Мокіш

былая вёска ў Хойніцкім раёне Гомельскай вобласьці Беларусі From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads

Мо́кіш[2] — былая вёска ў Стралічаўскім сельсавеце Хвойніцкага раёну Гомельскай вобласьці.

Хуткія факты
Remove ads

Гісторыя

Карона Каралеўства Польскага

Thumb
Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.
Thumb
Фрагмэнт запісу князя Ярэмія Вішнявецкага 1638 г.

«Sioło Mokisz» зь пяцю дымамі і млын, паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводства 1628 г., трымаў у заставе ад князя Вішнявецкага (Канстанціна?) пан Андрэй Клікашэўскі ды плаціў зь іх 17 злотых і 12 грошаў.[3]. Пазьней Мокіш згаданы ў 1638 годзе, калі князь Ярэмі Міхал Вішнявецкі заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых сваю палову Брагінскага маёнтку пану Мікалаю Лосятынскаму[4]. У дакумэнце з допыту казакоў, захопленых у палон пасьля бітвы пад Загальлем, датаваным 29 чэрвеня 1649 г., названы Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага[5].

У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 г. сказана, што вёску Мокіш з 7 дымамі трымаў пан Катарскі[6]. Пад 1687 годам у справе Оўруцкага гродзкага суда Мокіш названы сярод паселішчаў, зруйнаваных працяглым пастоем казакоў палкоўніка Войска Запарожскага Паўла Апостала Шчуроўскага. Тады тут было 7 дымоў, 7 казакоў і два кані на пастоі. Усяго макішанцы заплацілі за здор і соль 30 злотых, за гарэлку — 9 зл., за 7 пар хустаў палатна на ўладкаваньне паходных шатроў — 8 зл., на порах — 2 зл. і 15 грошаў, легуміны(d) аддалі 12 вёдраў, аўса — 42 вядры, а яшчэ — 3 кабаноў, 14 падсьвінкаў, 25 кур.[7]. У акце таго ж суда ад 7 кастрычніка 1715 г. сказана, што ў 1708 г. пан маршалак мазырскі Антоні Аскерка захапіў землі з сенажацямі ўва ўрочышчы Тварова, адпісаныя царкве сьв. Мікалая ў Брагіне яшчэ князямі Вішнявецкімі, а вёскі Глухавічы, Губаровічы, Сьцяжарнае, Пучын, Мокіш, Еўлашы, якія належалі да прыходу названай царквы, у ваяводстве Кіеўскім павеце Оўруцкім размешчаныя, да царквы ў сяле Губаровічы самавольна далучыў[8]. У 1734 г. Мокіш трымалі ў заставе паны Войны[9]. На 1754 г. вёска з 16 дварамі (×6 — каля 96 жыхароў) належала да Брагінскага маёнтку; з яе «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 2 злотыя, 14 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 9 зл., 26 гр.[10] У тым жа годзе маёнтак куплены ў пані Эльжбэты Замойскай, дачкі князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага, панам ашмянскім войскім Францішкам Антоніем Ракіцкім.

Thumb
Герб Равіч паноў Ракіцкіх.
Thumb
Мокіш і Варацец у эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.

Паводле габрэйскіх перапісаў 1765, 1778 і 1784 г., у вёсцы Мокіш жылі адпаведна 6, 2 і 3 чалавекі (głowy), якія належалі да Брагінскага кагалу[11]. Падобна, Калііўшчына 1768 г. — найбуйнейшае ўзброенае выступленьне за ўсю гісторыю гайдамацтва — паўплывала на колькасьць габрэяў і ў гэтай невялічкай вёсцы.

20 жніўня 1776 году апекуны Людвікі Шуйскай, пасэсары добраў Хвойнікі і Астраглядавічы князі Шуйскія, старосты ніжынскія, абвінавачвалі ў Оўруцкім гродзкім судзе пяцігорскага палкоўніка Міхала Ракіцкага, дзедзічнага ўладальніка Брагінскага маёнтку, і пасэсара вёскі Мокіш пана Міклашэвіча, у тым, што сяляне мокішскія пакасілі стралічаўскія сенажаці, вялікія шкоды ўчыніўшы[12].

Вёска Мокіш згаданая ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства, датаванай 27 днём жніўня 1783 году.

