Адзіны дзяржаўны рэгістар юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў

Адзіны дзяржаўны рэгістар юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў (АДР) — агульнадзяржаўная сыстэма ўліку і атаясьненьня гаспадарчых дзейнікаў Беларусі, створаная ў 1994 годзе ў якасьці Адзінага дзяржаўнага рэгістру прадпрыемстваў і арганізацыяў (АДРПА).

Адзіны дзяржаўны рэгістар юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў

рэгістрацыйны орган, рэестар юрыдычных асобаў

Дата заснаваньня / стварэньня	1994
Афіцыйны назоў	Адзіны дзяржаўны рэгістр юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў
Назва арыгінальнай мовай	Адзіны дзяржаўны рэгістар юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў
Кароткая назва	АДР
Краіна	Беларусь
Выканаўчы орган	Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь
Належыць да юрысдыкцыі	Беларусь
Тэлефонны нумар	[phone]
Электронная пошта	mailto:[e-mail]
Афіцыйны вэб-сайт	https://egr.gov.by/egrn/?language=be

На 2025 год АДР зьмяшчаў зьвесткі пра юрыдычныя асобы, дзяржаўныя органы з палажэньнямі ў выглядзе заканадаўства і індывідуальных прадпрымальнікаў Беларусі. Вядзеньнем Адзінага рэгістру займалася Міністэрства юстыцыі Беларусі^[1]. Паводле 45-га артыкула Грамадзянскага кодэксу Беларусі 1998 году, дзяржаўныя органы падлягалі ўлучэньню ў АДР. Згодна з 47-м артыкулам юрыдычныя асобы падлягалі дзяржаўнаму ўліку з унясеньнем дадзеных у АДР. Пры гэтым фізычныя і юрыдычныя асобы мелі права атрымаць зьвесткі з АДР. У 53-м артыкуле згадвалася, што юрыдычная асоба лічылася пераўтворанай праз далучэньне іншай юрасобы пасьля ўнясеньня ў АДР запісу аб спыненьні дзейнасьці далучанай юрасобы. Паводле 59-га артыкула, старшыня ліквідацыйнай камісіі меў пісьмова апавясьціць орган уліку пра рашэньне аб закрыцьці юрасобы цягам 10 працоўных дзён. Такая юрасоба лічылася закрытай з даты рашэньня органу ўліку аб унясеньні запісу пра яе выключэньне з АДР. Згодна з 1013-м артыкулам фірмовае найменьне юрасобы падлягала ўліку шляхам улучэньня ў АДР^[2].

Улік

Паводле Дэкрэту прэзыдэнта Беларусі 2009 году № 1 «Аб дзяржаўнай рэгістрацыі і спыненьні дзейнасьці суб'ектаў гаспадараньня», дзяржаўны ўлік з унясеньнем у АДР ажыцьцяўлялі:

• выканаўчыя камітэты вобласьцяў і абласных цэнтраў;
• аблвыканкамы і Менскі гарвыканкам — даходных прадпрыемстваў з замежным капіталам;
• кіраўніцтва свабодных эканамічных зонаў (СЭЗ) — даходных прадпрыемстваў, некамэрцыйных арганізацыяў і індывідуальных прадпрымальнікаў у СЭЗ;
• Міністэрства юстыцыі Беларусі — гандлёва-прамысловых палатаў;
• Міністэрства фінансаў Беларусі — страхавых прадпрыемстваў і брокераў, аб'яднаньняў страхоўнікаў;
• Нацыянальны банк Беларусі — банкаў і нябанкаўскіх крэдытна-фінансавых арганізацыяў^[3].

