Нестар Летапісец

Не́стар Летапі́сец, таксама Не́стар Пячэ́рскі, Не́стар Кі́еўскі (каля 1056—1114) — усходнеславянскі летапісец, агіёграф канца XI — пачатку XII стагодзьдзя, манах Кіева-Пячэрскага манастыра. Традыцыйна лічыцца адным з аўтараў Аповесьці мінулых часоў, якая разам з «Чэскай хронікай» Казьмы Праскага і «Хронікай і дзеяньнямі князёў і ўладароў польскіх» Гала Ананіма, мае фундамэнтальнае значеньне для славянскай культуры.

Нестар
Рэканструкцыя по чэрапе, мэтадам Сяргея Нікіціна
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	каля 1056 г. Кіеўская Русь
Памёр	каля 1114 г. Кіеў
Пахаваны	Кіева-Пячэрская ляўра
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	летапісец
Мова	старажытнаруская мова і стараславянская мова
Нестар у Вікісховішчы

Кананізававаны Расейскай праваслаўнай царквой у ліку прападобных.

Жыцьцяпіс

Тэкст «Аповесьці мінулых часоў» у складзе Іпацьеўскага летапісу пачынаецца з узгадкі яе бязыменага аўтара — чарнарызца Пячэрскага манастыра. Імя Нестара маецца толькі ў адным Хлебнікаўскім сьпісе, знойдзеным у 1809 годзе: «Повѣсти врѣменных лѣт · Нестера черноризца · Феодосьева манастиря печ(е)рьскаго…». Гэты сьпіс быў складзены ў канцы 1550 — пачатку 1560 гадоў, у ім маюцца ўласнаручныя праўкі кіеўскага мітрапаліта Пятра Магілы ад 1637 году. Двойчы Нестар-летапісец узгадваецца ў сачыненьнях в XIII ст. пячэрскага інака Палікарпа, дойдзеных да нас у складзе «Пячэрскага патэрыка». У датаваным 1214—1226 гадамі пасланьні Палікарпа да архімандрыта Акіндзіна узгадваецца Нестар як аўтар Летапісу («Нестер, иже тъй написа Летописец»). Другі раз Нестар узгадваецца ў творы Палікарпа пра Даміяна, Ерамія, Мацьвея й Ісаака: «блаженный Нестер в Лѣтописци написа о блаженых отцихъ: о Демиане, и Еремѣи, и Матфѣи, и Исакыи». Тыя ж самыя сьведчаньні прысутнічаюць ў «Жыціі прападобнага Антонія», складзеным крыху пазьней і складзеным на вусных манастырскіх паданьнях.

З «Аповесьці мінулых часоў» вядома, што ў канцы XI ст. Нестар жыў у Пячэрскім манастыры: распавядае пад 1096 годам пра набег полаўцаў на Пячэрскі манастыр, ён кажа: «И приидоша на манастырь Печерьскый, нам сущим по кельям почивающим по заутрени». Акрамя таго, можна зрабіць выснову, што летапісец быў яшчэ жывы ў 1106 годзе: тады, піша ён, памёр «старець добрый» Янь, «у него же аз слышах многа словеса, яже вписах в летописиць». Больш дакладных сьведчаньняў пра выгляд Нестара няма.

Гісторык В. Н. Тацішчаў меркаваў, што Нестар нарадзіўся на Белым Возеры.

Лічыцца, што Нестарам напісаныя «Чытаньне пра жыціі й пра пагубленьне Барыса й Глеба» і «Жыціе Фэодосія Пячэрскага», але стыль Нестара-агіёграфа своеасаблівы і зусім не падобны на стыль аўтара пачатковага летапісу.

Нестар летапісец на Помніку «1000-годзьдзі Русі» Вялікі Ноўгарад.

Кананізацыя

Кананізаваны (прападобны Нестар) Расейскай праваслаўнай царквой; дзень памяці — 27 кастрычніка, паводле юліянскага календара. Мошчы знаходзяцца ў Блізкіх (Антоніевых) пячорах Кіева-Пячэрскай лаўры.

Нестар пад імем Нестар-Летапісец уваходзіць у сьпіс сьвятых Рыма-каталіцкай царквы.

Памяць

У СССР і ва Ўкраіне былі выдадзеныя паштовыя маркі, прысьвечаныя Нестару.

Украінская праваслаўная царква (Маскоўскага экзархата) стварыла Ордэн прападобнага Нестара Летапісца.

Нацыянальны банк Украіны выдаў у 2006 годзе залатую юбілейную манэту, прысьвечаную Нестару, наміналам у 50 грывень.

Помнікі Нестару ўсталяваныя ў Кіеве, Уладзіміры, Луганску (1994 годзе каля Абласной унівэрсальнай навуковай бібліьіятэкі ім М Горкага) і ў Барыспалі (Кіеўская вобласьць, 27 чэрвеня 2017 г.)

У Кіеве ўзьведзеныя два храмы прабадобнага Нестара Летапісца: па вул. Прамысловай, па вуліцы Добраахвотава, на тэр-рыі Кіеўскага ўнівэсытэта права НАН Украіны.

Ва Ўкраіне 9 кастрычніка прыходзіцца дзень памяці прападобнага Нестара Летапісца. З 1997 г. сьвяткуецца Дзень украінскага пісьменства і мовы.

• 
  Паштовая марка СССР, 1956 год, намінал 40 кап.
• 
  Паштовая марка СССР, 1978 год. Першая ўзгадка аб пасыльцы вестак на Русі. Аўтапартрэт летапісца Нестара.
• 
  Паштовая марка Ўкраіны, 1998 год. Манах-Летапісец Нестар.
• 
  Ордэн Прападобнага Нестара Летапісца, Створаны Ўкраінскай праваслаўнай царквой.
• 
  Залатая юбілейная манэта Ўкраінскага нацыянальнага банка, прысьвечаная Нестару Летапісцу.
• 
  Нестар Летапісец, 1661

Крыніцы

• Киево-Печерский патерик // Древнерусские патерики / А. С. Дёмин. — М.: Наука, 1999. — С. 7—80. — 496 с. — 2500 ас. — ISBN 5-02-011598-3
• Повесть временных лет // БЛДР. — СПб.: Наука, 1997. — Т. 1. — С. 62—315. — 543 с. — 3000 ас. — ISBN 5-02-028308-8

Літаратура

• Бутков П. Г. Ответ на новый вопрос о Несторе, летописце русском. — СПб.: Тип. Эдуарда Праца, 1850. — 52 с.
• Робинсон А. Н. Нестар. — Т. 5.

Вонкавыя спасылкі

• Преподобный Нестор Летописец в Православном календаре
• Данные на сайте «Хронос»
• Нестор Летописец — Православная-Летопись
• О. В. Творогов. Нестор, монах Киево-Печерского монастыря // Словарь книжников и книжности Древней Руси.