Trevor Huddleston van Sophiatown.^[5]

Tydens die Rivonia-verhoor van 1963-64 was Bizos deel van die span wat Nelson Mandela, Govan Mbeki en Walter Sisulu verdedig het. Die beskuldigdes is lewenslange tronkstraf opgelê, maar die doodstraf gespaar. Alhoewel daar soms gesê word dat hy beweer dat hy Mandela se beroemde toespraak opgestel het wat tydens die verhoor gelewer is, sê hy dat sy belangrikste bydrae was om die gebruik van die woorde "indien nodig" te adviseer voordat Mandela gesê het dat hy bereid was om te sterf.^[4] Bizos het geglo dat dit moontlik tot die vermyding van die doodstraf bygedra het deurdat Mandela blykbaar nie martelaarskap wou soek nie. Hierdie verhoor het die aankoms van 'n groep stoere menseregteprokureurs aangekondig - Joel Joffe, Harry Schwarz, Arthur Chaskalson en Harold Hanson.^[7]

Bizos was regsadviseur by verskillende ondersoeke na die dood van mense in aanhouding.^[5]

Bizos word 'n seniorlid van die Johannesburgse balie in 1978. Hy was 'n lid van die Nasionale Raad vir Menseregteprokureurs, wat hy in 1979 help oprig het. Hy was senior raadgewer by die Legal Resources Centre in Johannesburg in die Constitutional Litigation Unit. Hy was 'n regter in Botswana se appèlhof van 1985 tot 1993. ^[8]

In 1990 word Bizos 'n lid van die African National Congress (ANC) se regs- en grondwetlike komitee,^[8] en by die Konvensie vir 'n Demokratiese Suid-Afrika (KODESA) dien hy as adviseur vir die onderhandelingspanne en neem hy deel aan die opstel van die Voorlopige Grondwet. Hy was betrokke by die opstel van wetgewing, en veral die Wet op die Bevordering van Nasionale Eenheid en Versoening en wysigings aan die Strafproseswet, om dit in ooreenstemming te bring met Hoofstuk 3 van die grondwet, wat fundamentele menseregte aan alle burgers van Suid-Afrika waarborg.^[9][10]

In die verhore van die Waarheids- en Versoeningskommissie was Bizos die leier van die span wat die aansoeke om amnestie namens die families Biko, Hani, Goniwe, Calata, Mkonto, Mhlauli, Slovo en Schoon teëgestaan het.^[11]

In 1994 is Bizos deur president Mandela aangestel in die Kommissie vir Geregtelike Dienste^[8], wat ingevolge die grondwet kandidate aanbeveel om as regters aan te stel en hervormings aan die regstelsel voorstel om die apartheidsverlede daarvan uit te wis. Bizos was die leier van die span vir die Suid-Afrikaanse regering om aan te voer dat die doodstraf ongrondwetlik was^[12], en raadslid vir die Nasionale Vergadering in die Sertifisering van die Grondwet deur die Grondwethof.^[13]

In 2005 was Bizos regsadviseur van Nelson Mandela in 'n bittere regsgeskil met Mandela se voormalige advokaat, Ismail Ayob.^{[14][15][16][17]}

Bizos het die Chinese vereniging van Suid-Afrika verteenwoordig in 'n saak wat in 2008 geëindig het, waarin Chinese Suid-Afrikaners 'voorheen benadeelde' status verleen het en sodoende vir swart ekonomiese bemagtigingsvoordele gekwalifiseer het.^[18]

Film oor Rivonia

In 2017 verskyn Bizos saam met oorlewende beskuldigdes by die Rivonia-verhoor, Denis Goldberg, Andrew Mlangeni en Ahmed Kathrada, saam met mede-verdedigingsadvokate Joel Joffe en Denis Kuny, in 'n dokumentêre film getiteld "Life is Wonderful", geregisseer deur Sir Nicholas Stadlen,^[19] wat die verhaal van die verhoor vertel. Die titel weerspieël Goldberg se woorde aan sy moeder aan die einde van die verhoor toe hy gehoor het dat hy en sy kamerade die doodsvonnis gespaar is.^{[20][21][22][23]}

Bekende mense verteenwoordig

Bizos het onder andere die volgende mense verteenwoordig:

Nelson Mandela, sedert die 1950's ^[5][10]

Trevor Huddleston van Sophiatown, 1950's ^[5]

Mac Maharaj in die Little Rivonia-verhoor ^[5]

Govan Mbeki in die Rivonia-verhoor in 1963–64 ^[5]

Walter Sisulu in die Rivonia-verhoor in 1963–64, en daarna sy vrou ^[5]

Ahmed Timol se familie oor sy dood in 1971 in aanhouding ^[5]

Steve Biko se familie oor sy dood in aanhouding in 1977 ^[5]

Neil Aggett se familie oor sy dood in 1982 in aanhouding ^[5]

Rob Adam in 'n verhoor vir betrokkenheid by ANC-aktiwiteite, 1982 ^[24][5]

Patrick Lekota (bekend as "Terror") en Popo Molefe by die Delmas-verraadverhoor, 1985 - 89

Chris Hani se familie tydens 'n verhoor van die Waarheids- en Versoeningskommissie waar huurmoordenaars van Hani om amnestie aansoek gedoen het.

Morgan Tsvangirai, leier van die Movement for Democratic Change van Zimbabwe, toe hy aangekla is van die beplanning van 'n staatsgreep voor die algemene verkiesing in 2002^[8][10]

Winnie Madikizela-Mandela ^[5]

Ander aktiwiteite

In die 1970's het Bizos gehelp om 'n Griekse skool, SAHETI, te begin. Dit het die Griekese kultuur onderskryf, maar was selfs tydens die hoogtepunt van apartheid nie-eksklusivisties. Dit was hier waar mense soos Chris Hani se kinders opgevoed is.^[25]

In 2013 het twee van Mandela se dogters hofgeding ingestel om Bizos, die voormalige minister van behuising, Tokyo Sexwale, en die advokaat Bally Chuene as direkteure van twee van Mandela se ondernemings af te sit. Bizos het gesê dat die dogters probeer om dinge in die hande te kry wat nie verkoop moet word nie. Die saak is vertraag nadat die dogters se advokaat Ismail Ayob hom aan die saak onttrek het.^[26]

Persoonlike lewe en dood

Bizos is getroud met Arethe Daflos, bekend as 'Rita', wat 'n ruk voor sy 90ste verjaardag in November 2017 oorlede is. Die egpaar het drie seuns gehad.^[27][7][8] Bizos is op 9 September 2020 in die ouderdom van 92 oorlede.^[28][29][30]

Eerbewyse en toekennings

• 1999: Orde vir verdienstelike diens, Klas II-medalje van destydse president Mandela.^[31]
• 2001: Internasionale verhoorprokureursprys van die jaar deur die International Academy of Trial Lawyers.^[32]
• 2004: Die International Bar Association (IBA) het Bizos aangewys as die wenner van die 2004 Bernard Simons Memorial Award .^[33]

Werke

• No One to Blame?: In Pursuit of Justice in South Africa. New Africa Books. 1998. ISBN 978-0-86486-319-5.
• Odyssey to Freedom. South Africa: Penguin & Random House. 2011. ISBN 978-1-4152-0307-1.^{[dooie skakel]}
• 65 Years of Friendship. Penguin Random House South Africa. 2017. ISBN 9781415208861.