Норбэрт Рандаў

Но́рбэрт Ра́ндаў (па-нямецку: Norbert Randow; 27 лістапада 1929^[1], Нойштрэліц — 1 кастрычніка 2013) — нямецкі славіст, беларусазнавец, перакладчык і выдавец. Займаўся выданьнем літаратуры на баўгарскай, беларускай, расейскай і старацаркоўнаславянскай мовах; лічыўся першым экспэртам па баўгарскай і беларускай літаратуры ў Нямеччыне.

Норбэрт Рандаў
Norbert Randow
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	27 лістапада 1929 Нойштрэліц
Памёр	1 кастрычніка 2013 (83 гады) Бэрлін, Нямеччына
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	перакладнік, славіст, беларусазнавец
Мова	нямецкая
Узнагароды

Жыцьцяпіс

Да 1953 року вывучаў славістыку ў Ростаку і Бэрліне. У 1954 паступіў у асьпірантуру ў Сафіі, аднак не пасьпеў яе скончыць, паколькі праз год быў адкліканы амбасадай НДР з-за публікацыі сатырычнай рэцэнзіі на толькі што выдадзены нямецка-баўгарскі слоўнік. Працаваў асыстэнтам па баўгарскай літаратуры ў Бэрлінскім унівэрсытэце імя Гумбальта.

У 1962 падчас ператрусу ў ягонай хаце Штазі знайшла асобнік «Доктара Жывага» Барыса Пастарнака, што стала падставай для абвінавачаньня ў дзяржаўным паклёпе. Норбэрт Рандаў быў асуджаны да 3 гадоў зьняволеньня, і на гэтым акадэмічная кар’ера Рандаў скончылася. Да 1989 року ён заставаўся пад праслухоўваньнем Штазі і быў пазбаўлены сталай працы^[2].

Па вызваленьні Рандаў займаўся ў асноўным перакладамі з баўгарскай, з 1978 року для дасьледаваньняў і перакладаў амаль штогод езьдзіў у Баўгарыю, гэтая дзейнасьць фінансавалася стыпэндыяй Баўгарскай Акадэміі навук. У 1967 пазнаёміўся са сваёй будучай жонкай, якая жыла ў Заходнім Бэрліне. Бачыліся яны рэдка, паколькі маглі сустракацца адзін з адным хіба ў Баўгарыі, аднак у сям’і нарадзіўся сын Клімэнт^[2].

Пазнаёміўшыся са сваім шваграм Уладзімерам Чапегам (ягоная сястра Гундула выйшла замуж, пакуль Норбэрт сядзеў у турме), зацікавіўся беларускай літаратурай. Быў знаёмы між іншага з Васілём Быкавым, Уладзімерам Караткевічам, Янкам Брылём, Алесем Разанавым, Рыгорам Барадуліным, Уладзімерам Арловым^[3].

З 1993 року — запрошаны прафэсар Бэрлінскага ўнівэрсытэту. Сябра Беларускага ПЭН-цэнтру, ганаровы сябра нямецка-баўгарскага таварыства за разьвіцьцё стасункаў між Баўгарыяй і Нямеччынай.

Дзейнасьць

У 2003 року ў фондах Верхнелужыцкай навуковай бібліятэцы ў Гёрліцы знайшоў раней невядомы асобнік праскага выданьня «Бібліі» Францыска Скарыны.

Пераклаў на нямецкую мову творы шэрагу беларускіх аўтараў, у тым ліку М. Багдановіча, В. Быкава, А. Гаруна, М. Гарэцкага, Я. Коласа, Я. Купалы і інш. Пераклад аповесьці М. Гарэцкага «Дзьве душы», над якім Рандаў працаваў шмат гадоў і называў «ключавым творам беларускай літаратуры»^[3], выйшоў у 2014 року, па яго сьмерці^[4].

Узнагароды

• Ордэн «Стара Планіна» (Баўгарыя, 2001)
• Ляйпцыская кніжная прэмія за Эўрапейскае паразуменьне (2001)
• Ордэн «За заслугі перад Фэдэратыўнай Рэспублікай Нямеччына» (2008)
• Ганаровы доктар Шуменскага (2004), Паўднёва-заходняга (2007) і Сафійскага (2010)^[5] ўнівэрсытэтаў