Расейская імпэрыя

Thumb
Фальварак і вёска Мокіш на схематычным плане Рэчыцкага павету 1800 г.
Thumb
Герб Мурдэліо зьменены роду Аскеркаў.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Мокіш апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва, з 1796 г. у складзе ўпарадкаванага Рэчыцкага павету Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. Менскай губэрні Расейскай імпэрыі[13]. На 1795 год вёска Мокіш і фальварак Рудакоў былі ў заставе ў ротмістра Крэча, але належалі пану рэчыцкаму падстаросьце Ігнацыю Аскерку[14], які годам раней страціў жонку Ізабэлу[15], дачку папярэдняга ўладальніка добраў графа Міхала Адама Ракіцкага. Як сказана ў справе аб дваранстве роду Аскеркаў, у 1798 г. іх сын Ўладыслаў (у 4 гады?) таксама быў уведзены у валоданьне вёскамі Мокіш, ... і Варацец[16]. Ад 1816 г. згодна з сямейным пагадненьнем уладальніцай маёнтку Мокіш і Бабчын стала Людвіка, дачка Ігнацыя, Аскерка.[17] У 1834 г. гаспадыняй Рудакоўскага маёнтку з Мокішам, Бабчынам і інш. была ўдава Ўладыслава пані Ядзьвіга з Гечэвічаў Аскерчына, якую настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай прыходзкай царквы І. Нямшэвіч у мэтрычных запісах хросту дзяцей яе сялян чамусьці называў Еўдакіяй[18].

Thumb
Мокіш на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.

Паводле інвэнтару 1844 г. Мокіш – вёска з 27 дварамі, 173 жыхарамі і аднайменны фальварак Рудакоўскага маёнтку былі ўласнасьцю непаўналетніх Гэнрыка Юстына, Аляксандра Юстыніяна і Зофіі Марцэлы Аскеркаў, але знаходзіліся ў арэндзе ў Міхаіла Ігнатавіча Быкава[19]. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 197 жыхароў вёскі Мокіш зьяўляліся прыхаджанамі Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы, 3 мужчыны і 2 жанчыны зь ліку жыхароў фальварку былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі[20].

У парэформавы пэрыяд — у Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. На пачатак 1870 года тут — 101 мужчына-гаспадар зь ліку сялян уласьнікаў, прыпісаных да Мокішскага сельскага таварыства[21].Да свайго спачыну ў 1866 г. маёнткам валодаў Гэнрык Аскерка, а пасьля яго дочкі Марыя і Алена. На 1889 год маёнтак Рудакоў з фальваркамі Бабчын і Мокіш (усяго 7162 дзесяціны зямлі) у Мікуліцкай воласьці належалі пані Алене (Аскерчанцы) Ваньковіч[22]. У 1897 г. ў вёсцы 57 двароў, 367 жыхароў. Дзейнічалі царкоўна-прыходзкая школа, конны млын. У фальварку 24 жыхары[1]. У 1907 — 1912 гг. ураджэнец Мокіша селянін Кіпрыян Трафімавіч Ярмольчык быў дэпутатам ІІІ Дзяржаўнай думы ад Рэчыцкага павету; сябар "Русской национальной фракции"[23]. На 1909 год у вёсцы Мокіш 70 двароў, 435 жыхароў, у фальварку 1 двор, 10 жыхароў.[24] У 1911 г. уладальніца маёнтку А. Ваньковіч.[25]

Найноўшы час

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Мокіш у складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуўся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага[26].

1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

Thumb
Мокіш на мапе 1924-26 гг.

Ад 9 траўня 1923 года Мокіш — у складзе Хвойніцкай воласьці Гомельскай губэрні. З 8 сьнежня 1926 г. — у складзе БССР, цэнтар Мокішанскага сельсавету Хвойніцкага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 года Гомельскай акругі. З 30 сьнежня 1927 г. вёска — у складзе Бабчынскага сельсавету тых жа раёну і акругі. На 1930 год у тут было 53 двары. У 1931 году арганізаваны калгас[1]. З 20 лютага 1938 года — Палескай вобласьці з цэнтрам у Мазыры.

У гады Вялікай Айчыннай вайны на фронце загінулі 29 жыхароў вёскі.

З 1954 года Мокіш — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года, – 217 жыхароў. У складзе калгасу «Кастрычнік» з цэнтрам у сяле Бабчын. У 1959 г. у Рудакоўскім сельсавеце, 677 жыхароў, у 1970 г. 574 жыхары[1].

21 верасьня 2010 году вёска ліквідаваная рашэньнем Хвойніцкага раённага Савету дэпутатаў[27].

Remove ads

Заўвагі

  1. С. В. Марцэлеў няслушна пачаў адлік «пісьмовай» гісторыі Мокіша з інвэнтару 1844 г.[1].

Крыніцы

Літаратура

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads