СССР Олимпия уйындарында

СССР спортсылары 1952 йылдан 1988 йылға тиклемге Олимпия уйындарында ҡатнаша. Спортсылар яулаған миҙалдар һаны буйынса СССР иң алдынғы илдәрҙең береһе була.

СССР Олимпия уйындарында
Байраҡ
Спорт төрө	олимпия спорт төрө[d]
Ҡатнашыусы	Олимпия уйындары
Дәүләт	СССР
СССР Олимпия уйындарында Викимилектә

Тарих

Донъяның сәйәси картаһында 1922 йылда барлыҡҡа килгән СССР, совет спортсыларының төрлө ярыштарҙа ҙур уңыштарға өлгәшеүенә ҡарамаҫтан, оҙаҡ ваҡыт донъя олимпия хәрәкәтендә ҡатнашмай. 1920 йылда Всеобуч тәүге делегацияны Антверпендағы Олимпия уйынларына ебәрергә ынтылып ҡарай, әммә ниәт ғәмәлгә ашмай. Халыҡ-ара олимпия комитеты 1933 йылға тиклем революциянан һуң Рәсәйҙән эмиграциялаған кенәз Лев Урусовты Рәсәй вәкиле итеп һанай.

1939—1945 йылдарҙағы Икенсе донъя һуғышынан һуң СССР донъя спорт хәрәкәтенә әүҙем ҡушыла. Совет спортсылары донъя һәм Европа чемпионаттарында уңышлы сығыш яһай. Хәҙер инде Халыҡ-ара олимпия комитеты алдынғы спорт державаһын күрмәмешкә һалыша алмай. 1951 йылдың 23 апрелендә СССР-ҙың Олимпия комитеты ойошторола. 1951 йылдың 7 майында Венала МОК-тың 46-сы сессияһында Советтар Союзы Халыҡ-ара олимпия комитеты ағзалығына алына. СССР Олимпия комитеты рәйесе Константин Андрианов МОК ағзаһы итеп һайлана^[1].

СССР-ҙа бер Олимпия уйындары үтә — 1980 йылда Мәскәүҙә XXII Йәйге Олимпиада була. Уға тиклем 1976 йылғы Олимпиаданы үткәреүгә бирелгән ғариза ҡәнәғәтләндерелмәй ҡала. Олимпиада-1980 ярыштарының ҡайһы берҙәре Ленинградта, Киевта, Минскиҙа, Таллинда, Мытищиҙа үткәрелә.

СССР-ҙан МОК ағзалары

Ағза	Ғүмере	МОК-тағы йылдары	Вазифаһы
Константин Андрианов	1910—1988	1951—1988	МОК башҡарма комитеты ағзаһы (1962—1974), МОК вице-президенты (1966—1970)
Алексей Романов	1904—1979	1952—1971
Виталий Смирнов	1935 йылғы	1971—	МОК башҡарма комитеты ағзаһы (1974—1982), МОК вице-президенты (1978—1984 һәм 1986—1990)
Марат Грамов	1927—1998	1988—1992

Уйындарҙа ҡатнашыу

1952 йылда СССР беренсе тапҡыр Хельсинкиҙа үткән Олимпия уйындарында ҡатнаша. 295 спортсынан торған СССР командаһы программаның бөтә төрҙәрендә лә сығыш яһай (үләндәге хоккейҙан башҡа) һәм шунда уҡ Уйындарҙың дөйөм иҫәбендә 2-се урынды ала (МОК ҡабул иткән система һәм НКЗ системаһы буйынса). Диск ташлаусы Нина Пономарёва-Ромашкова 1952 йылдың 20 июлендә йәйге Олимпия уйындарының беренсе чемпионкаһы була (51.42 метр күрһәткес менән Олимпия рекорды ҡуя).

1956 йылда СССР беренсе тапҡыр ҡышҡы Олимпия уйындарында ҡатнаша. Кортина-д’Ампеццола булған был Олимпиадала СССР Уйындарҙың дөйөм иҫәбендә 1-се урынды яулай. 1956 йылдың 28 ғинуарында 10 километрға саңғыла уҙышта Любовь Козырева-Баранова ҡышҡы Олимпия уйындарының беренсе чемпионкаһы була.

1988 йылда совет делегацияһы тәүге тапҡыр Сеулдағы Паралимпия уйындарында ҡатнаша. Паралимпиада дебютанттары дөйөм иҫәптә ун икенсе урынды ала^[2].

