Баркулабаўскі абраз Маці Божай

Баркулабаўскі абраз Маці Божай — твор выяўленчага мастацтва XVII ст., хрысьціянская сьвятыня.

Баркулабаўскі абраз Божай Маці
Баркулабаўская Адыгітрыя
Год	11 ліпеня 1659 (366 гадоў таму)
Тып	абраз
Месцазнаходжаньне	Баркулабаўскі Ўшэсьценскі манастыр, Баркулабаў
Уладальнік	Бабруйская япархія

Паходзіць з Ушэсьценскага манастыра ў мястэчку Баркулабаве. Адзін з найвялікшых шэдэўраў беларускай школы іканапісу, які захоўвае выразныя рысы старажытнабізантыйскай асновы. Ушаноўваецца як цудоўны, сьвяткаваньне 11 ліпеня (у дзень зьяўленьня абраза ў манастыры)^[1].

Апісанне

Баркалабаўская Адзігітрыя, намаляваная тэмпэрай на хваёвай аснове з пазалочаным разьбяным фонам — адзін з найвялікшых шэдэўраў беларускай школы іканапісу, які захоўвае выразныя рысы старажытнабізантыйскай асновы.

Божая Маці ўбрана ў цёмна-пурпурны мафорый, упрыгожаны трыма залатымі ажурнымі зоркамі і залатой карункавай аблямоўкай з пэндзьлямі, цёмна-зялёная сукенка мае шырокі жамчужны обнізь на гарлавіне і поручах, залаты німб, гравіраваны прамяністым зьзяньнем. Аблічча Багародзіцы выканана царскай прыгажосьці, высакароднасьці і смутку. Схіліўшы галаву да Божага Дзіцяці, якое сядзіць на Яе левай руцэ, высока паднятай уверх правай рукой Яна паказвае на дзясьніцу Сына. Немаўля Хрыстос, у белым хітоне-кашулі з адкладным каўняром, з чырвоным поясам, і вохрыста-чырвоным гімаціі з багатым залатым асістам, зьлёгку павернуты да Маці Божай, благаслаўляе правай рукой, у левай руцэ трымае скрутак.

Гісторыя

Навукоўцы выказваюць меркаваньне, што абраз створаны на мяжы XVI—XVII ст. ці ў 1-й пал. XVII ст. ў цэнтральнабеларускім рэгіёне (магчыма, на тэрыторыі паміж Слуцкам і Слонімам^[2]).

Першапачаткова знаходзілася ў праваслаўным Баркулабаўскім жаночым манастыры (адсюль назва), заснаваным Б. Сьцяцкевічам у 1648 годзе. У манастырскім архіве захоўвалася легендарнае паданьне пра паходжаньне абразу. Паводле яго ў 1659 годзе нейкі «князь вояў рускіх» Пажарскі вяртаўся «з Польшчы», маючы пры сабе патаемна гэты абраз Багародзіцы. Калі атрад князя праходзіў каля манастыру, «абраз стаў нерухомы» і ніякія намаганьні людзей не здолелі зрушыць яго з месца. Пажарскі зразумеў, што абраз жадае застацца ў манастыры і перадаў яго ігуменьні Фаціньні Кіркораўне.

На думку навукоўцаў, падзеі малі адбывацца трохі раней. Згаданы ў паданьні князь Пажарскі — гэта Сямён Раманавіч Пажарскі, які ў 1655 годзе прымаў на чале конных злучэньняў маскоўскага войска ўдзел у баявых дзеяньнях на Беларусі падчас 13-гадовай вайны — аблоге Старога Быхава, Слуцка, захопе Клецка, бітве пад Цімкавічамі. Князь Сямён Пажарскі разьбіў воінскія злучэньні ВКЛ пад Цімкавічамі, захапіў шмат палонных, літоўскія вайсковыя сьцягі і літаўры, разграбіў і спаліў Цімкавічы. Верагодна, тады і ўзяў князь у свой абоз адзначаны вялікі абраз Божай Маці, які ён не выпадкова пакінуў потым у Баркалабаўскім манастыры, адным з нямногіх пасьля абвяшчэньня Берасьцейскай царкоўнай уніі праваслаўных прыстанкаў Беларусі

Абраз праславіўся у Баркулабаўскім манастыры многімі цудамі, аб чым сьведчылі яго шматлікія копіі ў навакольных цэрквах. Найвялікшым цудам лічылася тое, што абраз перажыў усе войны XVII—XX ст. і ганеньні на рэлігію ў XX ст.

