Рэджэп Таіп Эрдаган

Рэджэ́п Таі́п Эрдага́н (па-турэцку: Recep Tayyip Erdoğan, вымаўл. [reˈdʒep taːˈjip ˈerdoː.an]; нар. 26 лютага 1954, Стамбул, Турэччына) — турэцкі палітычны і дзяржаўны дзяяч. Прэм’ер-міністар Турэччыны (з 2003), прэзыдэнт Турэччыны (з 28 жніўня 2014)^[3]. Лідэр умерана-ісламісцкай Партыі справядлівасьці і разьвіцьця.

Рэджэп Таіп Эрдаган
па-турэцку: Recep Tayyip Erdoğan
Прэзыдэнт Турэччыны
28 жніўня 2014 — цяперашні час
Папярэднік	Абдула Гюль
прэм’ер-міністар Турэччыны
14 сакавіка 2003 — цяперашні час
Прэзыдэнт	Ахмет Недждэт Сезер Абдула Гюль
Папярэднік	Абдула Гюль
Мэр Стамбулу
27 сакавіка 1994 — 6 лістапада 1998
Папярэднік	Нурэцін Сёзен
Наступнік	Алі Мюфіт Гуртуна
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	26 лютага 1954(1954-02-26)[1][2] (71 год) Стамбул, Турэччына
Партыя	Партыя справядлівасьці і разьвіцьця
Адукацыя	Унівэрсытэт Мармара
Сужэнец	Эмінэ Эрдаган
Дзеці	сыны: Ахмет Бурак і Неджмедзін Білал дочкі: Эсра і Сюмэе
Бацька	Ахмет Эрдаган
Узнагароды	міжнародная прэмія ў галіне правоў чалавека імя Кадафі[d] прэмія Штайгер[d] Міжнародная прэмія караля Фэйсала за служэньне ісламу[d] (2010) залатая таблічка Амэрыканскай акадэміі дасягненьняў[d] (13 чэрвеня 2004) ганаровы доктар Шанхайскага ўнівэрсытэту міжнародных дасьледаваньняў[d] (2012) ганаровы доктар Маскоўскага дзяржаўнага інстытуту міжнародных дачыненьняў[d] honorary doctor of Marmara University[d] Ігнобэлеўская прэмія[d] (верасень 2020) Order "For contribution to the development of cooperation"[d] прэмія Аміра Аманулы-хана[d]
Подпіс
Сайт	tccb.gov.tr (тур.)

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Эрдаган.

Жыцьцяпіс

Маладыя гады

Рэджэп Таіп Эрдаган нарадзіўся 26 лютага 1954 году ў квартале Касымпаша стамбульскага раёну Бэёглу ў сям’і працаўніка берагавой аховы на чарнаморскім узьбярэжжы. Паводле інфармацыі турэцкай газэты «Міліет», у адным са сваіх інтэрвію Эрдаган выказаўся пра тое, што ягоная сям’я — гэта выхадцы з Аджарыі (Грузія), якія перасяліліся ў Рызэ. Падлеткам ён гандляваў ліманадам і булачкамі на небясьпечных вуліцах гораду^[4]. У 1965 годзе Эрдаган скончыў пачатковую школу Піяле Паша, а ў 1973 — рэлігійны ліцэй імамаў-хатыбаў у Стамбуле^[5]. Дыплём атрымаў, здаўшы выпускныя экзамэны ў ліцэі Эюп.

У 1976 годзе ён стаў старшынём моладзевай ячэйкі Партыі нацыянальнага выратаваньня ў стамбульскім раёне Бэёглу, а затым у тым жа годзе і моладзевага аддзяленьня партыі ў Стамбуле^[5]. У 1978 ажаніўся з Эмінэ Гюльбаран. Да 1980 году Эрдаган працаваў у стамбульскіх транспартных арганізацыях. 12 верасьня 1980 году ў краіне адбыўся вайсковы пераварот, і ўсе палітычныя партыі былі забаронены. Начальнік Эрдагана ў гарадзкой радзе транспарту, палкоўнік у адстаўцы, загадаў яму згаліць вусы, але Рэджэп адмовіўся гэта зрабіць і быў у выніку звольнены з працы^[4]. Пасьля вайсковага перавароту Эрдаган працаваў мэнэджарам у прыватным сэктары. У 1981 годзе ён скончыў факультэт эканомікі і камэрцыйных навук Унівэрсытэту Мармара.

