Міхаіл Пятуховіч

Міхаі́л Мікала́евіч Пятухо́віч^[1][2]/Петуховіч, пасьля русыфікацыі Піотуховіч/Піятуховіч (23 лютага 1891, вёска Алексінічы Сеньненскага павету Магілёўскай губэрні, Расейская імпэрыя — 20 сьнежня 1937, НКУС, Менск, БССР) — беларускі літаратуразнаўца, крытык, пэдагог.

Міхаіл Пятуховіч
Дата нараджэньня	23 лютага 1891(1891-02-23)
Месца нараджэньня	Алексінічы[d]
Дата сьмерці	20 сьнежня 1937(1937-12-20) (46 гадоў)
Месца сьмерці	НКУС Менску[d], Менск, БССР, СССР
Месца вучобы	Магілёўская духоўная сэмінарыя[d] Нежынскі дзяржаўны ўнівэрсытэт[d] (1917)
Занятак	літаратуразнаўца, крытык, пэдагог
Месца працы	Інстытут беларускай культуры БДУ Інстытут літаратуры імя Янкі Купалы Паўночна-Асэтынскі дзяржаўны ўнівэрсытэт[d] Менскі беларускі пэдагагічны тэхнікум[d]
Сябра ў	Полымя
Навуковая ступень	праф.
Міхаіл Пятуховіч у Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся 23 лютага 1891 року ў вёсцы Алексінічы Сеньненскага павету Магілёўскай губэрні (цяпер Сеньненскі раён Віцебскай вобласьці Беларусі) ў сям’і вясковага праваслаўнага сьвятара. Навучаўся ў Магілёўскай духоўнай сэмінарыі. У 1917 скончыў Нежынскі гісторыка-філялягічны інстытут. Быў накіраваны ў Петраградзкі ўнівэрсытэт для падрыхтоўкі да прафэсарскага званьня па катэдры маскальскай мовы і славеснасьці.

Празь недахоп матэрыяльных сродкаў на пачатку 1920 вымушаны быў пераехаць у Адэсу. Удзельнічаў у аб’яднаньні інтэлігенцыі „Беларускі гай“^[3].

З 1921 у БССР. У 1921—1926 выкладаў беларускую літаратуру ў Менскім беларускім пэдагагічным тэхнікуме. Зь верасьня 1921 зьяўляўся сябрам навукова-тэрміналягічнай камісіі, зь лютага 1922 — навуковым супрацоўнікам, а з 1925 — правадзейным сябрам Інбелкульту. Зь лютага 1922 працаваў у БДУ: дацэнт, з кастрычніка 1926 — прафэсар катэдры гісторыі. У траўні 1926 року стаў дэканам пэдагагічнага факультэту.

Правадзейны сябра Беларускай акадэміі навук (1929). Да 1936 року працаваў у Інстытуце літаратуры БелАН^[4].

У пачатку 1930-х над Міхаілам Пятуховічам навісла пагроза рэпрэсій празь «непралетарскае паходжаньне». Літаратурна-крытычныя выступленьні Міхаіла Пятуховіча заўсёды мелі апанэнтаў, аднак у сярэдзіне 1930-х палеміка выйшла за межы літаратурнай дыскусіі і прыняла характар грубых палітычных абвінавачваньняў. Міхаіл Пятуховіч вырашыў выехаць зь сям’ёй за межы Беларусі (у 1934 ці 1936 року). Жыў у Арджанікідзэ; працаваў выкладчыкам-славістам у Паўночна-Каўкаскім і Паўночна-Асэтынскім пэдагагічным інстытутах. У гэты час у БССР ягоныя кнігі ўжо былі забароненыя^[5][6].

9 студзеня 1937 року арыштаваны і перавезены ў Менск. 19 сьнежня 1937 Вайсковай калегіяй Вярхоўнага суда СССР прыгавораны да расстрэлу. Прысуд прыведзены ў выкананьне на наступны дзень. Рэабілітаваны 27 сьнежня 1957.

Дзейнасьць

Яшчэ да пачатку сваёй дзейнасьці на ніве беларускай навукі Міхаіл Піятуховіч спэцыялізаваўся на заходнеэўрапейскіх літаратурах, у прыватнасьці францускіх рамантыках. Шэраг працаў прысьвяціў творчасьці паэта Альфрэда дэ Віньі («Дэ Віньі як мысьліцель»). Як крытык і дасьледчык беларускай літаратуры выступіў у друку ў 1921 року з артыкуламі, прысьвечанымі творчасьці Якуба Коласа.

Унівэрсытэцкі курс Міхаіла Пятуховіча лёг у аснову ягоных «Нарысаў гісторыі беларускае літаратуры. Ч. 1 (Агляд літаратурна-ідэалягічных плыняў XIX і пачатку XX в.» (1928), якія мелі станоўчае значэньне ў тагачасных мэтадалягічных пошуках, хоць ён і не пазьбег сацыялягічнага схематызму. Аўтар артыкулаў пра фальклёр, Францішка Скарыну, Францішка Багушэвіча, Янку Купалу, Якуба Коласа, Максіма Багдановіча, Цішку Гартнага, Ядвігіна Ш., Міхася Чарота, Кузьму Чорнага й інш. Рэдактар-укладальнік першай гісторыка-літаратурнай хрэстаматыі «Выпісы зь беларускае літаратуры: Новы і найноўшы кругабегі» (1923). Рэдактар, аўтар уступнага артыкула да твораў Паўлюка Труса (1934, 1935). Праца Міхаіла Пятуховіча «Рукапісы А. Рыпінскага» апублікаваная ў 1990 Віталём Скалабанам.

Увосені 1924 року ўвайшоў у склад Скарынінскай камісіі па сьвяткаваньні 400-годзьдзя беларускага кнігадрукаваньня^[a], вынікі працы якой выйшлі ў 1927 року ў зборніку „400-лецьце беларускага друку“^[7].

Бібліяграфія

• Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць. Мн., 1926;
• Апавяданьне «У палескай глушы» як новы этап бел. мастацкай прозы. Мн., 1927;
• Ля вытокаў лірыкі Янкі Купалы. Мн., 1927;
• Паэтычнае сьветаадчуваньне ў творчасьці Якуба Коласа. Мн., 1927;
• Звычаі і песьні беларускаго селяніна ў іх гаспадарчай аснове. Мн., 1928;
• Лірыка і проза Ц. Гартнага. Мн., 1928;
• Нарысы гісторыі беларускай літаратуры: Агляд літаратурна-ідэалягічных плыняў XIX і пачатку XX ст. Мн., 1928;
• Рукапісы А. Рыпінскага / Публ. В. Скалабана // Шляхам гадоў: Гісторыка-літаратурны зборнік. Мн., 1990.

Заўвагі

1. адзначалася ў 1925 року, глядзіце Скарыназнаўства