Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Рынкавая)

Царква Ўваскрасеньня Хрыстова на Рынку^[a] — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Віцебску. Знаходзіцца на тэрыторыі Ўзгорскага замка, на заходнім баку гістарычнага Рынку^[b]. Твор архітэктуры віленскага барока. Па гвалтоўным адабраньні ад Сьвятога Пасаду ў валоданьне Маскоўскага патрыярхату (1834 год) у 1841 годзе помнік перабудавалі ў стылі клясыцызму. У 1936 годзе савецкія ўлады зруйнавалі царкву, у 2000—2008 гадох яе адбудавалі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Царква Ўваскрасеньня Хрыстова
Уваскрасенская царква па адбудове
Краіна	Беларусь
Места	Віцебск
Каардынаты	55°11′41″ пн. ш. 30°12′21″ у. д.
Канфэсія	Беларуская праваслаўная царква
Эпархія	Віцебская і Аршанская япархія[d]
Архітэктурны стыль	барокавая архітэктура[d]
Аўтар праекту	Юзэф Фантана[d]
Дата заснаваньня	XVI ст.
Дата скасаваньня	1936
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Царква Ўваскрасеньня Хрыстова на мапе Беларусі Царква Ўваскрасеньня Хрыстова
Царква Ўваскрасеньня Хрыстова на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Мураваную царкву на Рынку ў Віцебску збудавалі з фундацыі Мікалая Смыка ў 1740—1750-я гады на месцы ранейшай драўлянай. У 1772 годзе адбылося асьвячэньне новазбудаванай царквы. Пра аўтара архітэктурнага праекту дакладна нічога не вядома, аднак ёсьць меркаваньне, што ім быў Ёсіф Фантана, які збудаваў Прачысьценскую саборную царкву ў тым жа Віцебску^[1].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Віцебск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, царква працягвала дзеяць як уніяцкая. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1834 годзе расейскія гвалтоўна адабралі царкву ў Сьвятога Пасаду і перадалі яе Ўрадаваму сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царкве).

У 1841 годзе зьявіўся праект рэканструкцыі помніка ў стылі постклясыцызму, які цалкам не рэалізавалі (на царкву паставілі барабан з купалам, перабудавалі франтоны). У 1913 годзе будынак адрамантавалі.

Найноўшы час

У 1936 годзе савецкія ўлады зруйнавалі помнік архітэктуры.

У 1992 годзе згодна з пастановай мескіх уладаў пляц, дзе калісьці стаяла царква і захаваліся яе падмуркі, перадалі грэцка-каталіцкай парафіі пад аднаўленьня Ўваскрасенскай Рынкавай царквы. Аднак з усталяваньнем у краіне прарасейскага рэжыму Лукашэнкі ў 1996 годзе віцебскія ўлады адабралі пляц у грэка-каталікоў і перададалі яго Беларускаму экзархату Маскоўскага патрыярхату. У 2008 годзе скончылася адбудова царквы.

Архітэктура

Помнік архітэктуры віленскага барока. Царква даволі сьціплая памерамі і складаецца з аднаго нэфа. Гэта абумоўлівалася, відаць, шчыльнай забудаванасьцю Рынку. З поўначы яна завяршаецца паўкруглай апсыдай з высокім фігурным барокавым франтонам і дзьвюма нізкімі рызьніцамі з бакоў. Галоўны фасад аздабляюць дзьве 3-павярховыя вытанчаныя вежы. Між вежаў разьмяшчаецца 2-ярусны барокавы франтон (у ХІХ ст. заменены на больш нізкі клясычны).

У наш час царкву аднавілі ў аўтэнтычным барокавым выглядзе.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.

• 
  Праект перабудовы, 1841 г.
• 
  1865 г.
• 
  Па перабудове, 1873 г.
• 
  1874 г.

• 
  Н. Орда, 1875—1876 гг.
• 
  1882 г.
• 
  1883 г.
• 
  1883 г.

• 
  1893 г.
• 
  М. Шагал, 1917 г.
• 
  М. Дабужынскі, 1919 г.
• 
  С. Юдовін, 1923 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1860—1879 гг.
• 
  1860—1893 гг.
• 
  1863—1873 гг.
• 
  С. Юркоўскі, 1867 г.

• 
  С. Юркоўскі, 1867 г.
• 
  С. Юркоўскі, 2-я пал. XIX ст.
• 
  С. Юркоўскі, 2-я пал. XIX ст.
• 
  1873 г.

• 
  С. Юркоўскі, 1884—1900 г.
• 
  1890-я гг.
• 
  1893 г.
• 
  1899 г.

• 
  1899 г.
• 
  1904 г.
• 
  1907 г.
• 
  1909 г.

• 
  1909 г.
• 
  1909 г.
• 
  1910 г.
• 
  1911 г.

• 
  С. Пракудзін-Горскі, 1912 г.
• 
  1912 г.
• 
  1912 г.
• 
  1912 г.

• 
  1913 г.
• 
  1913 г.
• 
  1913 г.
• 
  1916 г.

• 
  1917 г.
• 
  5 верасьня 1917 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  да 1918 г.

• 
  В. Авитоўскі, 1926—1929 гг.
• 
  1930—1935 гг.
• 
  красавік 1931 г.
• 
  1 верасьня 1935 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  Галоўны фасад
• 
  З боку апсыды
• 
  Інтэр’ер

Заўвагі

1. таксама Уваскрасенская Рынкавая царква, Васкрасенская Рынкавая царква
2. Цяперашні афіцыйны адрас царквы — вуліца Суворава, 2