У 1984 годзе Рэджэп Таіп Эрдаган стаў старшынём аддзяленьня Партыі дастатку ў Бэёглу, а ў 1985 годзе — старшынём стамбульскага аддзяленьня партыі, а таксама сябрам вышэйшай кіруючай рады партыі^[5]. На ягоныя палітычныя погляды аказаў вялізны ўплыў заснавальнік «палітычнага ісламу» Нэджмэтын Эрбакан^[6][7].

Палітычная кар’ера

У 1994 годзе быў абраны мэрам Стамбулу. У 1996 годзе Партыя дастатку ўдзельнічала ў кіруючай ісламскай кааліцыі, але пасьля ваеннага перавароту 1997 году была забароненая, а сам Эрдаган за прапаганду поглядаў, якія распальваюць нацыянальную варажнечу, быў асуджаны на 4 месяцы турэмнага зьняволеньня.

У ліпені 2001 году Эрдаган заснаваў Партыю справядлівасьці і разьвіцьця, якая перамагла на парлямэнцкіх выбарах у лістападзе 2002 году. Наяўнасьць судзімасьці перашкодзіла Эрдагану стаць прэм’ер-міністрам, але пасьля пачатку апэрацыі супраць Іраку турэцкая эліта, арыентаваная на ЗША, дала згоду на зьмену законаў, і Эрдаган узначаліў урад (у 2002—2003 урад узначальваў стаўленік Эрдагана Абдула Гюль). Турэччына прыняла рашэньне ўвесьці войскі на поўнач Іраку, дзе пражываюць курды.

Эрдаган зьяўляецца прыхільнікам уваходжаньня Турэччыны ў Эўразьвяз. У 2005 годзе падтрымаў Альянс цывілізацыяў, ініцыятыву прэм’ер-міністра Гішпаніі Хасэ Люіса Радрыгеса Сапатэры, накіраваную на памяншэньне трэньняў паміж заходнім і ісламскім сьветамі.

У 2009 годзе ўдзельнічаў у Сусьветным эканамічным форуме ў Давосе, дзе падверг рэзкай крытыцы прэзыдэнта Шымона Пэрэса, які бараніў пазыцыю Ізраілю пры правядзеньні ў Сэктары Газа апэрацыі «Адліванае волава»^[8].

У ліпені 2009 году падчас удзелу ў саміце вялікай васьмёркі ў Аквіле рэзка асудзіў Кітай за здушэньне ўйгурскай дэманстрацыі ў г. Урумчы, выкарыстоўваючы моцныя выразы:

«Супраць уйгураў быў практычна зьдзейсьнены генацыд»^[9]

30 верасьня 2012 быў пераабраны лідэрам кіроўнае партыі^[10].

10 жніўня 2014 перамог на першых у краіне непасрэдных выбарах прэзыдэнта, пасаду зойме 28 жніўня 2014.

Узнагароды

• Ганаровы грамадзянін Тэгерану^[11]
• У гонар Эрдагана названы мультыспартыўны стадыён у Касымпашы — раёне Стамбулу.
• Ордэн Залатога руна (Грузія, 18 траўня 2010)^[12]
• Ордэн «Данакер» (Кыргыстан, 2011)^[13]
• Ордэн Залатога арла (Казахстан, 11 кастрычніка 2012)^[14]
• Прэмія «Квадрыга» (2004) з фармулёўкай «Мост павагі»^[15]
• Ганаровы доктар МДІМЗ (2011)^[16]

Глядзіце таксама

• Абдула Гюль