Fornax

Fornax (el fornu) ye una constelación austral que foi introducida por Nicolas Louis de Lacaille sol nome de Fornax Chemica (llatín pa fornu químicu).

Pa ver la diosa del llar de la mitoloxía romana, Fornax (mitoloxía).

El Fornu Fornax
Carta celeste de la constelación del Fornu na qu'apaecen les sos principales estrelles.
Nomenclatura
Nome n'asturianu	El Fornu
Nome en llatín	Fornax
Xenitivu	Fornacis
Abreviatura	For
Descripción
Introducida por	Nicolas-Louis de Lacaille
Superficie	397,5 graos cuadraos 0,964 % (posición 41)
Ascensión reuta	Ente 1 h 45,40 m y 3 h 50,36 m
Declinación	Ente -39,51° y -23,76°
Visibilidá	Completa: Ente 90° S y 50° N Parcial: Ente 50° N y 66° N
Númberu d'estrelles	59 (mv < 6,5)
Estrella más brillante	Fornacis (mv 3,86)
Oxetos Messier	Nengunu
Oxetos NGC	77
Oxetos Caldwell	1
Lluvies de meteoros	Nenguna
Constelaciones colindantes	4 constelaciones Cetus Eridanus Phoenix Sculptor
Meyor mes pa ver la constelación Hora llocal: 21:00
Mes	Avientu
[editar datos en Wikidata]

Mitoloxía

Fornax, na mitoloxía romana, foi la diosa del pan y de la cocción, anque esto nun tien nada que ver cola constelación (fornax ye namái la pallabra romana pa fornu), yá que ésta foi nomada asina en 1763.

Carauterístiques destacables

Namái hai una estrella na constelación con magnitú visual inferior a 4, y amás ye la única que tien nome propiu. Fornacis (α Fornacis) ye una binaria compuesta por una subxigante mariella y una nana mariella menos lluminosa que'l Sol. Les dos estrelles completen una órbita alredor del centru de mases común cada 269 años.^[1]

Otra estrella d'interés ye κ Fornacis, análogu solar que'l so tipu espectral (G2V), temperatura efectivo, lluminosidá y metalicidá son iguales a los del Sol;^[2] paez tener una compañera estelar a una distancia media de 10,9 ua.^[3] Otra análogu solar en Fornax, λ² Fornacis, tien un planeta. Con una masa similar a la de Neptunu, orbita a una distancia media de 0,14 ua al respective de la estrella, un 36% de la distancia qu'hai ente Mercuriu y el Sol.^[4]

En cuanto al cielu fondu, nesta constelación alcuéntrase'l Cúmulu de Fornax, cúmulu de galaxes distante 62 millones d'años lluz de la Vía Láctea.^[5] Ye'l segundu cúmulu de galaxes más ricu qu'esiste nun radiu de cien millones d'años lluz alredor del Grupu Llocal, tres el Cúmulu de Virgo.^[6] La so galaxa más prominente ye NGC 1316, galaxa lenticular ya importante radiofuente. Otra galaxa visible en Fornax, NGC 1097, ye una galaxa espiral barrada y galaxa Seyfert que ta a 45 millones d'años lluz de la Tierra, polo que nun forma parte del Cúmulu de Fornax.

Estrelles

Estrelles principales

• α Fornacis (Fornacis), la estrella más brillosa de la constelación con magnitú 3,80; una estrella binaria que les sos componentes tán dixebraes 4 segundos d'arcu.
• β Fornacis, xigante mariella la cual, con magnitú 4,46, ye la segunda estrella más brillosa de Fornax.
• ε Fornacis, subxigante antigua con una edá cimera a 10.000 millones d'años.
• ζ Fornacis, estrella blancu-mariella acompañada por una nana colorada; la so magnitú aparente ye 5,70.
• ι² Fornacis, estrella blancu-mariella de la secuencia principal de magnitú 5,85.
• κ Fornacis, análogu solar de magnitú 5,19.
• ν Fornacis, variable Alfa2 Canum Venaticorum de magnitú media +4,68, la tercer estrella más brillosa de Fornax.
• π Fornacis, xigante mariella de magnitú 5,35.
• ρ Fornacis, de magnitú 5,54, ye tamién una xigante mariella.
• ψ Fornacis, subxigante blancu-mariella de magnitú 5,94.
• χ¹ Fornacis, estrella blanca de magnitú 6,40.
• ω Fornacis, estrella doble que les sos componentes tienen magnitú 4,96 y 7,88.
• HD 14412 (HR 683), nana mariella distante 41 años lluz.
• UX Fornacis, variable RS Canum Venaticorum que la so componente principal ye una nana mariella.
• AE Fornacis, binaria eclipsante compuesta por dos nanes naranxes cuasi idéntiques.
• Gliese 91, nana colorada a 40,9 años lluz.
• LHS 1402 (WD 0222-291), nana blanca antigua que puede proceder del vieyu halo galácticu.

Otres estrelles con designación Bayer

• γ¹ For 6,14; γ² For 5,39; δ For 4,99; η¹ For 6,51; η² For 5,92; η³ For 5,48; ι¹ For 5,74; λ¹ For 5,91; μ For 5,27; σ For 5,91; τ For 6,01; χ² For 5,71; χ³ For 6,49; φ For 5,13

Estrelles con planetes estrasolares

• λ² Fornacis, nana mariella de magnitú 5,78 con un planeta estrasolar.
• HD 20868, estrella de magnitú 9,92 con un planeta xigante que la so órbita ye una de les más escéntriques ente los planetes conocíos.

Oxetos de cielu fondu

Imaxe de la rexón central de NGC 1097. Creitos: ESO.

• Cúmulu de Fornax, cúmulu de galaxes de menor tamañu que'l Cúmulu de Virgo, a unos 66 millones d'años lluz de la Tierra.
• Galaxa espiral NGC 1097, afayada por William Herschel el 9 d'ochobre de 1790. Nun forma parte del Cúmulu de Fornax, y ta interactuando cola galaxa vecina NGC 1097A.^[7]
• NGC 1350, NGC 1365 y NGC 1398, tamién galaxes espirales.
• NGC 1316 (Fornax A), galaxa lenticular y radiogalaxa. L'estudiu de cúmulos estelares d'estrelles coloraes nesta galaxa dexó concluyir qu'un gran choque ente dos galaxia espirales hai unos miles de millones d'años dio la forma actual a esta galaxa.^[8][9]
• Nebulosa planetaria NGC 1360. Nel so centru hai un sistema binariu de dos nanes blanques.
• Galaxa Nana de Fornax, pequeña galaxa que forma parte del Grupu Llocal y que contién el cúmulu globular NGC 1049.
• Galaxa UDFj-39546284, la más distante y antigua conocida nel momentu del so descubrimientu (26 de xineru de 2011).