Язэп Солтан

Язэп Солтан^[a] (сьвецкае імя Ільля^[1]; ? — 1521 або 1522) — рэлігійны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага; эпіскап смаленскі, мітрапаліт кіеўскі, галіцкі і ўсяе Русі (з 1507 году).

Язэп Солтан
лац. Jazep Sołtan

Язэп Солтан
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1450
Памёр	1522
Род	Солтаны
Бацькі	Солтан[d]
Дзейнасьць	праваслаўны сьвятар

Біяграфія

Паходзіў з шляхецкага роду Солтанаў (Салтанавічаў), сын Солтана, які атрымаў ад князя А. Чартарыйскага зямлю ў Ганявічах у Лагойскім маёнтку. Меў брата Грыньку^[1].

Прыняў манаства з імём Язэп (Ёсіф). У пачатку XVI стагодзьдзя эпіскап смаленскі. Блаславіў заснаваньне Супрасьлеўскага Дабравешчанскага манастыра і перадаў яму ў 1503 годзе Супрасьлеўскі абраз Маці Божай.

У вайну Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім (1500—1503) захаваў пры аблозе Смаленску вернасьць вялікаму князю Аляксандру. За гэта ў 1504 годзе атрымаў ад апошняга тры маёнткі ў Бельскім павеце: Тапілец, Бацюты і Пышчава, у 1507 годзе ад Жыгімонта Старога — сяло Капусьцінскае.

Атрымаў прызначэньне на мітрапаліта кіеўскага, галіцкага і ўсяе Русі, зацьверджанае ў 1509 годзе канстантынопальскім патрыярхам Пахомам. 25 сьнежня 1509 году склікаў у Вільні (тут знаходзілася ягоная рэзыдэнцыя) сабор духавенства Кіеўскай мітраполіі, на якім прынялі 15 правілаў, галоўным чынам датычна паляпшэньня маральнага стану Царквы.

У 1511 годзе пры дапамозе гетмана Канстантына Астроскага атрымаў ад Жыгімонта Старога грамату, якая гарантавала незалежнасьць грэцкага духавенства ад сьвецкай улады ў кіраваньні і судаводзтве^[2]. У 1514 годзе склікаў новы сабор, на якім усталявалі сьвята вялебнага Елісея Лаўрышаўскага (паводле легенды, заснавальнік Лаўрышаўскага манастыра XIII стагодзьдзі).

Адзін зь першых фундатараў царквы Сьвятых Барыса і Глеба ў Наваградку^[3]. За Язэпам Солтанам манастыры і прыходзкія цэрквы ў Вільні, Віцебску, Горадні, Кіеве, Кобрыні, Менску, Амсьціславе, Наваградку, Пінску, Смаленску, Супрасьлі, Тураве ды іншыя атрымалі ад буйных сьвецкіх фэўдалаў шэраг маёнткаў ды іншых ахвяраваньняў.

У 1521 годзе разам з Канстантынам Астроскім дамогся ад Жыгімонта Старога пастановы аб паляпшэньні становішча праваслаўнага насельніцтва Галіцыі (у складзе Каралеўства Польскага). У тэстамэнце перадаў пад апеку Канстантына Астроскага ўсю мітрапаліцкую маёмасьць да абраньня новага мітрапаліта^[4].

Галерэя

• Партрэты Язэпа Солтана
• 
  З Супрасьлеўскага манастыра
• 
  Невядомы мастак, XVII ст.
• 
  З выданьня 1890 г.
• 
  З выданьня 1892 г.

Заўвагі

1. Таксама Ёсіф II Солтан