Милли олимпия комитеты эшләгән 41 йыл эсендә СССР 18 ҡышҡы һәм йәйге Олимпиадала ҡатнаша һәм, бөтәһендә лә дөйөм иҫәптә алдынғы урындарҙа булып, бер ҡасан да икенсе урындан түбән төшмәй. СССР спортсылары түбәндәге спорт төрҙәрендә төп уйынсы була:

• йәйге уйындарҙа: еңел атлетика, ауыр атлетика, ирекле көрәш, классик көрәш, спорт гимнастикаһы, фехтование, байдарка һәм каноэла ишеү, пуля менән атыу, гандбол, волейбол.
• ҡышҡы уйындарҙа: саңғы уҙыштары, конькиҙа тиҙлекле йүгереү, фигуралы шыуыу, биатлон, шайбалы хоккей.

Бойкот

1980 йылда СССР Мәскәүҙә йәйге Олимпия уйындарын ҡабул итә. Ләкин был уйындарға ҡарата алдынғы көнбайыш илдәренең байтағы, шул иҫәптән АҠШ, ГФР һәм Япония бойкот иғлан итә. Шулай итеп, был илдәрҙең спортсылары Мәскәүҙәге Олимпиадала ҡатнаша алмай. СССР командаһы, үҙенең тарихында иң күп һанлы алтын миҙалдар яулап (80 алтын миҙал), дөйөм миҙалдар иҫәбендә беренсе урынды яулай.

1984 йылда совет спортсылары Лос-Анджелестағы Уйындарҙа ҡатнаша алмай, сөнки социалистик лагерь илдәре үҙ сиратында был Уйындарғы бойкот иғлан итә. Социалистик блок илдәренең спортсылары өсөн «Дуҫлыҡ-84» ярыштары ойошторола.

СССР-ҙың тарҡалыуы

1991 йылдың декабрендә СССР тарҡалғандан һуң, 1992 йылдың 12 мартында СССР-ҙың Олимпия комитеты бөтөрөлә. 1992 йылда элекке СССР спортсылары Барселонала 1992 йылғы йәйге Олимпиадала һәм Альбервилдә 1992 йылғы ҡышҡы Олимпиадала ҡатнаша. БДБ илдәренең берләшкән командаһы олимпия флагы аҫтында сығыш яһай.

СССР-ҙың спорт тарихында 3 һәм унан күберәк олимпия алтын наградаһын яулаған спортсыларҙың тулы исемлеге

Был исемлеккә СССР ваҡытында кәм тигәндә 3 алтын миҙал яулаусылар ғына индерелгән. Олимпия сығыштарын 1991 йылға тиклем СССР ваҡытында башлаған һәм һуңынан башҡа ил флагтары аҫтында алтын яулаған спортсылар ҙа бар. 44 спортсының 31-е — йәйге, 13-ө ҡышҡы спорт төрҙәрендә сығыш яһаған. Бөтәһенә ҡарағанда ла гимнастар күп — 13 кеше.

