Вэкшэ

Вэ́кшэ (па-швэдзку: Växjö) — горад на паўднёвым усходзе Швэцыі ў ляндскапе Смоляндзе, адміністрацыйны цэнтар лэну Крунубэргу і камуны Вэкшэ. Насельніцтва на 31 сьнежня 2015 году — 65 383 чалавекі. Вэкшэ мае мянушку «Найзялёнейшы горад Эўропы».

Вэкшэ
швэдз. Växjö
Катэдра Вэкшэ
Герб Вэкшэ
Першыя згадкі:	1342
Горад з:	1342
Краіна:	Швэцыя
Плошча:	30,28 км²
Вышыня:	167 м н. у. м.
Насельніцтва (2015)
колькасьць:	65 383 чал.
шчыльнасьць:	2159,28 чал./км²
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Тэлефонны код:	0470
Паштовы індэкс:	350 03–359 99
Геаграфічныя каардынаты:	56°53′20.508″ пн. ш. 14°48′10.062″ у. д.
Вэкшэ на мапе Швэцыі Вэкшэ
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
https://vaxjo.se/

Гісторыя

Замак Тэлеборг

Вэкшэ вырас з гандлёвага месца каля возера, дзе зьбягаліся некалькі шляхоў — адсюль і яго першапачатковая назва — «Vägsjö», у якой «Väg» азначае «шлях», а «sjö» — «возера». Паводле легенды, ангельскі місіянэр Зыгфрыд прыбыў у Швэцыю і пабудаваў у Вэкшэ першую ў краіне біскупскую царкву. Такім чынам, легенда сьцьвярджае, што ўжо ў 1170 годзе Вэкшэ становіцца цэнтрам біскупства, а горад (ці гандлёвае месца) існаваў яшчэ ў XI стагодзьдзі. Аднак першыя пісьмовыя згадкі аб Вэкша адносяцца да 1342 году, калі кароль Магнус Эрыксан надаў Вэкша гарадзкі прывілей. У XV стагодзьдзі для абароны гораду быў пабудаваны замак Крунубэрг, ад якога пазьней пайшла назва лэну. У адрозьненьне ад Ёнчэпінгу, індустрыяльная рэвалюцыя XIX стагодзьдзя практычна не закранула Вэкшэ, і ў цяжкія годы канца стагодзьдзя горад і яго навакольле перажываюць хвалю эміграцыі. Толькі ў другой палове наступнага, XX стагодзьдзя горад пачынае даволі хутка расьці. Штуршком для гэтага стала адкрыцьцё ў 1967 годзе філіялу Люндзкага ўнівэрсытэту, які ў 1999 годзе быў пераўтвораны ва Ўнівэрсытэт Вэкшэ, а ў 2010 атрымаў назву Ўнівэрсытэт Лінэя.

Адукацыя

Акрамя Ўнівэрсытэту Лінэя, у Вэкшэ дзейнічаюць Школа паліцыі (пры ўнівэрсытэце), Вышэйшая прафэсійна-тэхнічная школа і Вышэйшая народная школа Сьвятога Зыгфрыда. У сярэднявеччы, пры Катэдры дзейнічала школа, ў якой хлопчыкі маглі атрымаць адукацыю на адносна высокім узроўні.

Славутасьці

Парк Лінэя

• Катэдра (XIII—XVIII стагодзьдзі, паводле легенды, на месцы царквы XII стагодзьдзя, рэстаўраваны ў XIX—XX стагодзьдзях)
• Руіны замку Крунубэрг (XV стагодзьдзе, за 5 км на поўнач ад гораду)
• Замак Тэлеборг (1897—1900)
• Замак Бэргквара (канец XVIII стагодзьдзя, за 6 км на захад ад гораду)
• Італьянскі палац
• Парк Лінэя, у якім растуць прынамсі па адным відзе расьлінаў з 24 клясаў расьлінаў, вызначаных Лінэем
• Дом Эмігрантаў — цэнтар памяці аб эміграцыі ў Амэрыку, які ўтрымлівае архівы, пісьмы, фатаграфіі па тэме
• Скульптура «Легенда са шкла» (1978)
• Музэй Смолянду (фактычна — Швэдзкі музэй шкла)
• Музэй псыхіатрыі

Асобы

Скульптура «Легенда са шкла»

Нарадзіліся ў Вэкшэ

• Юнас Б’ёркман — тэнісіст
• Карл-Біргер Блюмдаль — кампазытар
• Юнас Юнасан — пісьменьнік
• Пэр Лягерквіст — пісьменьнік, ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па літаратуры (1951)
• Ота Ліндблят — кампазытар
• Матс Віляндэр — тэнісіст

Музычныя гурты з Вэкшэ

• Bullet
• The Ark
• Melody Club

Асобы, зьвязаныя з Вэкшэ

• Карл Лінэй — швэдзкі натураліст, вучыўся ў школе і гімназіі ў Вэкшэ
• Эсаяс Тэгнэр — швэдзкі паэт
• Караліна Клюфт — легкаатлетка, вучылася ў Вэкшэ
• Рагнар Сканокер — алімпійскі чэмпіён па стральбе, жыве ў Вэкшэ
• Гэнынг Манкель — тэатральны пастаноўца, пісьменьнік (вядомы дзякуючы раманам пра Камісара Валяндэра) — працаваў у тэатры Вэкшэ

Гарады-сябры

• Ланкастэр, Вялікабрытанія
• Обэнра, Данія
• Дулут, штат Мінэсота, ЗША
• Скагастрэнд, Ісьляндыя
• Коўна, Летува
• Гёнэфос, камуна Рынгерыке Нарвэгія
• Альмэрэ, Нідэрлянды
• Швэрын, Нямеччына
• Пабедзіска, Польшча
• Лох’я, Фінляндыя

Вонкавыя спасылкі

Вэкшэ — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Афіцыйны сайт