Доўгі час, пасьля таго як у 1920 годзе манастыр быў закрыты, абраз знаходзіўся ў адным з храмаў Быхава. Абраз быў выяўлены 27-й экспэдыцыяй Дзяржаўнага мастацкага музэю БССР у 1974 годзе^[3]. У ліпені 2010 году яго вярнулі ў адноўлены манастыр у Баркулабава.

Хрэсны ход

Штогод 23 ліпеня ладзілі 2 хрэсныя ходы з Магілёва і Быхава да Баркулабаўскага абраза Божай Маці. У сьвяточным набажэнстве 24 ліпеня [ст. ст. 11 ліпеня] ў Баркулабаўскім манастыры бралі ўдзел бабруйскі і магілёўскі япіскапы^[4]. Хрэсны ход з Магілёва займаў 40 км і пачынаўся паўгадзінным малебнам а 6:00 у Мікольскім манастыры. А 9:00 і а 11:00 рабіліся прывалы ў Буйнічах на паўгадзіны і ў Салтанаўцы на гадзіну. А 14:00 рабілі 2-гадзінны прыпынак на абед у Дашкаўцы. А 19:00 паломнікі прыбывалі ў Баркулабаў для ўдзелу ў гадзінным вечаровым набажэнстве. Пасьля начлегу багамольцы бралі ўдзел у сьвяточным набажэнстве і брацкай трапезе^[5].

У нумізматыцы

10 кастрычніка 2012 году Нацыянальны банк Беларусі выпусьціў срэбную памятную манэту «Ікона Прасьвятой Багародзіцы «Баркалабаўская» наміналам 20 рублёў. 28 сьнежня 2012 году дадаткова выпусьцілі ў абарачэньне 3 манэты: 2 залатыя наміналам 50 і 1000 рублёў, а таксама срэбную — наміналам 500 рублёў. Дызайнэркай манэтаў была Сьвятлана Заскевіч. Чаканку ажыцьцявіла нямецкая «Мынца Бэрнгарда Маера» ў Карлсфэльдзе (зямля Баварыя). Прастакутныя манэты мелі кант зь пярэдняга і адваротнага бакоў, які выступаў па пэрымэтры. Мелі якасьць пруф^[6].

Пасярод авэрсу манэтаў месьціўся арнамэнт у выглядзе вінаграднай лазы для абазначэньня Багародзіцы. Унутры арнамэнту знаходзіўся памятны крыж на Заслаўскім замчышчы ў сувязі за сьвяткаваньнем 1000-годзьдзя Праваслаўнай царквы ў Беларусі і проба стопку. Уверсе разьмясьцілі рэльефны відарыс дзяржаўнага гербу Беларусі 1995 году і ў 2 радкі надпіс «Рэспубліка Беларусь». Унізе абазначаўся намінал: 20, 50, 500 або 1000 рублёў. Справа ад наміналу пазначаўся 2012 год чаканкі^[6].

Пасярод рэвэрсу манэтаў знаходзіўся Балкулабаўскі абраз Прасьвятой Багародзіцы. Унізе быў надпіс «Баркалабаўская». На срэбных манэтах наміналам 20 і 500 рублёў месьціліся выявы німбаў над Багародзіцай і Ісусам Хрыстом, а таксама зорак і шляка на адзеньні Багародзіцы, як і царкоўны арнамэнт золатам^[6].

Намінал (рублёў)	20	50	500	1000
Мэтал	Срэбра	Золата	Срэбра	Золата
Проба	925	999	925	999
Маса манэты (грамаў)	31,1	5	500	100
Маса мэталу ў чысьціні	28,77	4,99	462,5	99,9
Памер (мілімэтраў)	30х45	14х23,5	90х135	36х53
Наклад (асобнікаў)	10 000	4000	500	200
Адпускная цана (рублёў)	105,8	425,5	1079,85