Вук Караджыч

Вук Стэфанавіч Караджыч (па-сэрбску: Вук Стефановић Караџић; 7 лістапада 1787 — 7 лютага 1864) — сэрбскі мовазнаўца, рэфарматар сэрбскай мовы.

Вук Караджыч
па-сэрбску (кірыліцай): Вук Стефановић Караџић па-сэрбску (лацінкай): Vuk Stefanović Karadžić
Дата нараджэньня	26 кастрычніка (6 лістапада) 1787[1][2]
Месца нараджэньня	Тршыч[d], Асманская імпэрыя[2][1][3]
Дата сьмерці	26 студзеня 1864(1864-01-26)[1][2][4] (76 гадоў) або 7 лютага 1864(1864-02-07)[3] (76 гадоў)
Месца сьмерці	Вена, Аўстрыйская імпэрыя[2][5][3]
Месца пахаваньня	Сабор Сьвятога Міхаіла[d][6]
Месца вучобы	Карлавацкая гімназія[d]
Занятак	мовазнавец, гісторык, перакладнік, пісьменьнік, перакладнік Бібліі, дыплямат, зьбіральнік казак, антраполяг, філёляг, этнограф, фальклярыст
Навуковая сфэра	мовазнаўства, фальклярыстыка і этнаграфія
Месца працы	Бялградзкі ўнівэрсытэт
Сябра ў	Таварыства сэрбскай пісьменнасьці[d], Расейская акадэмія навук, Пруская акадэмія навук[d], Кракаўскае навуковае таварыства[d][3] і Гётынгенская акадэмія навук[d]
Дзеці	Міна Караджыч[d] і Dimitrije Karadžić[d]
Вук Караджыч у Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў Тршычы. Адукацыю атрымліваў у Лозьніцы, а пасьля ў кляштары. Але бацька хутка вярнуў яго дадому, бо ў кляштары ён болей займаўся гаспадаркай, чым вучыўся. Вучыцца ў гімназіі ў Пэтрыне. Пазьней вучыцца ў Бялградзе. У хуткім часе захворвае і ад’язджае на лекаваньне ў Пэшт. Падчас знаходжаньня ў Вене знаёміцца зь Ернэем Капітарам, які дапамагае яму ажыцьцяўляць заплянаванае. Там Караджыч пачаў працу па рэфармаваньні мовы і правапісу і ўвядзеньні народнай мовы ў мастацкую творчасьць. Праз забарону друкавацца ў Сэрбіі і Аўстрыйскай імпэрыі зьяжджае ў Расею, дзе мае магчымасьць працаваць. Пахаваны ў Вене, прах перавезены ў Белград.

Філялягічныя працы

У першай палове 19 стагодзьдзя Вук Караджыч з дапамогай вядучых тагачасных філёлягаў (у тым ліку братоў Грым) і аўстрыйскай улады, якую прадстаўляў Ернэй Капітар, рэфармаваў сэрбскі правапіс. Працы Караджыча, сярод якіх першае (1818) і другое пашыранае (1852) выданьні сэрбскага слоўніка, пераклад Новага запавету (1847), заклалі падмурак сучаснай стандартнай сэрбскай мовы, а таксама значна паўплывалі на фармаваньне сучаснай стандратнай харвацкай мовы.

Вук Караджыч намагаўся наблізіць літаратурную мову да народнай, настойваў на прыманьні ў літаратурную мову народных элемэнтаў. Прапанаваў перарваць традыцыю пісьмовага маўленьня, якое ня мае апірышча ў народнай гаворцы, заснаваць новую літаратурную норму на базе жывой мовы. Намагаўся ачысьціць сэрбскую мову ад царкоўнаславянізмаў як ненатуральных элемэнтаў, а базай зрабіць новаштокаўскія дыялекты.

Рэформа кірыліцы

З стараславянскай азбукі Караджыч пераняў 24 літары:

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ж ж	З з
И и	К к	Л л	М м	Н н	О о	П п	Р р
С с	Т т	У у	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш

Да іх дадаў: Ј ј, Љ љ, Њ њ, Ћ ћ, Ђ ђ і Џ џ