№	Спортсы	Спорт төрө	Олимпиадалар	Алтын	Көмөш	Бронза	Бөтәһе
1	Лариса Латынина	Спорт гимнастикаһы	1956—1964	9	5	4	18
2	Николай Андрианов	Спорт гимнастикаһы	1972—1980	7	5	3	15
3	Борис Шахлин	Спорт гимнастикаһы	1956—1964	7	4	2	13
4	Виктор Чукарин	Спорт гимнастикаһы	1952—1956	7	3	1	11
5	Лидия Скобликова	Конькиҙа йүгереү спортсы	1960—1964	6	0	0	6
6	Полина Астахова	Спорт гимнастикаһы	1956—1964	5	2	3	10
7	Нелли Ким	Спорт гимнастикаһы	1976—1980	5	1	0	6
8	Раиса Сметанина	Саңғы уҙыштары	1976—1992	4	5	1	10
9	Людмила Турищева	Спорт гимнастикаһы	1968—1976	4	3	2	9
10	Галина Кулакова	Саңғы уҙыштары	1972—1980	4	2	2	8
11	Ольга Корбут	Спорт гимнастикаһы	1972—1976	4	2	0	6
12=	Елена Новикова-Белова	Фехтование	1968—1976	4	1	1	6
12=	Виктор Сидяк	Фехтование	1968—1980	4	1	1	6
14=	Владимир Артёмов	Спорт гимнастикаһы	1988	4	1	0	5
14=	Евгений Гришин	Конькиҙа йүгереү спорты	1956—1964	4	1	0	5
14=	Валентин Моратов	Спорт гимнастикаһы	1952—1956	4	1	0	5
14=	Александр Тихонов	Биатлон	1968—1980	4	1	0	5
14=	Николай Зимятов	Саңғы уҙыштары	1980—1984	4	1	0	5
19=	Виктор Кровопусков	Фехтование	1976—1980	4	0	0	4
19=	Владимир Сальников	Йөҙөү	1980—1988	4	0	0	4
21	Александр Дитятин	Спорт гимнастикаһы	1976—1980	3	6	1	10
22	Владимир Назлымов	Фехтование	1968—1980	3	2	1	6
23	Галина Горохова	Фехтование	1960—1972	3	1	1	5
24=	Альберт Азарян	Спорт гимнастикаһы	1956—1960	3	1	0	4
24=	Валентин Манкин	Елкән спорты	1968—1980	3	1	0	4
24=	Тамара Пресс	Еңел атлетика	1960—1964	3	1	0	4
24=	Виктор Санеев	Еңел атлетика	1968—1980	3	1	0	4
24=	Владислав Третьяк	Шайбалы хоккей	1972—1984	3	1	0	4
29=	Дмитрий Билозерчев	Спорт гимнастикаһы	1988	3	0	1	4
29=	Людмила Хведосюк-Пинаева	Байдаркала һәм каноэла ишеү	1964—1972	3	0	1	4
31=	Клавдия Боярских	Саңғы уҙыштары	1964	3	0	0	3
31=	Виталий Давыдов	Шайбалы хоккей	1964—1972	3	0	0	3
31=	Анатолий Фирсов	Шайбалы хоккей	1964—1972	3	0	0	3
31=	Виктор Жданович	Фехтование	1960—1964	3	0	0	3
31=	Александра Забелина	Фехтование	1960—1972	3	0	0	3
31=	Вячеслав Иванов	Академик ишеү	1956—1964	3	0	0	3
31=	Татьяна Казанкина	Еңел атлетика	1976—1980	3	0	0	3
31=	Виктор Кузькин	Шайбалы хоккей	1964—1972	3	0	0	3
31=	Александр Медведь	Ирекле көрәш	1964—1972	3	0	0	3
31=	Владимир Морозов	Байдаркала һәм каноэла ишеү	1964—1972	3	0	0	3
31=	Владимир Парфенович	Байдаркала һәм каноэла ишеү	1980	3	0	0	3
31=	Александр Рагулин	Шайбалы хоккей	1964—1972	3	0	0	3
31=	Ирина Роднина	Фигуралы шыуыу	1972—1980	3	0	0	3
31=	Сергей Чухрай	Байдаркала һәм каноэла ишеү	1976—1980	3	0	0	3

Иҫәпләү системаһы

СССР-ҙа команда алған урынды иҫәпләү өсөн Рәсми булмаған Команда Зачёты (Неофициальный Командный Зачет, НКЗ) тигән урын иҫәпләү систмаһы ҡабул ителгән була. Уға ярашлы, спортсы яулаған 1-сенән 6-сыға тиклем урындар өсөн билдәле һанда мәрәй яҙыла. 1-се урынға — 7 мәрәй, 2-се — 5, 3-сө — 4, 4-се — 3, 5-се — 2, 6-сы урынға — 1 мәрәй. Был система башҡа ҡайһы бер илдәрҙә лә ҡабул ителә^[3]. Команданың урынын билдәләү буйынса дөйөм ҡабул ителгән система иһә тик миҙалдарҙы ғына иҫәпләй^[4].

Һөҙөмтәләр

СССР спортсылары Олимпия уйындарының бөтә тарихында миҙалдар һаны буйынса, АҠШ-тан ҡына ҡалышып, икенсе урынды биләй (ҡатнашҡан уйындар һаны АҠШ-тыҡынан күпкә кәм булһа ла) — бөтәһе 1204, шул иҫәптән 473 алтын. Шул уҡ ваҡытта СССР алтын, көмөш һәм бронза наградалар һаны буйынса бөтә йәйге һәм ҡышҡы Уйындар йомғаҡтары буйынса ла, айырым-айырым йәйге Уйындар һәм ҡышҡы Уйындар йомғаҡтары буйынса ла икенсе урында була (СССР тарҡалғандан һуң Норвегия ҡышҡы күрһәткес буйынса СССР-ҙы үтә).

Йәйге уйындарҙағы сығыштар

Уйындар	Ҡатнашыусылар	Алтын	Көмөш	Бронза	Бөтәһе	Урын
1952 Хельсинки	295	22	30	19	71	2
1956 Мельбурн	283	37	29	32	98	1
1960 Рим	284	43	29	31	103	1
1964 Токио	319	30	31	35	96	2
1968 Мехико	313	29	32	30	91	2
1972 Мюнхен	373	50	27	22	99	1
1976 Монреаль	410	49	41	35	125	1
1980 Мәскәү	489	80	69	46	195	1
1984 Лос-Анджелес	ҡатнашмайҙар
1988 Сеул	481	55	31	46	132	1
Бөтәһе		395	319	296	1010	2