Юрыдычныя асобы

На 2025 год у Адзіны дзяржаўны рэгістар юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў (АДР) улучалі 29 такіх відаў зьвестак пра юрыдычныя асобы Беларусі, як:

• рэгістрацыйны нумар;
• поўная і скарочаная назвы;
• арганізацыйна-прававая форма;
• форма ўласнасьці;
• месцазнаходжаньне;
• орган кіраваньня, у падпарадкаваньні якога знаходзіцца арганізацыя рэспубліканскай і камунальнай формы ўласнасьці;
• памер статутнага фонду з доляй дзяржавы і замежнага ўкладаніка;
• адасобленыя падразьдзяленьні і прадстаўніцтвы;
• асноўны від гаспадарчай дзейнасьці паводле заявы аб дзяржаўным уліку;
• орган уліку з датай і нумарам рашэньня аб дзяржуліку;
• уласьнік маёмасьці і заснавальнікі;
• кіраўнік;
• пастаноўка на ўлік у падатковым органе, органе дзяржаўнай статыстыкі, органе Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва (ФСАН) і адасобленым падразьдзяленьні прадпрыемства «Белдзяржстрах»;
• запазычанасьць перад бюджэтам, ФСАН, па абавязковым страхаваньні ад няшчасных выпадкаў на вытворчасьці і прафэсійных захворваньняў, няспыненых абавязках перад мытнымі органамі, выкананьне абавязкаў перад архівам;
• падача ў орган уліку электроннага дакумэнта у выпадку i парадку, устаноўленым Саветам міністраў Беларусі;
• прызнаньне дзяржуліку несапраўдным;
• закрыцьцё паводле рашэньня ўласьніка, заснавальнiкаў і ўпаўнаважанага статутам органа;
• закрыцьцё паводле рашэньня суду;
• закрыцьцё паводле рашэньня органа ўліку або іншага органа ва ўстаноўленых заканадаўствам выпадках;
• узбуджэньне вытворчасьці па справе аб неплатаздольнасьці або банкруцтве, адкрыцьці конкурснага вядзеньня, прызнаньні банкрутам і адкрыцьці ліквідацыйнай вытворчасьці, завяршэньні ліквідацыйнай вытворчасьці;
• забарона на адчужэньне долі ўдзельніка ў статутным фондзе;
• забарона выключэньня з АДР;
• заключэньне дамовы аказання аўдытарскіх паслуг па незалежнай ацэнцы дзейнасьці пры яго закрыцьці;
• выключэньне з АДР;
• адмысловы дазвол (ліцэнзія);
• запазычанасьць паводле выканаўчага дакумэнта на выкананьні;
• знаходжаньне ў ходзе пераўтварэньня;
• дзейнасьць на падставе тыпавога статуту;
• аднясеньне да бюджэтнай арганізацыі^[1].

Дзяржаўныя органы

На 2025 год пра дзяржаўныя органы Беларусі з палажэньнямі ў выглядзе заканадаўства ўлучалі ў АДР 10 такіх відаў зьвестак, як:

• уліковы нумар плацежніка (УНП);
• поўная і скарочаная назва;
• месцазнаходжаньне кіраўніка;
• упаўнаважаны орган, які ўлучыў зьвесткі ў АДР;
• пераўтварэньне;
• спыненьне дзейнасьці ў выніку пераўтварэньня;
• скасаваньне;
• закрыцьцё пры палажэньні ў выглядзе заканадаўства;
• акт заканадаўства як падстава дзейнасьці перад пераўтварэньнем, скасаваньнем або закрыцьцём зь відам, назвай, нумарам, датамі прыняцьця і набыцьця моцы;
• аднясеньне да бюджэтнай арганізацыі^[1].

Індывідуальныя прадпрымальнікі

На 2025 год у Адзіны дзяржаўны рэгістар юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў (АДР) уносілі 18 такіх відаў зьвестак пра індывідуальных прадпрымальнікаў (ІП) Беларусі, як:

• рэгістрацыйны нумар;
• прозьвішча, уласнае імя і імя па бацьку, дадзеныя пасьведчаньня асобы, дата і год нараджэньня, месца жыхарства;
• асноўны від гаспадарчай дзейнасьці паводле заявы аб дзяржаўным уліку;
• орган уліку з датай дзяржуліку;
• спыненьне дзейнасьці паводле рашэньня ІП;
• спыненьне дзейнасьці паводле рашэньня суду;
• спыненьне дзейнасьці паводле рашэньня органа ўліку;
• узбуджэньне вытворчасьці па справе аб банкруцтве, адкрыцьці конкурснага вядзеньня, прызнаньне банкрутам са спыненьнем прадпрымальніцтва і адкрыцьцё ліквідацыйнай вытворчасьці, завяршэньне ліквідацыйнай вытворчасьці;
• прызнаньні дзяржуліку несапраўдным;
• пастаноўка на ўлік у падатковым органе, органе Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва (ФСАН) і адасобленым падраздзяленьні прадпрыемства «Белдзяржстрах»;
• прыпыненьне і аднаўленьне дзейнасьці;
• запазычанасьць перад бюджэтам і ФСАН, па абавязковам страхаваньні ад няшчасных выпадкаў на вытворчасьці і прафэсійных захворваньняў, няспыненых абавязкаў перад мытнымі органамі, выкананьне абавязкаў перад архівам;
• падача ў орган уліку электроннага дакумэнта ў выпадку i парадку, устаноўленым Саветам міністраў Беларусі;
• забарона выключэньня з АДР;
• заключэньне дамовы аказання аўдытарскіх паслуг па незалежнай ацэнцы дзейнасьці пры спыненьні дзейнасьці;
• выключэньне з АДР;
• адмысловы дазвол (ліцэнзія);
• запазычанасьць паводле выканаўчага дакумэнта на выкананьні^[1].

Мінуўшчына

20 жніўня 1993 году Савет міністраў Беларусі ўхваліў Пастанову № 568 «Аб стварэньні Адзінага дзяржаўнага рэгістру прадпрыемстваў і арганізацыяў усіх формаў уласнасьці і гаспадараньня Рэспублікі Беларусь» (АДРПА). Паводле Пастановы, Дзяржаўны камітэт па статыстыцы і аналізе Беларусі (Дзяржкамстат) на яго ж уласную прапанову меў забясьпечыць увод у карыстаньне ў 1994 годзе 1-й чаргі АДРПА. Згодна з Палажэньнем аб АДРПА яго суб'ектамі былі: прадпрыемствы, арганізацыі, грамадзкія аб'яднаньні і іншыя юрыдычныя асобы, а таксама філіі, прадстаўніцтвы, аддзяленьні і іншыя адасобленыя падразьдзяленьні прадпрыемстваў і арганізацыяў. У 4-м пункце Палажэньня вызначалася, што АДРПА ёсьць «аўтаматызаванай сыстэмай, якая зьмяшчае пэрыядычна абнаўляныя дадзеныя інфармацыйна-даведачнага і эканамічнага характару аб уключаных у яе суб'ектах, згрупаваных па розных прыкметах». Паводле 5-га пункту, зыходнымі зьвесткамі для ўліку дзейнікаў у АДРПА былі дадзеныя пра іх дзяржаўны ўлік у выканаўчым камітэце мясцовага Савету народных дэпутатаў або іншым дзяржаўным органе ўліку, а непадлеглых дзяржаўнаўнаму ўліку дзейнікаў — дадзеныя органаў, якія дазваляюць іх дзейнасьць^[4].

Згодна з 6-м пунктам Палажэньня весткавы фонд АДРПА зьмяшчаў: атаясьняльны код дзейніка; зьвесткі пра яго галіновую і тэрытарыяльную прыналежнасьць, падначаленасьць, форму ўласнасьці і арганізацыйна-прававую форму; ягоны адрас, нумар тэлефона, факса, тэлетайпа і тэлекса; зьвесткі пра яго заснавальнікаў дзейніка; яго асноўныя гаспадарчыя паказьнікі. У 7-м пункце прадугледжвалася, што дзейнікам прысвойвалі атаясьняльны код Агульнарэспубліканскага клясыфікатара прадпрыемстваў і арганізацыяў (АКПА), а таксама коды галіновай і тэрытарыяльнай прыналежнасьці, формы ўласнасьці і арганізацыйна-прававой формы. Для гэтага ў 10-дзённы тэрмін пасьля дзяржаўнага ўліку або выданьня дазволу на дзейнасьць дзейнік падаваў у статыстычны орган паводле месцазнаходжаньня: статут, палажэньне, устаноўчую дамову або пратакол і пасьведчаньне аб дзяржаўным уліку або дазволе на дзейнасьць. Пасьля прысваеньня тых кодаў дзейніку мелі выдаць апавяшчальны ліст з подпісам і пячаткай кіраўніка статыстычнага органа. Гэты ліст падаваўся юрыдычнай асобай пры адкрыцьці банкаўскага рахунку. Паводле 11-га пункту Дзяржкамстат Беларусі для вядзеньня АДРПА:

1. зацьвярджаў адзіную мэтадалёгію запаўненьня весткавага фонду і праграмна-тэхналягічнага забесьпячэньня, ладзіў уліку дзейнікаў АДРПА;
2. забясьпечваў аўтаматызаванае вядзеньня дзяржаўнага эталёну АКПА як весткавай асновы АДРПА;
3. вызначаў парадак доступу да зьвестак АДРПА і весткава-даведкавага абслугоўваньня яго карыстальнікаў;
4. забясьпечваў узаеміны АДРПА з базамі зьвестак комплексаў аўтаматызаванай апрацоўкі зьвестак па гаспадарчых паказьніках і з рэестрамі іншых ведамстваў;
5. адказваў за захаванасьць зьвестак і камэрцыйнай таямніцы дзейнікаў АДРПА^[4].

16 сакавіка 1999 году прэзыдэнт Беларусі Аляксандар Лукашэнка падпісаў Дэкрэт № 11 «Аб упарадкаваньні дзяржаўнай рэгістрацыі і спыненьня дзейнасьці суб'ектаў гаспадараньня». Паводле Дэкрэту, АДРПА пераўтварылі ў Адзіны дзяржаўны рэгістар юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў (АДР). Згодна з 2-м пунктам Палажэньня дзяржаўнаму ўліку падлягалі: 1) пры стварэньні такія юрыдычныя асобы, як даходнае прадпрыемства — гаспадарчае таварыства і суполка, унітарнае прадпрыемства, вытворчы каапэратыў, у тым ліку сельскагаспадарчы, і сялянская гаспадарка, а таксама некамэрцыйная арганізацыя (НКА) — саюз арганізацыяў, аб'яднаньне даходных прадпрыемстваў і індывідуальных прадпрымальнікаў, спажывецкі каапэратыў, садаводчае таварыства, гандлёва-прамысловая палата, установа і таварыства ўласьнікаў; 2) індывідуальныя прадпрымальнікі (ІП), 3) зьмяненьні і дапаўненьні ва ўстаноўчыя дакумэнты арганізацыяў і пасьведчаньні аб дзяржаўным уліку ІП. У 3-м пункце нагляд за дзяржаўным улікам дзейнікаў гаспадараньня ўскладаўся на Міністэрства юстыцыі Беларусі. Паводле 7-га пункту ўсталявалі найменшы памер статутнага фонду адпаведны:

• 75 эўра — для сялянскай гаспадаркі;
• 200 эўра — для таварыства з дадатковай адказнасьцю, гаспадарчага таварыства, вытворчага каапэратыва і дзяржаўнага прадпрыемства;
• 400 эўра — для ўнітарнага прадпрыемства на праве гаспадарчага вядзеньня;
• 800 эўра — для таварыства з абмежаванай адказнасьцю;
• 1150 эўра — для закрытага акцыйнага таварыства;
• 6250 эўра — для адкрытага акцыйнага таварыства^[5].

Паводле 14-га пункту Палажэньня 1999 году аб дзяржуліку, яго ажыцьцяўлялі абласныя выканаўчыя камітэты і выканаўчыя камітэты абласных цэнтраў Беларусі. Пры гэтым Нацыянальны банк Беларусі меў весьці ўлік даходных банкаў і нябанкаўскіх крэдытна-фінансавых арганізацыяў (НКФА); Міністэрства фінансаў Беларусі — страхавых прадпрыемстваў; Міністэрства юстыцыі Беларусі — гандлёва-прамысловых палатаў; кіраўніцтва свабоднай эканамічнай зоны (СЭЗ) — даходных прадпрыемстваў, НКА і ІП у СЭЗ; а аблвыканкамы і Менскі гарвыканам дадаткова — астатніх даходных прадпрыемстваў з замежным капіталам. Згодна з 26-м пунктам службовая асоба органа ўліку мела цягам 5 працоўных дзён з дня падачы дакумэнтаў прыняць рашэньне наконт унясеньня ў АДР запісу аб дзяржаўным уліку дзейніка гаспадараньня з прысваеньнем уліковага нумару. У 30-м пункце Палажэньня згадвалася, што цягам 10 працоўных дзён з дня ўнясеньня запісу орган уліку меў выдаць пасьведчаньне аб дзяржуліку, дазвол на выраб пячаткі і дакумэнт пастаноўкі на ўлік у падатковым органе, органе дзяржаўнай статыстыкі, органе Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва і прадпрыемстве «Белдзяржстрах». Таксама цягам тых 10 дзён орган уліку меў падаць у Міністэрства юстыцыі зьвесткі пра дзейнік гаспадараньня для ўлучэньня ў АДР^[5].

17 чэрвеня 1999 году Савет міністраў Беларусі ўхваліў Пастанову № 927 «Аб Адзіным дзяржаўным рэгістры юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў» (АДР), які паводле 2-га пункту меў весьці Дзяржаўны падатковы камітэт Беларусі. Згодна з 4-м пунктам Дзяржаўны камітэт па стандартызацыі, мэтралёгіі і сэртыфікацыі сумесна зь Дзяржаўным падатковым камітэтам і Міністэрствам статыстыкі і аналізу ў 3-месячны тэрмін мелі распрацаваць і зацьвердзіць: 1) Агульнадзяржаўны клясыфікатар юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў; 2) форму АДР. Паводле 5-м пункту, усталявалі збор за наданьне зьвестак з АДР ў памеры 0,2 базавай велічыні (БВ) зь фізычнай асобы і 1-й БВ — зь юрыдычнай, 30 даляраў — з замежнага грамадзяніна і 100 даляраў — з замежнай юрасобы. У 8-м пункце Палажэньня аб АДР прадугледжвалася, што орган уліку меў у 3-дзённы тэрмін пасьля дзяржуліку юрасобы або ІП падаць пра яе зьвесткі у Дзяржаўны падатковы камітэт для ўлучэньня ў АДР^[6].

У 2001 годзе А. Лукашэнка ўсклаў на Міністэрства юстыцыі Беларусі вядзеньне АДР. У студзені 2002 году ў складзе Міністэрства юстыцыі стварылі ўправу Адзінага дзяржаўнага рэгістру юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў (АДР). Управа АДР стала весьці аўтаматызаваныя інфармацыйныя сыстэмы (АІС) АДР і «Ўзаемадзеяньне»^[7]. 17 сакавіка 2003 году Савет міністраў Беларусі зацьвердзіў Пастанову № 359 «Аб некаторых пытаньнях вядзеньня АДР юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў», якім вярнуў яго вядзеньне апраграмаваньнем Міністэрству юстыцыі. Паводле 2-га пункту Пастановы, збор за зьвесткі з АДР для замежных грамадзянаў вызначылі ў 5 БВ, а для замежных юрасобаў — у 15 БВ. Паводле 11-га пункту Палажэньня аб АДР, мелі весьці на машынных і папяровых носьбітах зьвестак з запасной копіяй на яшчэ адным машынным носьбіце для прадухіленьня страты. Згодна зь 7-м пунктам Палажэньня пра даходнае прадпрыемства ў яго ўносілі такія 13 відаў зьвестак, як:

1. уліковы нумар;
2. найменьне;
3. арганізацыйна-прававая форма і форма ўласнасьці;
4. месцазнаходжаньне;
5. орган кіраваньня, у вядзеньня якога знаходзіцца дзяржаўная арганізацыя;
6. памер статунага фонду з пазначэньнем долі дзяржавы і замежных укладнікаў;
7. заснавальнікі і ўласьнікі;
8. адасобленыя падразьдзяленьні і прадстаўніцтвы;
9. віды прадпрымальніцтва;
10. орган уліку з нумарам і датай рашэньня аб дзяржаўным уліку;
11. дата і нумар рашэньня аб дзяржуліку зьмяненьняў і дапаўненьняў ва ўстаноўчы дакумэнт;
12. рашэньне аб закрыцьці;
13. рашэньне органа ўліку аб выключэньні з АДР^[8].

