Лютэранская кірха (Горадня)

Лютэра́нская кі́рха Сьвято́га Я́на — помнік архітэктуры канца XVIII — пачатку XX стагодзьдзяў у Горадні. Знаходзіцца ў прадмесьці Гарадніцы, на гістарычнай Кірхавай вуліцы^[a]. Дзее. Твор архітэктуры нэаготыкі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Кірха Сьвятога Яна
Лютэранская кірха
Краіна	Беларусь
Места	Горадня
Каардынаты	53°41′13.2″ пн. ш. 23°50′26.1″ у. д.
Канфэсія	лютэранства
Эпархія	Гарадзенская супэрінтэндацыя
Тып будынка	кірха
Архітэктурны стыль	нэаготыка
Дата заснаваньня	20 верасьня 1793
Будаваньне	20 верасьня 1793—1912 — перабудавана
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Стан	дзейны
Сайт	Афіцыйны сайт
Кірха Сьвятога Яна на мапе Беларусі Кірха Сьвятога Яна
Кірха Сьвятога Яна на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Афіцыйнай датай заснаваньня кірхі ў Горадні лічыцца 20 верасьня 1793 году, калі кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі перадаў 3-павярховы будынак нямецкай грамадзе^[1]. Пад кірху прыстасавалі будынак карчмы для галяндзкіх і нямецкіх рамесьнікаў, якіх у 1779 годзе запрасіў у места гарадзенскі староста Антоні Тызэнгаўз^[1]. З прычыны таго, што прыхаджане кірхі былі ў сваёй большасьці ўраджэнцамі Нямеччыны, набажэнствы спачатку вяліся на нямецкай мове. Неўзабаве вуліца каля кірхі атрымала назву Кірхавай.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У 1843 годзе кірху рэканструявалі. Канчаткова выгляд будынка склаўся ў 1873 годзе, тады ж на вежы ўсталявалі гадзіньнік. У 1912 годзе кірху значна перабудавалі.

Найноўшы час

Па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады зачынілі кірху, будынак якой прыстасавалі пад архіў.

У 1995 годзе будынак кірхі вярнулі Эвангельска-лютэранскай царкве. На чэрвень 2012 году грамада адзінай у Беларусі дзейнай кірхі налічвала каля 50 чалавек. У 2012 годзе амбасадар Нямеччыны ў Беларусі Крыстаф Вайль наведаў кірху, па чым Фэдэральны ўрад Нямеччыны вылучыў 120 000 эўра на яе адбудову^[2].

У сьнежні 2013—2015 гадох праводзілася рэканструкцыя кірхі: будаваньне ліўневай каналізацыі, умацаваньне сьценаў, апрацоўваньне і фарбаваньне фасадаў, аднаўленьне шпіля з крыжам^[3].

Архітэктура

Помнік архітэктуры нэаготыкі. Гэта 1-нэфавы 1-вежавы будынак зь 5-граннай апсыдай і закрысьціямі. Галоўны фасад мае сымэтрычную, выцягнутую вэртыкальлю дынамічную кампазыцыю. Квадратная ў пляне высокая манумэнтальная вежа-званіца выступае з асноўнага аб’ёму. Галоўны ўваход (празь вежу) афармляецца вялікім сьпічастым парталам, над ім — акно-«ружа». Сьцены бакавых фасадаў абводзяцца шырокім карнізным пасам, умацоўваюцца контрфорсамі.

Унутраная прастора мае выцягнутую падоўжнай восьсю сымэтрычную кампазыцыю. Асноўны прастакутны ў пляне аб’ём перакрываецца фігурным скляпеньнем арыгінальнай формы: цыліндрычнае перакрыцьцё пераходзіць каля бакавых сьценаў у роўную столь на драўляных кранштэйнах. На другім паверсе вежы месьцяцца хоры. Апсыда раскрываецца ў асноўны аб’ём аркавым прасьветам^[4]. Захавалася два аўтэнтычныя вітражы за алтаром, арнамэнт якіх выкладаецца ў форме лютэранскага сымбалю: ружы, унутры якой знаходзіцца сэрца з крыжам. Таксама захаваліся каваная купель, звон і гадзіньнік на галоўнай вежы. Арган ды іншыя рэчы за савецкім часам канфіскавалі дзеля філярмоніі і ўладкаваньня партыйных кабінэтаў^[3].

Побач з кірхай знаходзілася эвангелічныя могілкі з капліцай (1793—1936). У будынку №3а ў 1912 годзе знаходзіўся дом пастара і лютэранская школа на другім паверсе.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  1840 г.
• 
  1840 г.
• 
  Па апошняй рэканструкцыі, 1910 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  да 1915 г.
• 
  1915—1917 гг.
• 
  1915—1918 гг.
• 
  1915—1918 гг.

• 
  1915—1918 гг.
• 
  1915—1918 гг.
• 
  1915—1918 гг.
• 
  1915—1918 гг.

• 
  Л. Гелгар, 1916 г.
• 
  Л. Гелгар, 1916 г.
• 
  1930 г.
• 
  1930-я гг.

• 
  да 1939 г.
• 
  да 1939 г.
• 
  чэрвень 1942 г.
• 
  ліпень 1944 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Галоўны фасад
• 
  Бакавы фасад
• 
  З боку апсыды
• 
  Інтэр'ер

Глядзіце таксама

• Немцы ў Беларусі
• Лютэранская кірха ў Менску
• Лютэранская кірха ў Магілёве
• Лютэранская кірха ў Полацку

Заўвагі

1. Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Акадэмічная, 7