Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў (Іўе)

Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў — помнік архітэктуры XV—XVIII стагодзьдзяў у Іўі. Знаходзіцца на гістарычнай Касьцельнай вуліцы^[a], каля сажалкі на рацэ Іўянцы. Касьцёл дзее, кляштар існаваў да 1858 году. Твор архітэктуры готыкі, пазьней рэкаструяваны ў стылі віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Сьвятых апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў
Краіна	Беларусь
Места	Іўе
Каардынаты	53°55′57.25″ пн. ш. 25°46′51.16″ у. д.
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Гарадзенская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	готыка, віленскае барока
Дата заснаваньня	1491
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў на Вікісховішчы

Комплекс Іўеўскага бэрнардынскага кляштару складаецца з касьцёла, кляштарнага корпуса і мураванай агароджы.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Плян кляштару, XIX ст.

Кляштар, з мапы XVIII ст.

Будаваўся ў 1491—1495 гадах на сродкі ваяводы троцкага і маршалка вялікага літоўскага Пятра Мантыгердавіча^[1], які аднак не пасьпеў дакумэнтальна аформіць фундацыю праз раптоўную сьмерць^[b]. У 1499 годзе будаваньне скончыў сын Пятра Мантыгердавіча Ян.

Больш за паўстагодзьдзя будынак касьцёла знаходзіўся ў валоданьні арыянаў, а ў другой палове XVI ст. яго прыстасавалі пад кальвінскі збор. У пачатку XVII ст. перайшоў у валоданьне ваяводы амсьціслаўскага Мікалая Кішкі, які ў 1612 годзе перадаў будынак каталікам^[1]. У 1631 годзе з дазволу біскупа віленскага Абрагама Войны Мікалай Кішка заснаваў пры касьцёле кляштар бэрнардынаў. У час вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) касьцёл спалілі. У 1787 годзе яго адбудавалі ў стылі віленскага барока і асьвяцілі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Іўе апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1858 годзе расейскія ўлады гвалтоўна ліквідавалі кляштар бэрнардынаў^[2].

Найноўшы час

За савецкім часам набажэнствы ў касьцёле не перапыняліся.

Архітэктура

Касьцёл

Паводле сваёй пачатковай структуры меў падабенства з Траецкім касьцёлам у Ішкальдзі, хоць да нашага часу гатычнае аблічча значна зьмянілася ў выніку шматлікіх перабудоваў. Першы гатычны касьцёл, відаць, ня скончылі: пасьпелі збудаваць апорныя сьцены кафалікону і апсыды з масіўнымі контрфорсамі, частка зь якіх захавалася дасюль, але скляпеньнямі будынак не перакрылі. Сучасныя крыжовыя скляпеньні травеяў і апсыды — з часоў, калі ўвесь касьцёл грунтоўна перабудавалі ў стылі віленскага барока.

Кляштар

Помнік архітэктуры раньняга барока. Гэта 2-павярховы будынак, накрыты вальмавым дахам. Унутры пэрымэтрам з трох бакоў праходзіць калідор, злучаны з апсыдай касьцёла. Кутнія памяшканьні выступаюць з агульнага прастакутнага абрысу пляну. Ва ўнутраны двор вядзе аркавы праезд каля паўночна-заходняга вугла касьцёла. Сьцены корпуса праразаюцца прастакутнымі аконнымі праёмамі і завяршаюцца карнізам. У інтэр’еры ўсходняга крыла будынка мастацкую каштоўнасьць мае тэракотавая кафляная печ XVII ст. з расьлінным і геамэтрычным арнамэнтам.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  па 1816 г.
• 
  Б. Тамашэвіч, 1898 г.
• 
  Б. Тамашэвіч, 1898 г.
• 
  М. Пашынскі, да 1939 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  каля 1900 г.
• 
  1915—1918 гг.
• 
  1916 г.
• 
  1916 г.

• 
  1916 г.
• 
  1916 г.
• 
  1916 г.
• 
  1918 г.

• 
  да 1939 г.
• 
  1939 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941—1944 гг.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  Галоўны фасад касьцёла
• 
  Касьцёл з боку апсыды
• 
  Інтэр’ер касьцёла

• 
  Галоўны алтар
• 
  Хоры
• 
  Кляштар
• 
  У пэрспэктыве гістарычнай Касьцельнай вуліцы

Пробашчы

• 1930—1944: кс. Ільдэфонс Бобіч — беларускі сьвятар і пісьменьнік, пахаваны каля касьцёла ў 1944 годзе. З таго часу Іўе ня мела сталага сьвятара да 1984 году
• 1984: кс. Леанід Нясьцюк

Заўвагі

1. Цяперашні афіцыйны адрас касьцёла — вуліца Карла Маркса, 51, кляштару — вуліца Карла Маркса, 43
2. У літаратуры можна сустрэць некалькі датаваньняў касьцёла. У энцыкляпэдычных выданьнях з гісторыі і культуры Беларусі зазначаецца, што яго збудавалі ў 1600—1633 гады на сродкі ваяводы амсьціслаўскага Мікалая Кішкі^[2], што вынікае з вопісаў касьцёла XIX ст., аднак паводле пачатковага фундушу, выяўленага ў рукапісным аддзеле бібліятэкі Акадэміі навук Летувы, заснавальнікам касьцёла быў ваявода троцкі Пётар Мантыгердавіч^[1]. На аснове зьвестак з захаванага фундуша Алесь Кушнярэч робіць выснову, што касьцёл будаваўся ў апошнія гады жыцьця ваяводы — у 1491—1495^[1].