|

Ҡышҡы уйындарҙағы сығыштар

Уйындар	Ҡатнашыусылар	Алтын	Көмөш	Бронза	Бөтәһе	Урын
1952 Осло	ҡатнашмайҙар
1956 Кортина Д’Ампеццо	55	7	3	6	16	1
1960 Скво-Велли	62	7	5	9	21	1
1964 Инсбрук	69	11	8	6	25	1
1968 Гренобль	74	5	5	3	13	2
1972 Саппоро	78	8	5	3	16	1
1976 Инсбрук	79	13	6	8	27	1
1980 Лейк-Плэсид	86	10	6	6	22	1
1984 Сараево	99	6	10	9	25	2
1988 Калгари	101	11	9	9	29	1
Бөтәһе		78	57	59	194	4

|}

Йәйге Олимпия уйындарындағы миҙалдар      Был спорт төрөндә төп уйынсылар Спорт Алтын Көмөш Бронза Барлығы Спорт гимнастикаһы 73 67 44 184 Еңел атлетика 65 55 75 195 Көрәш 62 31 23 116 Ауыр атлетика 39 21 2 62 Байдаркала һәм каноэла ишеү 29 13 9 51 Фехтование 18 15 16 49 Атыу 17 15 17 49 Бокс 14 19 18 51 Йөҙөү 13 21 26 60 Академик ишеү 12 20 10 42 Велоспорт 11 4 8 23 Волейбол 7 4 1 12 Ат спорты 6 5 4 15 Дзюдо 5 5 13 23 Хәҙерге бишбәйге 4 5 5 14 Елкән спорты 4 5 3 12 Баскетбол 4 4 4 12 Гандбол 4 1 1 6 Һыуға һикереү 3 4 6 13 Һыу полоһы 2 2 3 7 Футбол 2 0 3 5 Уҡтан атыу 1 3 3 7 Үләндәге хоккей 0 0 2 2 Бөтәһе 395 319 296 1010

Ҡышҡы Олимпия уйындарындағы миҙалдар   Спорт Алтын Көмөш Бронза Барлығы Саңғы уҙыштары 25 22 21 68 Конькиҙа йүгереү спорты 24 17 19 60 Фигуралы шыуыу 10 9 5 24 Биатлон 9 5 5 19 Шайбалы хоккей 7 1 1 9 Сана спорты 1 2 3 6 Бобслей 1 0 2 3 Трамплиндан һикереү 1 0 0 1 Саңғы икебәйгеһе 0 1 2 3 Тау саңғыһы спорты 0 0 1 1 Бөтәһе 78 57 59 194

Байраҡ йөрөтөүселәр[5]

Йәйге Олимпия уйындары

ОУ йылы	Исеме, фамилияһы	Спорт төрө	Сығышы
1952, Хельсинки	Яков Куценко	ауыр атлетика	сығыш яһамай
1956, Мельбурн	Алексей Медведев	ауыр атлетика	сығыш яһамай
1960, Рим	Юрий Власов	ауыр атлетика	алтын
1964, Токио	Леонид Жаботинский	ауыр атлетика	алтын
1968, Мехико	Мехико Леонид Жаботинский	ауыр атлетика	алтын
1972, Мюнхен	Александр Медведь	ирекле көрәш	алтын
1976, Монреаль	Николай Балбошин	грек-рим көрәше	алтын
1980, Москва	Николай Балбошин	грек-рим көрәше	сығыш яһамай
1988, Сеул	Александр Карелин	грек-рим көрәше	алтын
1992, Барселона	Александр Карелин	грек-рим көрәше	алтын

Ҡышҡы Олимпия уйындары

ОУ йылы	Исеме, фамилияһы	Спорт төрө	Сығышы
1956, Кортина Д’Ампеццо	Олег Гончаренко	конькиҙа йүгереү спорты	2 бронза
1960, Скво-Вэлли	Николай Сологубов	хоккей	бронза
1964, Инсбрук	Евгений Гришин	конькиҙа йүгереү спорты	көмөш
1968, Гренобль	Виктор Мәмәтов	биатлон	алтын
1972, Саппоро	Вячеслав Веденин	саңғы спорты	2 алтын
1976, Инсбрук	Владислав Третьяк	хоккей	алтын
1980, Лейк-Плэсид	Александр Тихонов	биатлон	алтын
1984, Сараево	Владислав Третьяк	хоккей	алтын
1988, Калгари	Андрей Букин	фигуралы шыуыу	алтын
1992, Альбервилль	Валерий Медведцев	биатлон	алтын

Һылтанмалар

• Из истории. 2009 йыл 21 март архивланған. Олимпийский комитет России (ОКР) 2009 йыл 21 март архивланған.
• Б. Н. Хавин. Всё об олимпийских играх. — 2-е изд. — М.: «Физкультура и спорт», 1979.Ҡалып:Книга:Хавин Б.Н.: Всё об олимпийских играх