Ірака-іранская вайна

Іра́ка-іра́нская вайна́, альбо Пе́ршая вайна́ ў Пэрсы́дзкай зато́цы (па-арабску: حرب الخليج الأولى‎, па-пэрсыдзку: جنگ ایران و عراق‎‎) — збройны канфлікт Ірану з Іракам ад верасьня 1980 да жніўня 1988 року. Пачаўся з ірацкага нападу на Іран і скончыўся ўзаемным прыняцьцем Рэзалюцыі №598 Рады бясьпекі ААН.

Ірака-іранская вайна
Халодная вайна, наступствы Іранскай рэвалюцыі, ірацка–курдзкі канфлікт, пасярэдніцкая вайна Ірану з Саудаўскай Арабіяй
Дата: 22 верасьня 1980 — 20 жніўня 1988 Месца: Іран Ірак Вынік: Нявызначаны Тэрытарыяльныя зьмены: Status quo ante bellum
Супернікі
Іран	Ірак
Камандуючыя
Асноўныя кіраўнікі: Рухала Хамэйні Акбар Рафсанджані Алі Хамэнэі Мір-Хасэйн Мусаві	Асноўныя кіраўнікі: Садам Хусэйн Аднан Хейр Алах Ізат Ібрагім аль-Дуры Тарык Азіз
Колькасьць
Пачатак вайны: 110—215 тыс. жаўнераў падрабязьней: 1700—2100 танкаў, 1000—1900 бронемашынаў, 300—1100 артылерыі, 421—485 самалётаў 750—835 верталётаў	Пачатак вайны: 200—210 тыс. жаўнераў падрабязьней: 1750—2800 танкаў, 2350—4000 бронемашынаў, 1350—1400 артылерыі, 295—380 самалётаў, 300—350 верталётаў
Страты
200—600 тыс. вайскоўцаў	105—500 тыс. вайскоўцаў
Агульныя страты
Цывільныя страты: > 100 тыс. чал.

Прычынай атакі на Іран стала боязь перад распаўсюджаньнем ідэалёгіі Рухалы Хамэйні і шыізму ў пераважна суніцкім Іраку. Пры гэтым Садам Хусэйн спадзяваўся зрабіць Ірак паноўнай сілай Пэрсыдзкай затокі і адваяваць усходні бераг ракі Шат-эль-Араб, аддадзены Ірану ў 1975 року ў Альжыры.

Іран пасьля нядаўняй рэвалюцыі быў аслаблены і пазбавіўся падтрымкі ЗША ды Ізраілю; аднак нягледзячы на чаканьні ірацкіх вайскаводаў, іхні наступ трываў толькі тры месяцы. Пасьля гэтага да чэрвеня 1982 року іранская армія адваявала ўсе страчаныя тэрыторыі. Тады Іран адмовіўся прызнаць Рэзалюцыю №514 Рады бясьпекі ААН і перайшоў у наступ на ірацкай тэрыторыі, які цягнуўся пяць гадоў. Толькі ў сярэдзіне 1988 року Ірак здолеў правесьці шэраг удалых контранаступаў, пасьля чаго ваенныя дзеяньні зайшлі ў тупік.

Ірак атрымліваў значную грашовую, палітычныю і лягістычную дапамогу ад ЗША, Вялікабрытаніі, СССР, Францыі, Італіі, Югаславіі і пераважнай большасьці арабскіх дзяржаваў. На баку Ірану, які аказаўся ў міжнароднай ізаляцыі, стаялі Сырыя, Лібія, КНР, КНДР, Ізраіль, Пакістан і Паўднёвы Емэн. Апанэнты вялі ваенныя дзеяньні ў стылі I сусьветнай вайны з выкарыстаньнем акопаў, калючага дроту, умацаваных кулямётных пунктаў, штыкавых атакаў, іранскіх «мясных штурмаў(d)», ірацкай хімічнай зброі і наўмысных удараў па мірных мэтах.

Васьмігадовы канфлікт, эканамічная разруха, падзеньне маралі, няздольнасьць працягваць наступ, бязьдзейнасьць міжнароднай супольнасьці адносна выкарыстаньня Іракам зброі масавага зьнішчэньня, а таксама згаршэньне стасункаў з ЗША змусілі Іран пагадзіцца на прапанаванае Арганізацыяй Аб’яднаных Нацый замірэньне. За час вайны загінулі каля 500 тысячаў чалавек, прычым значную частку стратаў панёс іранскі бок, і ніякіх тэрытарыяльных здабыткаў ці рэпарацыяў ніводная зь дзяржаваў не атрымала.