Лох

Лох — гутарковае слова, распаўсюджанае на Беларусі, Расеі, Украіне й іншых краінах колішняга СССР. Слова абазначае простага чалавека; чалавека, якога падманулі. Першым слова было запісанае беларускім мовазнаўцам Еўдакімам Раманавічам Раманавым^[1].

— Умоўныя гаворкі мала ўніфікаваны, таму амаль у кожнай^[a] суіснуюць лексічныя, дэрывацыйныя і фанэтычныя адназначныя дублеты. Асабліва многа іх у гаворках жабракоў Магілёўшчыны^[b]. Там, напрыклад, паняцьце… «чалавек»… перадаецца словамі-дублетамі… кучеловек, хозет, лох.

— І. К. Германовіч^[1]

Ня варта блытаць з лохам — дзікай масьлінай.

Паходжаньне

Паходжаньне слова невядомае. Першыя пісьмовыя крыніцы аб слове «лох» былі запісаныя ва ўсходняй Беларусі і Пскоўшчыне ў XIX стагодзьдзі^[2]. Фасмэр^[3] разглядаў гутарковыя словы: пскоўскае лоха разам з Далем і кастрамскія лошь, лоший — «дурны», спаміналі таксама баўгарскае лош — «дурны».

Т. М. Весялоўская на аснове слоўнікаў мясцовых гаворак зрабіла выснову, што слова лох пришло зь мясцовых гаворак (паўночна-заходніх і валжанскіх гаворак)^[4].

Ю. М. Муратаў^[5] думае, што в слово лох паходзіць ад скажонага слова лось, і якое прымянялася да абазначэньня мужчыны.

Існуе погляд, што слова лох паходзіць ад фін. lohi — сёмга (атлянтычны ласось) і абазначае ў беларускай мове самца сёмгі падчас нерасту^[6]. Саміца сёмгі падчас нерасту стаіць на месцы бяз рухаў і нічога ня есьць, таму яе можна браць проста рукамі. Таксама яна распушвае плаўнікі і луску, ад чаго становіцца падобнай да вожыка, і адтапырвае ніжнюю губу. Таму паводзіць сябе як лох — значыць, як сёмга ў час нерасту^[7].

У літаратуры

У красавіку 2007 году Вінцэсь Мудроў выдаў аповед «Лох» у часопісе «Дзеяслоў»^[8].