У вайны не жаночае аблічча

«У вайны́ не жано́чае аблі́чча» (па-расейску: У войны не женское лицо) — дакумэнтальна-нарысавая кніга беларускай пісьменьніцы Сьвятланы Алексіевіч. У гэтай кнізе сабраныя аповяды жанчын, якія бралі ўдзел у Вялікай Айчыннай вайне. Назва кнігі — першыя радкі з раману беларускага пісьменьніка Алеся Адамовіча «Вайна пад дахамі» (1960)^[2]. Зьяўляецца першай часткай мастацка-дакумэнтальнае нізкі «Галасы ўтопіі».

У вайны не жаночае аблічча
рас. У войны не женское лицо
Жанр:	Аповесьць
Аўтар:	Сьвятлана Алексіевіч
Мова арыгіналу:	расейская
Год напісаньня:	1983
Публікацыя:	1984
Асобнае выданьне:	1985
Выдавецтва:	Мастацкая літаратура
Сэрыя:	Галасы Ўтопіі
Колькасьць старонак:	270
Пераклад на беларускую:	1991
Перакладчык:	Мікола Гіль[1]
Носьбіт:	Папера
Наступны твор:	«Апошнія сьведкі»
ISBN:	5-340-00629-8

Публікацыя

Кніга напісаная ў 1983 годзе, упершыню апублікаваная ў часопісе «Октябрь» (бел. «Кастрычнік») на пачатку 1984 року, яшчэ колькі разьдзелаў выйшлі ў тым жа годзе ў часопісе «Нёман». Частка ўспамінаў была выкрэсьленая цэнзарамі (якія вінавацілі аўтарку ў пацыфізме, натуралізьме і разьвянчаньні гераічнага аблічча савецкай жанчыны) ці самой Сьвятланай Алексіевіч^[3][4]; у пазьнейшых выданьнях шмат якія з гэтых выразак узноўленыя^[4]. У 1985 годзе адразу ў некалькіх выдавецтвах выйшла асобная кніга, у першым менскім выданьні яна атрымала назву «У войны — не женское лицо…»^[5]. Агульны наклад да канца 1980-х дасягнуў 2 млн асобнікаў^[6]. Перакладзеная на мноства моваў сьвету.

Прэміі

За кнігу «У вайны не жаночае аблічча» аўтарка ўганараваная шэрагам прэміяў:

• Літаратурная прэмія імя Мікалая Астроўскага Саюзу пісьменьнікаў СССР (1984)^[7]
• Прэмія часопісу «Октябрь» (1984)^[7]
• Літаратурная прэмія імя Канстанціна Федзіна Саюзу пісьменьнікаў СССР (1985)^[7]
• Прэмія Ленінскага камсамолу (1986)^[7]
• Прэмія Цэнтральнаэўрапейскай літаратурнай прэміі Ангелус (2011)^[8]
• Прэмія імя Рышарда Капусьцінскага (2011)^[9]
• Нобэлеўская прэмія ў галіне літаратуры (2015)^[10]

У культуры

Фільмы

Асноўны артыкул: У вайны не жаночае аблічча (тэлесэрыял)

Выданьню кнігі папярэднічала стварэньне сэрыі сямі дакумэнтальных тэлефільмаў пад агульнай назвай «У вайны не жаночае аблічча», сфільмаваных паводле сцэнару Сьвятланы Алексіевіч рэжысэрам Віктарам Дашуком у 1981—1984 роках на студыі «Летапіс» «Беларусьфільму». В. Н. Дашук за нізкі дакумэнтальных фільмаў «Я з вогненнай вёскі» і «У вайны не жаночае аблічча» атрымаў Дзяржаўную прэмію СССР 1985 року. Цыкль таксама адзначаны «Срэбным галубом» на міжнародным кінафэстывалі ў Ляйпцыгу^[11].

Пастановы

Паводле матываў кнігі было пастаўлена мноства спэктакляў, у тым ліку — па напісанай Сьвятланай Алексіевіч п’есе^[12]:

• «У вайны не жаночае аблічча» — Омскі дзяржаўны акадэмічны тэатар драмы, 1985. Рэжысэр Генадзь Трасьцянецкі^[13]. У 1985 року спэктакль атрымаў Дзяржаўную прэмію РСФСР імя Станіслаўскага. У 1988 року выйшла тэлевэрсія спэктаклю^[14].
• «У вайны не жаночае аблічча» — Тэатар на Таганцы, 1985. Рэжысэр Анатоль Эфрас^[13], кампазытар Булат Акуджава, сцэнограф Зьміцер Крымаў. У 1988 року выйшла тэлевэрсія^[14]
• «У вайны не жаночае аблічча» — Валгаградзкі моладзевы тэатар, 2008. Рэжысэр Аляксей Сяроў^[15].
• «Выпадковы вальс» (п’еса Аляксандра Рэмеза), рэжысэр Яўген Радкевіч, Маскоўскі дзяржаўны тэатар эстрады^[16].
• «У вайне няма нічога жаночага» — Тэатар імя Стэфана Ярача ў Ольштыне, 2010, рэжысэр Кшыштаф Папёлек^[17]
• «Сяброўкі» — Санкт-Пецярбурскі дзяржаўны моладзевы тэатар на Фантанцы, 2012, рэжысэрка Марына Одзіна^[18].