Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Глыбокае)

Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў — помнік архітэктуры XVII—XVIII стагодзьдзяў у Глыбокім. Знаходзіцца на гістарычным Рынку^[a], на паўночным беразе возера Вялікага; побач праходзіла Кармэліцкая вуліца. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі зруйнавалі два карпусы кляштару і перабудавалі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярхату. Твор архітэктуры сармацкага і віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў, аўтэнтычны выгляд
Краіна	Беларусь
Места	Глыбокае
Каардынаты	55°08′20.9″ пн. ш. 27°41′51″ у. д.
Канфэсія	Беларуская праваслаўная царква
Эпархія	Полацкая япархія
Архітэктурны стыль	барокавая архітэктура[d]
Аўтар праекту	Ян Гляўбіц
Дата заснаваньня	XVII ст.
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў на мапе Беларусі Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў на Вікісховішчы

Комплекс складаўся з касьцёла, трох кляштарных карпусоў, капліцы Сьвятога Крыжа і мура з 3-аркавай 2-яруснай брамай. У наш час у будынку касьцёла дзее сабор Раства Багародзіцы Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату, кляштарны корпус знаходзіцца ў занядбаным стане.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1639—1654 гадох з фундацыі ваяводы амсьціслаўскага і старосты дзісенскага Язэпа Корсака^[1] ў Глыбокім збудавалі касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў. Язэп Корсак пакінуў у спадчыну ўсе свае глыбоцкія землі кармэлітам, і кляштар стаў адным з самых багатых і вялікіх у краіне^[2]. У 1727 годзе ў кляштар перавялі зь Вільні кананічны навіцыят.

У 1735 годзе галоўны фасад касьцёла перабудавалі ў стылі віленскага барока паводле праекту архітэктара Ю. Фантаны^[3].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Брама да надбудовы цыбуліны

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Глыбокае апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. На 1830 год пры кляштары існавалі канвікт (пансіён) для навучэнцаў, музычная капэла, бібліятэка (2621 том, 1655 гравюраў, збор плянаў і мапаў), шпіталь і аптэка.

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня ў 1862 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар і гвалтоўна адабралі будынкі ў каталікоў. У 1872—1878 гадох касьцёл перабудавалі пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У 1892 годзе расейскія ўлады зруйнавалі два крылы кляштарнага корпуса.

Найноўшы час

За часамі Другой сусьветнай вайны ў 1944 годзе згарэў драўляны барабан (надбудаваны ў 1872—1878 гадох) і верхнія ярусы вежаў колішняга касьцёла.

Архітэктура

Касьцёл

Надмагільле Я. Корсака, 1935 г.

Касьцёл — 3-нэфавая 4-вежавая базыліка з прастакутнай апсыдай, вылучанай бакавымі закрысьціямі. Аб’ёмна-прасторавая кампазыцыя сьвятыні мае 2-ярусны перапад нэфаў з вылучэньнем крылаў трансэпта. Вэртыкальны дынамічны рух 4-ярусных вежаў на галоўным фасадзе ўзмацняецца вузкімі і высокімі аркавымі праёмамі, шматлікімі падзеламі. Паміж вежамі ўзвышаецца фігурны ступеньчаты франтон. Ніжні ярус фасаду вылучаецца ў цэнтры багата дэкараваным уваходным парталам з драўлянымі разнымі дзьвярамі і бакавымі нішамі-эксэдрамі.

У інтэр’еры нэфы перакрываюцца цыліндрычнымі скляпеньнямі з распалубкамі. У 1863 годзе расейскія ўлады паставілі іканастас. Мастацкую каштоўнасьць мае перавезены з царквы вёскі Сарокаў абраз «Маці Божая з дзіцем» (1738). У крыпце захавалася надмагільле Я. Корсака.

Кляштар

Кляштарны корпус — 3-павярховы прастакутны ў пляне будынак, які далучаецца да паўночна-заходняга боку апсыды касьцёла.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  У панараме места, 1869 г.
• 
  1896 г.
• 
  Я. Драздовіч, 1925 г.
• 
  Я. Драздовіч, 1925 г.

• 
  Я. Драздовіч, 1925 г.
• 
  Я. Драздовіч, 1925 г.
• 
  Я. Драздовіч, 1926 г.
• 
  10 красавіка 1941 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  каля 1892 г.
• 
  каля 1900 г.
• 
  Г. Вінча, 1903 г.
• 
  1918 г.

• 
  1928 г.
• 
  Інтэр’ер колішняга касьцёла, 1929 г.
• 
  Ю. Дулевіч, 1929 г.
• 
  Ю. Дулевіч, 1920-я гг.

• 
  1920-я гг.
• 
  1930 г.
• 
  Капліца Сьвятога Крыжа. Ю. Клос, 1929 г.
• 
  1920-я гг.

• 
  Ю. Клос, 1930 г.
• 
  каля 1930 г.
• 
  1933 г.
• 
  Я. Булгак, 1934 гг.

• 
  1935 г.
• 
  1935 г.
• 
  1935 г.
• 
  Л. Рачыцкі, 1935 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Колішні касьцёл з боку гістарычнага Рынку
• 
  З боку гістарычнай Полацкай вуліцы
• 
  Галоўны фасад
• 
  Сармацкі фасад

• 
  Бакавы фасад
• 
  Інтэр’ер
• 
  Брама
• 
  Кляштарны корпус

Заўвагі

1. Цяперашні афіцыйны адрас — плошча 17 верасьня