Чарнаўцы

Чарнаўцы́ (па-ўкраінску: Чернівці, Černiwci) — места на поўдні заходняй часткі Ўкраіны, на рацэ Пруце. Адміністрацыйны цэнтар Чарнавіцкай вобласьці. Плошча 153 км². Насельніцтва на 2024 год — 259 000 чал. Знаходзяцца за 408 км на паўднёвы захад ад Кіева, за 40 км ад украінска-румынскай граніцы. Вузел чыгуначных і аўтамабільных шляхоў.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Чарнаўцы (неадназначнасьць).

Чарнаўцы лац. Čarnaŭcy
укр. Чернівці
Меская ратуша
Герб Чарнаўцоў Сьцяг Чарнаўцоў
Першыя згадкі:	1408
Магдэбурскае права:	1488
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Чарнавіцкая
Мэр:	Раман Клічук[d]
Плошча:	153 км²
Вышыня:	248 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць:	▲ 266 533 чал. (2019)[1]
шчыльнасьць:	1742,05 чал./км² (2019)
нацыянальны склад:	украінцы — 79,9% расейцы — 11,3% румыны — 4,5% малдаване — 1,6% (2001)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380-0372(2)
Паштовы індэкс:	58000
КОАТУУ:	7310100000
Геаграфічныя каардынаты:	48°17′27″ пн. ш. 25°56′4″ у. д.
Чарнаўцы на мапе Ўкраіны Чарнаўцы
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
Чарнавіцкая меская рада

Чарнаўцы — палітычны, культурны і рэлігійны цэнтар Букавіны.

Этымалёгія назвы

Назва места пайшла ад фартэцыі, якая ў «Сьпісе гарадоў рускіх далёкіх і блізкіх» згадваецца як Чэрн на Пруце.

Гісторыя

• XII стагодзьдзе: узьнікненьне Чарнаўцоў згодна з археалягічнымі зьвесткамі.
• XIV стагодзьдзе: у складзе Малдовы, памежнае паселішча.
• 1408: першы ўспамін пра Чарнаўцы ў грамаце малдаўскага гаспадара Аляксандра Добрага ў зьвязку з мытнай дамовай, якую ён склаў зь Львоўскімі купцамі.
• 1488: цэнтар павету, атрымалі Магдэбурскае права.
• XV—XVIII стагодзьдзі: места неаднаразова цярпела ад ваенных канфліктаў, у выніку чаго прыйшло ў заняпад.
• 1538: апынуліся пад уладай Турэччыны.
• 1775: перайшлі да Аўстрыі, цэнтар вайсковай адміністрацыі Букавіны.
• 1786: цэнтар вобласьці ў складзе Галічыны.
• 1849: цэнтар аўтаномнага краю Букавіна.
• 1866: адкрыцьцё чыгункі Чарнаўцы — Львоў.
• 1875: заснаваньне Чарнавіцкага ўнівэрсытэту.
• 1873: рэзыдэнцыя Букавінскіх мітрапалітаў.
• 3 лістапада 1918: згодна з рашэньнем народнага веча Чарнаўцы далучыліся да Ўкраіны.
• 11 лістапада 1918: места заняла румынскае войска, з 28 лістапада — у складзе Румыніі.
• 1940: СССР анэксаваў Чарнаўцы разам з паўночнай Букавінаю, у складзе УССР.
• 6 ліпеня 1941 1941 — 29 сакавіка 1944: знаходзіліся пад нямецка-румынскай акупацыяй.

Насельніцтва

• XIX стагодзьдзе: 1890 год — 54,2 чал., зь іх немцаў і габрэяў — 27 192 чал. (51,3 %), украінцаў — 10 384 чал. (19,6 %), румынаў — 7624 чал. (14,4 %), палякаў, мадзьяраў і інш. — 7808 чал. (14,7 %).^[2]
• XX стагодзьдзе: 1939 год — 106 тыс. чал.; 1959 год — 152 тыс. чал.; 1970 год — 187 тыс. чал.; 1977 год — 214 тыс. чал.^[3]; 1991 год — 259 тыс. чал.^[4]
• XXI стагодзьдзе: 2001 год — 240,6 тыс. чал., зь іх украінцаў — 79,9 %, расейцаў — 11,3 %, беларусаў — 0,4 %, палякаў — 0,6 %, малдаванаў — 1,6 %, румынаў — 4,5 %.^[5]

Мова

Насельніцтва па роднай мове (2001)

украінская мова	расейская	румынская	малдаўская
79,20%	15,27%	3,26%	1,08%

Эканоміка

Прадпрыемсты лёгкай, машынабудаўнічай і мэталаапрацоўчай, харчовай, хімічнай і дрэваапрацоўчай прамысловасьці.

Славутасьці

Тэатральная плошча

• Гістарычная забудова места XIX—XX стагодзьдзяў;
• Касьцёл езуітаў (1893—1894);
• Корпус Чарнавіцкага ўнівэрсытэту (1874—1875);
• Мескі тэатар (1904—1905);
• Ратуша (1843—1847);
• Рэзыдэнцыя Букавінскіх мітрапалітаў (з 1956 — адзін з будынкаў Чарнавіцкага ўнівэрсытэту);
• Сабор катэдральны (1844—1864);
• Царква армянска-грэгарыянская (1869—1875, цяпер — арганная заля);
• Царква грэка-каталіцкая (1825—1830);
• Царква Сьв. Міколы (1607);
• Царква Сьв. Параскевы Пятніцы (1862);
• Царква Сьв. Тройцы (1774);
• Царква Сьв. Юрыя (Георгія, 1767);
• Царква Ўсьпеньня Прасьв. Багародзіцы (1783);
• Чыгуначны вакзал (1898—1903);

Галерэя

• 
  Рэзыдэнцыя Букавінскіх мітрапалітаў
• 
  Мэдычны ўнівэрсытэт
• 
  Царква Сьв. Міколы
• 
  Сабор катэдральны
• 
  Чыгуначны вакзал
• 
  У цэнтры места
• 
  Ратуша
• 
  Гатэль Брыстоль

Месты-сябры

• Клягенфурт, Аўстрыя
• Солт-Лэйк-Сіці, ЗША
• Нацэрат-Ільліт, Ізраіль
• Саскатун, Канада
• Новыя Акмяны, Летува
• Канін, Польшча
• Падольск, Расея
• Разань, Расея
• Сучава, Румынія

Асобы

• Міла Куніс — амэрыканская акторка
• Арсень Яцанюк — украінскі дзяржаўны дзяяч, эканаміст, праўнік