Гардарыкі

Гардарыкі (ст.-нарв. і ісьл. Garðaríki або Garðaveldi, па-швэдзку: Gårdarike) — у старажытнаскандынаўскай эпічнай літаратуры назва тэрыторыі старажытнай Русі^[1], на якой, паводле сьведчаньняў сучаснай археалёгіі, акрамя славянскага, існавала вялікая частка скандынаўскага (нарманскага) насельніцтва^[2].

Усходняя Эўропа ў сярэдзіне IX стагодзьдзя.

     Вараскія паселішчы

     Іншыя скандынаўскія паселішчы

     Славянскія плямёны

Контурамі абведзеныя сфэры ўплыву

Літаратурныя першакрыніцы

У X—XII стагодзьдзях тэрыторыя Русі ў швэдзкіх, нарвэскіх ды ісьляндзкіх крыніцах называлася Garðar.

Скандынаўская эпічная літаратура (Vinland Sagas^[3]) апісвала вэнэдаў, княствы палабскіх (балтыйскіх) славянаў. Першапачаткова пад «Гардарыкі» скандынавы падразумявалі паўночныя землі з фартэцыямі ўздоўж ракі Волхаў, якія пачыналіся зь Любшы і Старой Ладагі. Магчымай сталіцай Гардарыкі яны лічылі Holmsgardr (Holmgarðr, Вялікі Ноўгарад).

У скандынаўскіх крыніцах XIV стагодзьдзя княствамі Гардарыкі называюцца Хольмгард (Holmgarðr), Кэнугард (Kœnugarðr) і Палтэск’я (Pallteskja)^[4], а таксама Альдэйг’юбарг (Aldeigjuborg), Смалеск’я (Smaleskja), Сурсдалар (Súrsdalar), Морамар (Móramar) і Радстофа (Ráðstofa).

Тры з вараскіх рунавых камянёў: G 114, Sö 338 і U 209 — пералічваюць скандынаваў, якія наведвалі Garðar^[5].

Этымалёгія

Слова Garðaríki традыцыйна тлумачыцца як спалучэньне garðr + ríki: «краіна гарадоў» ці «валадарства гарадзішчаў», дзе першая частка паходзіць ад старажытнага балцка-славянскага слова «гард», што азначае «горад». Даўнія назвы местаў з канчаткам «-гард» захаваліся да нашых дзён, напрыклад, Старгард(de), Белагард. Такім чынам, Гардарык азначае шэраг якіх-кольвек населеных пунктаў, мястэчак і фартэцыяў.

Глядзіце таксама

• Рускі каганат