From Wikipedia, the free encyclopedia
Цёмныя Крамы — гістарычная мясцовасьць у цэнтры Менску, разьмешчаная паміж Нізкім і Высокім Рынкамі, уздоўж Казьмадзям’янаўскай вуліцы. Утварала адзіны мескі архітэктурны ансамбль, унікальны помнік эпохі Рэнэсансу[1]. Пацярпела ў Другую сусьветную вайну і канчаткова страціла аўтэнтычнае аблічча ў выніку паваенных рэканструкцыяў.
Урбанонім «Цёмныя Крамы» ўтварыўся ад асаблівасьцяў мясцовасьці: на вузкай, шчыльна забудаванай будынкамі Казьмадзям’янаўскай вуліцы тулілася вялікая колькасьць крамаў[1][2]. Назва вуліцы паходзіць ад старадаўняга Казьмадзям’янаўскага манастыра, які знаходзіўся на ўсходняй ускраіне старажытнага Менску і быў адным з будынкаў, што мелі абарончае значэньне.
Казьмадзям’янаўская вуліца была адной з найбольш старажытных вуліцаў Менску. Яна пачыналася ад Нізкага Рынку і сканчалася побач з касьцёлам Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Панны Марыі каталіцкага ордэна бэрнардынак (цяпер у кляштарных будынках месьціцца катэдральны сабор Сашэсьця Сьвятога Духу Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату).
У пачатку вуліцы, унізе перад пагоркам знаходзіўся кляштар каталіцкага ордэна баніфратаў з касьцёлам (відаць, праіснаваў да першай паловы XIX ст.), у 1700 року пры ім дзейнічаў шпіталь (лякарня). Насупраць таго месца, дзе ў старажытнасьці стаяў баніфрацкі кляштарны комплекс, цяпер знаходзіцца тралебусна-аўтобусны прыпынак[3].
Мураваны архітэктурны ансамбль Цёмных Крамаў поўнасьцю сфармаваўся яшчэ ў XVIII ст.[1] Забудова складалася з 2- і 3-павярховых дамоў, на першых паверхах якіх месьціліся невялікія крамы. Некаторыя будынкі мелі ўласныя назвы, гэтак у архіўных дакумэнтах упамінаецца «аддадзены ў 1829 року Эканоміяй Архірэйскага дома ў арэнднае ўтрыманьне мяшчаніну Румеру дом, вядомы як Гіндзейская камяніца»[4]. У выходныя і сьвяты тут і на найбліжэйшых вуліцах ішоў людны гандаль. Мясцовасьць адпавядала сярэднявечнам вуліцам эўрапейскіх местаў — вузкая, цёмная, скрыўленая, брукаваная[4].
У канцы XIX ст. у адным з двароў на Казьмадзям’янаўскай знаходзілася невялікая абутковая фабрыка, створаная на базе майстэрні.
З 1926 року вуліца насіла імя беларускага першадрукара Францішка Скарыны[5], аднак у зьвязку з пачаткам палітыкі маскалізацыі і масавых сталінскіх рэпрэсіяў у 1933 року яе перайменавалі ў імя расейскага пралетарскага паэта Дзям’яна Беднага. У тыя часы, апроч крамаў, на вуліцы знаходзіўся некалькі ўстановаў: Менская і Беларуская канторы «Саюзутыль», склад вопраткі Гарпрамгандлю, садавінагародніная база Мінпрамгандлю.
У 1928 року пры будаваньні каналізацыйнай сеткі на пляцы Волі ў час капаньня траншэі з боку вуліцы Францішка Скарыны (былой Казьмадзям’янаўскай) «…працоўныя на глыбіні 21/2 аршынаў нечакана выявілі каля 15 чалавечых шкілетаў… Як мяркуецца, шкілеты маюць даўнасьць каля 150 рокаў. Гэтай знаходкай зацікавіліся Белдзяржмузэй і Інбелкульт» (газэта «Рабочий»)[4].
Да Другой сусьветнай вайны мясцовасьць яшчэ захоўвала сваё гістарычнае аблічча, але ў выніку бамбаваньня была амаль цалкам зруйнаваная. Апошнія тры будынкі колішніх Цёмных Крамаў зьнішчылі ў зьвязку з будаваньнем станцыі мэтро Няміга ў 1989 року[2].
У 2000-я рокі замест аднаўленьня гістарычнага ансамбля на месцы Цёмных Крамаў улады стварылі спрэчную сваімі функцыянальна-плянавальнымі і архітэктурнымі якасьцямі структуру з пляцовак і прыступак, якая прэтэндуе на асацыяцыі з старой забудовай[4]. У 2018 року назву Казьмадзям'янаўскі спуск надалі пешаходнай зоне ад ансамблю кляштару бэрнардынак да вуліцы Максіма Багдановіча[6].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.