Людміла Старыцкая-Чарняхоўская

Людмі́ла Старыцкая-Чарняхоўская (па-ўкраінску: Людмила Старицька-Черняхівська; 17 (29) жніўня 1868, Кіеў, Расейская імпэрыя — 1941, у высылцы па дарозе ў Казахстан) — украінская пісьменьніца, паэтка, драматургіня, перакладніца, мэмуарыстка і грамадзкая дзяячка. Ахвяра сталінскага тэрору^[5].

Людзьміла Старыцкая-Чарняхоўская
укр. Людмила Старицька-Черняхівська
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Людзьміла Міхайлаўна Старыцкая / Людмила Михайлівна Старицька
Нарадзілася	29 жніўня (10 верасьня) 1868[1] Кіеў, Расейская імпэрыя[1]
Памерла	1941[2][3][4]
Бацькі	Міхайла Старыцкі Соф’я Старыцкая[d]
Сужэнец	Аляксандар Чарняхоўскі[d]
Дзеці	Вераніка Чарняхоўская
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	літаратурны крытык, пісьменьніца, паэтка, перакладніца
Гады творчасьці	1888-1941
Мова	украінская мова
Дэбют	1888
Значныя творы	«Двадцять п’ять років українського театру» (1907), «Гетьман Петро Дорошенко» (1908), «Діамантовий перстень» (1929)
Людзьміла Старыцкая-Чарняхоўская ў Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Людзьміла Старыцкая нарадзілася 17 жніўня (29 жніўня па новым стылі) 1868 году ў Кіеве ў сям’і вядомага пісьменьніка, драматурга і грамадзкага дзеяча Міхайла Старыцкага і Соф’і Старыцкай, сястры кампазытара Мікалая Лысенкі. Муж — Аляксандр Чарняхоўскі^[6].

Навучалася ў Кіеўскай прыватнай гімназіі Веры Мікалаеўны Вашчанкі-Захарчанкі. Гімназісты выдавалі рукапісны часопіс, для якога Людзьміла Старыцкая напісала раман «За Ўкраіну» і сатырычныя вершы пра дырэктарку і ейнага мужа^[7].

У 1888—1893 гадах прымала актыўны ўдзел у працы літаратурнага гуртка «Плеяда»^[8].

Падчас Першай сусьветнай вайны прымала актыўны ўдзел у працы Кіеўскага камітэту дапамогі ўкраінскім уцякачам, працавала сястрой міласэрнасьці ў шпіталі для параненых^[9].

У красавіку 1917 г. Л. Старыцкая была абраная ва Ўкраінскую Цэнтральную Раду^[10].

У 1920-я гады працавала ва Ўсеўкраінскай акадэміі навук (УУАН)^[11].

Пісьменьніцу арыштавалі 14 студзеня 1930 г. і абвінавацілі ў прыналежнасьці да так званага Саюзу вызваленьня Ўкраіны (СВУ). Допыты праводзіліся ў турме на Халоднай гары ў Харкаве^[12].

Па выраку асобага складу Вярхоўнага суду СССР ад 19 красавіка 1930 г. Л. Старыцкая-Чарняхоўская абвінавачвалася ў тым, што: «а) у пэрыяд 1926—1929 гг. была чаліцай цэнтру в. СВУ і праводзіла кіраўніцкія арганізацыйныя мерапрыемствы, у адпаведнасьці з праграмай і задачамі арганізацыі; б) ажыцьцяўляла сувязь паміж цэнтрам СВУ і прадстаўнікамі некаторых замежных капіталістычных дзяржаваў»^[13].

Пісьменьніцу асудзілі на 5 гадоў пазбаўленьня волі з абмежаваньнем у правах на 3 гады^[14].

4 чэрвеня 1930 г. Л. Старыцкую-Чарняхоўскую вызвалілі з-пад варты і замянілі пакараньне на ўмоўнае^[15].

Пасьля вызваленьня яе накіравалі ў места Сталіна (цяпер Данецк). Займалася перакладніцкай дзейнасьцю^[16].

У 1936—1941 гадах жыла зь сястрой у доме № 28 па вуліцы Яраславаў Вал у Кіеве^[17].

20 ліпеня 1941 году, калі ў сьценаў Кіева ішлі баі з немцамі, супрацоўнікі НКУС правялі ператрус на кватэры Людзьмілы Старыцыкай-Чарняхоўскай, канфіскавалі пашпарт і тэчку з карэспандэнцыяй. Разам зь сястрой Аксанай Сьцяшэнкай Старыцкую-Чарняхоўскую вывезлі на грузавіку ў Харкаў. Тут яе абвінавацілі ў антысавецкай дзейнасьці і пад канвоем у вагоне з цялятамі вывезьлі ў Казаскую ССР. Аднак у дарозе 73-гадовая пісьменьніца памерла. Дакладная дата сьмерці і месца пахаваньня невядомыя^[18].

У жніўні 1989 году Людзьміла Старыцкая-Чарняхоўская разам зь іншымі ўдзельнікамі «паказальнага працэсу СВУ» ў Харкаве была пасьмяротна рэабілітаваная пленумам Вярхоўнага суду УССР^[19].

Творчасьць

Зь дзяцінства Людміла Старыцкая-Чарняхоўская пачала пісаць вершы і складаць казкі^[20].

Першыя вершы былі зьмешчаныя на старонках львоўскага альманаху «Перший вінок». Паэзію М. Старыцкай-Чарняхоўскай прадставілі І. Франко ў анталёгіі «Акорди» і С. Яфрэмаў ва «Українській музі». Паэтычная манера М. Старыцкай-Чарняхоўскай блізкая да стылістыкі Лесі Ўкраінкі^[21].

Значна большая па аб’ёме празаічная, драматургічная, перакладніцкая і літаратурна-крытычная спадчына М. Старыцкай-Чарняхоўскай^[22].

Актыўна супрацоўнічала з галіцкімі літаратурнымі пэрыядычнымі выданьнямі — «Зоря», «Правда», «ЛНВ», «Життя і слово» і іншымі, працавала ў кіеўскай газэце «Рада». Была чаліцай Таварыства ўкраінскіх прагрэсістаў. Выступала на сцэне^[23].

Творы

Драматычныя творы

• «Гетьман Петро Дорошенко» (1908)

• «Крила» (1913)

• «Останній сніп» (1917)

• «Розбійник Кармелюк» (1926)

• «Іван Мазепа» (1927)

• «Діамантовий перстень» (1929)

• «Напередодні» (1926)

• «Жага» (1925)

• «Гетьман Дорошенко Петро» (1918).

Мэмуары

• «Двадцять п’ять років українського театру (Спогади та думки)»

• «Хвилини життя Лесі Українки»

• «Спогади про М. В. Лисенка»

• «В. І. Самійленко (Пам’яті товариша)».