Жарэс Алфёраў

Жарэ́с Іва́навіч Алфёраў (15 сакавіка 1930 году, Віцебск — 1 сакавіка 2019 году^[11]) — савецкі і расейскі фізык, ляўрэат Нобэлеўскай прэміі ў галіне фізыкі ў 2000 годзе за распрацоўку паўправадніковых гетэраструктур і стварэньне хуткіх опта- і мікраэлектронных кампанэнтаў (сумесна з Гэрбэртам Кроэмэрам и Джекам Кілбі). Яго дасьледаваньні адыгралі вялікую ролю ў інфарматыцы. Дэпутат Дзяржаўнай Думы Расейскай Фэдэрацыі II—VI скліканьняў. Ініцыяваў заснаваньне прэміі «Глябальная энэргія» ў 2002 годзе. Да 2006 году ўзначальваў Міжнародны камітэт па прысуджэньні гэтай прэміі.

Жарэс Алфёраў
Дата нараджэньня	15 сакавіка 1930(1930-03-15)[1][2][3][…]
Месца нараджэньня	Віцебск, БССР, СССР[1][4]
Дата сьмерці	1 сакавіка 2019(2019-03-01)[5][6][4] (88 гадоў)
Месца сьмерці	Санкт-Пецярбург, Расея[4]
Прычына сьмерці	гіпэртанічная крыза[d]
Месца пахаваньня	Камароўскія пасялковыя могілкі[d]
Месца вучобы	Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт[d] (1952)
Занятак	фізык, палітык, вынаходнік, дэпутат Дзяржаўнай думы Расеі
Навуковая сфэра	фізыка паўправаднікоў[d], фізыка[7], паўправаднік[7] і палітыка[7]
Месца працы	Расейская акадэмія навук Санкт-Пецярбургскі акадэмічны ўніверсітэт — навукова-адукацыйны цэнтр нанатэхналогій РАН[d]
Вядомы як	дасьледчык гетэрапераходу
Сябра ў	Leibniz-Sozietät der Wissenschaften[d], Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Расейская акадэмія навук, Акадэмія навук СССР[d], Акадэмія навук Малдовы[d], Нацыянальная акадэмія навук Украіны, Кітайская акадэмія навук[d], Іспанская каралеўская інжынерная акадэмія[d], Польская акадэмія навук, Акадэмія навук НДР[d], Нацыянальная акадэмія навук Італіі[d][8], Камісія па барацьбе з ілжэнавукай і фальсіфікацыяй навуковых даследаванняў[d], Дзяржаўная Дума Расейскай Фэдэрацыі VII скліканьня[d], Дзяржаўная дума VI скліканьня[d], Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі V склікання[d], Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі IV склікання[d], Дзяржаўная дума Фэдэральнага сходу Расеі III скліканьня[d], Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі II склікання[d] і Ізборскі клюб[d][9]
Навуковая ступень	доктар фізыка-матэматычных навук[d][10] і кандыдат тэхнічных навук[d]
Узнагароды	мэдаль Ст’юарта Балантайна[d] (1971) Залаты медаль SPIE[d] (2002) Alexander Popov Gold Medal[d] (1999) прэмія Кіёта ў галіне перадавых тэхналогій[d] (2001) ганаровы грамадзянін Санкт-Пецярбургу[d] (2001) Глабальная энергія[d] (2005) The Russian Federation Power Engineer Award[d] (21 чэрвеня 1996) ганаровы доктар Варонескага дзяржаўнага ўнівэрсытэту[d] (2013) Ганаровы грамадзянін Віцебску[d] (2003) Nick Holonyak Jr. Award[d] (2000) honorary doctorate from INSA Toulouse[d] (9 красавіка 2002) Joffe Prize[d] (1996) Ганаровы грамадзянін Менску[d] (2002) Ганаровая грамата Савету Міністраў Рэспублікі Беларусь (23 сакавіка 2000) Ганаровая грамата Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь[d] (4 сакавіка 2015) сябра Амэрыканскай асацыяцыі разьвіцьця навукі[d] (2008) honorary member of the National Academy of Sciences of Azerbaijan[d] (2004)
Жарэс Алфёраў у Вікісховішчы

Ж. Алфёраў і У. Пуцін

Біяграфія

Нарадзіўся 15 сакавіка 1930 году ў Віцебску. Бацька Іван Карпавіч — беларус, працаваў сплаўшчыкам лесу, маці Ганна Ўладзімераўна — габрэйка^[12], зь вёскі Крайск Лагойскага раёну^[13]. Пасьля 1935 году сям’я зьехала на Ўрал^[14]. Скончыў з залатым мэдалём сярэднюю школу №42 у Менску. Быў залічаны на 1 курс энэргетычнага факультэту Беларускага політэхнічнага інстытуту (цяпер Беларускі нацыянальны тэхнічны ўнівэрсытэт). Далей, на параду свайго настаўніка фізыкі Я. Б. Мельцэрзона паехаў паступаць у Ленінград. У 1952 годзе скончыў Ленінградзкі электратэхнічны інстытут імя У. І. Ульянава (ЛЭТІ, пазьней перайменаваны ў Санкт-Пецярбурскі дзяржаўны электратэхнічны ўнівэрсытэт). З 1953 году працуе ў Фізыка-тэхнічным інстытуце імя А. Ф. Ёфэ (з 1987 да траўня 2003 году быў дырэктарам, з траўня 2003 году да ліпеня 2006 году — навуковы кіраўнік). У 1961 абараніў дысэртацыю на ступень кандыдата тэхнічных навук^[15]. У 1965 уступіў у КПСС^[16]. Доктар фізыка-матэматычных навук (1970)^[17]. Прафэсар ЛЭТІ (1972). У 1990—1991 гадах — віцэ-прэзыдэнт АН СССР, старшыня Прэзыдыюму Ленінградзкага навуковага цэнтру. З 2003 году — старшыня Навукова-адукацыйнага комплекса «Санкт-Пецярбурскі фізыка-тэхнічны навукова-адукацыйны цэнтар» РАН. Акадэмік АН СССР (1979), потым РАН. Віцэ-прэзыдэнт РАН, старшыня прэзыдыюму Санкт-Пецярбурскага навуковага цэнтру РАН. Замежны член НАН Беларусі (1995)^[18], Акадэміі навук ГДР (1987)^[19], Польскай АН^[20] (1988). Галоўны рэдактар «Лістоў у Часопіс тэхнічнай фізыкі», сябра рэдактарскай рады часопісу «Навука і жыцьцё».

Аўтар больш як 500 навуковых працаў, трох манаграфіяў і каля пяцідзесяці вынаходніцтваў.

У 2010 годзе стаў сустаршынём Кансультатыўнай навуковай Рады Фонду «Сколкава»^[21]. Рэгулярна наведваў Беларусь^[20]. У 2003 годзе наведваў Віцебскі дзяржаўны тэхналягічны ўнівэрсытэт^[22].

Узнагароды і прэміі

• Нобэлеўская прэмія ў галіне фізыкі (2000).
• Ордэн За заслугі перад Айчынай 1 ступені (2005).
• Ордэн Леніна (1986).
• Ордэн Кастрычніцкай рэвалюцыі (1989).
• Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцяга СССР (1975).
• Ордэн Знак Пашаны.
• Ордэн Францішка Скарыны^[23] (2001)
• Ордэн Князя Яраслава Мудрага V ступені
• Афіцэр ордэна Ганаровага легіёну
• Дзяржаўная прэмія Расеі
• Агулам больш за 100 мэдалёў