Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў (Амсьціслаў)

Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў — помнік архітэктуры XVII—XIX стагодзьдзяў у Амсьціславе. Знаходзіцца ў цэнтры места, на Кармэліцкай вуліцы. Твор архітэктуры барока, часткова зруйнаваны расейскімі і савецкімі ўладамі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў
Краіна	Беларусь
Места	Амсьціслаў
Каардынаты	54°01′19″ пн. ш. 31°43′49″ у. д.
Канфэсія	Каталіцкая царква і каталіцтва
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	XVII ст.
Дата скасаваньня	1937
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў на мапе Беларусі ± Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў на Вікісховішчы

Комплекс Амсьціслаўскага езуіцкага калегіюму складаецца з касьцёла, будынкаў калегіюма і аптэкі. З савецкіх часоў касьцёл знаходзіцца ў занядбаным стане і патрабуе неадкладнай рэстаўрацыі, у будынку калегіюма месьціцца школа-інтэрнат.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Плян Рынку, 1852 г.

У 1690 годзе ў Амсьціславе на сродкі мясцовай шляхты ўтварылася езуіцкая місія, пераўтвораная ў 1711 годзе ў рэзыдэнцыю^[1]. У 1691 годзе пры місіі адкрылася школа. Першы касьцёл быў драўляным, у 1707 годзе на яго месцы збудавалі новы драўляны касьцёл. За часамі Вялікай Паўночнай вайны ў 1708 годзе швэдзкія войскі зруйнавалі езуіцкую камяніцу.

У 1725 годзе пры школе адкрылася музычная бурса. У 1730 годзе адбылося ўрачыстае асьвячэньне нарожнага каменя мураванага касьцёла, будаваньне якога скончылася ў 1738 годзе. У 1740 годзе пачала працаваць аптэка. У сярэдзіне XVIII ст. у школе выкладаліся філязофія, матэрыяльная тэалёгія, матэматыка, гісторыя. У 1764—1779 гадох збудавалі новую камяніцу для езуіцкай місііі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У панараме места, 1840 г.

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Амсьціслаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, комплекс працягваў дзеяць. У 1779 годзе езуіцкую місію пераўтварылі ў калегіюм. У 1785 годзе пры школе зьявіўся канвікт. У 1796 годзе комплекс рэканструявалі. Пры калегюіме існавала вялікая бібліятэка.

Па скасаваньні ордэна езуітаў у Расейскай імпэрыі (1820 год) касьцёл стаў парафіяльным. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) расейскія ўлады гвалтоўна зачынілі касьцёл і ў 1842 годзе перабудавалі яго пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы).

Найноўшы час

За савецкім часам царкву зачынілі, зруйнавалі вежы. Помнік прыйшоў ў заняпад.

У сьнежні 2017 году абрынулася адна зь сьценаў касьцёлу, а раней дзьве калёны галоўнага нэфу^[2].

Архітэктура

Плян комплекса, 1836 г.

Касьцёл

Касьцёл — 3-нэфавая 2-вежавая базыліка з трансэптам. Цэнтральны нэф завяршаецца масіўнай паўкруглай алтарнай апсыдай. 2-ярусныя крылы трансэпту ўразаюцца ў высокія бакавыя нэфы. Галоўны фасад падзяляецца на два ярусы вузкім карнізам і завяршаецца разьвітым антаблемэнтам з ступеньчатым атыкам у цэнтры і чацьверыковымі вежамі з бакоў. Сьцены аздабляюцца шырокімі пілястрамі. Праёмы з паўцыркульнымі і лучковымі завяршэньнямі.

Плян касьцёла, 1836 г.

Унутры магутныя калёны зь пілястрамі злучаюцца папружнымі аркамі. У паўночна-заходняй частцы разьмяшчаюцца высокія хоры. Памяшканьне над хорамі, нэфы і бакавыя алтары перакрываюцца крыжовымі скляпеньнямі, у апсыдзе — конха з распалубкамі.

Калегіюм

Калегіюм — 2-павярховы прастакутны ў пляне будынак. Далучаецца да касьцёла з паўднёвага боку каля апсыды. Два куты і сярэдзіну паўночна-ўсходняй сьцяны калегіюма ўмацоўваюць магутныя контрфорсы. Плян калідорны з аднабаковым разьмяшчэньнем памяшканьняў. Калідор і пакоі першага паверху перакрываюцца крыжовымі скляпеньнямі, другога — роўнай стольлю, ува ўсходнім куце разьмяшчаюцца вузкія 2-маршавая сходы^[3].

Аптэка

Аптэка — 1-павярховы прастакутны ў пляне будынак. Далучаецца з паўночнага боку да галоўнага фасаду касьцёла.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  1836 г.
• 
  1872 г.
• 
  1882 г.
• 
  М. Астанковіч, 1890-я гг.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  М. Астанковіч, 1890-я гг.
• 
  1905 г.
• 
  1910 г.
• 
  1910 г.

• 
  1912 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  1932 г.

• 
  1940 г.
• 
  1941 г.
• 
  1942 г.
• 
  1942 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Галоўны фасад
• 
  Бакавы фасад
• 
  З боку апсыды
• 
  Інтэр'ер

• 
  Фрагмэнт
• 
  Хоры
• 
  Калегіюм
• 
  Аптэка