У 9-м пункце Палажэньня аб АДР 2003 году прадугледжвалася ўнясеньня 6 наступных відаў зьвестак пра індывідуальнага прадпрымальніка:

1. уліковы нумар;
2. прозьвішча, імя, імя па бацьку, пашпартныя зьвесткі, дата і год нараджэньня, месца жыхарства;
3. віды дзейнасьці ў пасьведчаньні аб дзяржуліку;
4. орган уліку з нумарам і датай рашэньня аб дзяржуліку;
5. дату і нумар рашэньня аб дзяржуліку зьмяненьняў і дапаўненьняў у пасьведчаньне аб дзяржуліку;
6. зьвесткі пра спыненьне дзейнасьці і выключэньні з АДР^[8].

28 красавіка 2003 году Міністэрства юстыцыі Беларусі ўхваліла Пастанову № 9 «Аб зацьвярджэньні Інструкцыі аб парадку вядзеньня АДР юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў». Паводле 2-га пункту Пастановы, копію банка зьвестак АДР у поўным абсягу на пачатак каляндарнага году мелі захоўваць цягам 3-х гадоў, а зьвесткі пра іх зьмяненьні — цягам году з даты паступленьня. Згодна з Дадаткам 2 да Інструкцыі зьвесткі пра кіраўніка юрасобы трапілі ў пералік для перадачы ў АДР^[9].

23 лютага 2009 году Савет міністраў Беларусі ўхваліў Пастанову № 229 «Аб АДР юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў»^[10]. 10 сакавіка 2009 году Міністэрства юстыцыі Беларусі ўхваліла Пастанову № 25 «Аб зацьвярджэньні Інструкцыі аб парадку вядзеньня АДР юрыдычных асобаў і індывідуальных прадпрымальнікаў»^[11]. У 2011 годзе Міністэрства юстыцыі Беларусі запусьціла вэб-партал АДР, які ў 2014 годзе дапоўнілі магчымасьцю электроннага ўліку прадпрыемстваў^[7].

15 студзеня 2013 году Мінюст Беларусі ўхваліў Пастанову № 7, якой зацьвердзіў Інструкцыю аб парадку вядзеньня АДР у дачыненьні дзяржаўных органаў і дзяржаўных юрасобаў, палажэньні аб якіх зацьвердзілі актамі заканадаўства^[12]. У 2021 годзе ў АДР унесьлі каля 39 000 дзейнікаў гаспадараньня Беларусі. Колькасьць пададзеных праз вэб-партал АДР паведамленьняў вырасла ў 1,5 разы да 11 500. На 2022 год АДР налічваў каля 3000 вонкавых карыстальнікаў. Доступ да АДР забясьпечылі судам і судовым выканаўцам, падразьдзяленьням Сьледчага камітэту і Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі^[7]. За 2024 год на ўлік паставілі 31 787 дзейнікаў гаспадараньня, зь іх 47 % юрыдычных асобаў. Пры гэтым на Менск прыпала палова ўліку юрасобаў (7589) па краіне і толькі 6 % ІП. У абласьцях наадварот зарэгістравалі ўдвая больш індывідуальных прадпрымальнікаў, чым юрыдычных асобаў. Спыненьне дзейнасьці распачалі 38 433 дзейнікаў гаспадараньня (на 20 % больш чым паставілі на ўлік), зь іх 78 % індывідуальных прадпрымальнікаў^[13]. На 2025 год электронная выпіска з АДР у выглядзе пераноснага дакумэнта за 5 хвілінаў каштавала 21 рубель (7 даляраў)^[14].