From Wikipedia, the free encyclopedia
Саламея Нерыс (літ.: Salomėja Nėris, сапраўднае прозвішча — Бачынскайте, у замужжы — Бучэне, 4 (17) лістапада 1904, Кіршай, Расійская імперыя — 7 ліпеня 1945, Масква, СССР) — літоўская паэтэса. Народная паэтэса Літоўскай ССР (1954 — пасмяротна). Лаўрэат Дзяржаўнай літаратурнай прэміі Літвы (1938), а таксама Сталінскай прэміі першай ступені (1947 — пасмяротна).
Саламея Нерыс | |
---|---|
Асабістыя звесткі | |
Дата нараджэння | 4 (17) лістапада 1904 |
Месца нараджэння | |
Дата смерці | 7 ліпеня 1945[1][2][…] (40 гадоў) |
Месца смерці | |
Пахаванне | |
Грамадзянства | |
Альма-матар | |
Прафесійная дзейнасць | |
Род дзейнасці | паэтка, перакладчыца, пісьменніца, палітык, настаўніца |
Жанр | верш і narrative poetry[d] |
Мова твораў | літоўская мова |
Грамадская дзейнасць | |
Член у | |
Узнагароды | |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Нарадзілася 4 (17) лістапада 1904 года ў вёсцы Кіршай (цяпер Маріямпольскага павета Літвы) у сям’і заможных сялян. Самая старэйшая з дзяцей, мела братоў Броніуса, Віктара і сястру Ануту.
Бацька Саламеі — Сымон Бачынскас, быў адукаваным чалавекам, прыхільнік сацыялістычных ідэй. Маці — Уршулі Бачынскене-Жэмайтіце, як і ўсе яе сваякі, адрознівалася пабожнасцю, яе брат вывучыўся на святара.
Саломея вучылася ў сярэдняй школе ў Альвіте, з 1918 года — у маріямпольскай гімназіі, з 1919 года — у гімназіі ў Вілкавішкісі. У гэтай навучальнай установе дзейнічала літоўская каталіцкая моладзевая арганізацыя, да якой далучылася Саламея Нерыс. Часта наведвала школьныя вечарыны, на якіх чытала ўрыўкі лірычнай прозы і вершы. 1924 г. паступіла ў Літоўскі універсітэт на факультэт тэалогіі і філасофіі. Вывучала літоўскую літаратуру, нямецкую мову і літаратуру, педагогіку і псіхалогію. У 1928 г. скончыла універсітэт. Выкладала нямецкую мову ў гімназіі ў горадзе Лаздіяй. У 1929 годзе, вучачыся ў Вене, Нерыс закахалася ў Броніуса Зубріцкаса — літоўца, студэнта-медыка, прыхільніка сацыялістычнай ідэалогіі, і з тых часоў стала раздяляць ягоныя погляды. З 1931 года жыла ў Каўнасе, давала ўрокі, рабіла пераклады і рэдагавала выдання літоўскіх казак. Там яна сышлася з так званымі трэцефронтаўцамі — пісьменнікамі левай і пракамуністычнай арыентацыі, у прыватнасці з Казісам Борутою і Антанасом Венцловою.
У 1928 годзе, яна звязалася з падпольнай ячэйкай літоўскага камсамола ў каўнаскім універсітэце, у 1931 годзе стала сувязной Камінтэрна (псеўданім «Вірвіча», літ. — Virvyčia), у 1934—1936 гадах забяспечвала кантакт з падпольнай камуністычнай газетай «Жямайтійос тэза», а ў 1936—1937 гг. — з кіраўнікамі камуністычных партый Літвы і Польшчы ў Парыжы[3].
У 1934—1936 гг. Саламея Нерыс выкладала ў жаночай гімназіі ў Панявежысе. У 1936 годзе выйшла замуж за архітэктара і скульптара Бернардаса Бучаса і ў 1937 г. жыла ў Парыжы. Вярнуўшыся на радзіму, працавала ў каўнаскай
гімназіі. Нарадзіла сына Саўлюса (1937—2007). У 1940 годзе разам з іншымі дэпутатамі Народнага сейма — пісьменнікамі Л. Гірою, Ю. Палецкісом, П. Цвіркаю — належала да так званай паўнамоцнай дэлегацыі, якая падала прашэнне Вярхоўнаму Савету СССР аб прыняцці Літвы ў склад Савецкага Саюза. У 1941 годзе стала дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР. Напісала паэму, ў якой ўслаўляла І. Сталіна, і вершы, апявала камуністычную партыю і савецкую ўладу, у прыватнасці паэме «Шлях бальшавіка» і «Чацвёра» — пра чатырох літоўскіх камуністаў, расстраляных у 1926 годзе.
Падчас Другой сусветнай вайны Саламея Нерыс і яе сын знаходзіліся ў эвакуацыі ў Маскве, Пензе і Уфе. У 1944 годзе паэтка вярнулася ў Літву, а 7 ліпеня 1945 года памёрла ў маскоўскай лякарні ад рака печані. 9 ліпеня яе пахавалі каля Каўнаскага гістарычнага музея, а ў 1992 годзе перапахавалі на Петрашунайскіх могілках у гэтым жа горадзе. У Каўнасе, у доме, дзе паэтка жыла ў 1938—1941 гадах, у 1962 годзе адкрылі мемарыяльны музей Саламеі Нерыс (філіял Музей літоўскай літаратуры імя Майрониса).
У 1921 годзе адбыўся дэбют паэтэсы. Яна падпісвала вершы як Людзіте і Юрайте, а з 1923-га ўжывала псеўданім Саламея Нерыс, які паходзіць ад назвы літоўскай і беларускай ракі Нерыс (іншыя назвы — Нярыс, Вілія). З ёй звязана непрыемная гісторыя. Пасля, у 1940 г., Саламея атрымала лісты ад сваіх вучняў, у якім яны назвалі яе здрадніцай радзімы і папрасілі не ўжываць гэтага псеўданіма. Тады паэтка дадала дыякрытычны значок над «е», і, такім чынам, слова «Нерыс» страціла прамую сувязь з назвай ракі.
У 1927 годзе выйшаў у свет першы зборнік вершаў «Anksti rytą» («Рана раніцай»). Другі зборнік «Pėdos smėly» («Сляды на пяску», 1931) стаў сведчаннем глыбокага духоўнага крызісу. У гэтым жа годзе Саламея Нерыс пачала друкавацца ў пракамуністычнай літаратурнай газеце «Trečias frontas» («Трэці фронт»). Там жа апублікавана абяцанне паэткі працаваць дзеля камуністычнай будучыні. Гэты артыкул напісалі галоўны рэдактар газеты Костас Корсакас і крытык Валдзіс Драздаускас. Саму Нерыс больш цікавіла паэзія, чым палітычныя дэкларацыі.
Зборнік «Per lūžtantį ledą» («Па ламкай крызісе», 1935) прасякнута сацыяльнымі матывамі. Лепшую, як лічылі чытачы, крытыкі і гісторыкі літаратуры, кнігу «Diemedžiu žydėsiu» («Палыном зацвіту», 1938) адзначаны Дзяржаўнай літаратурнай прэміяй Літвы. Саламея Нерыс напісала паэмы-казкі для дзяцей «Сіротка», «Эгле, каралева вужоў» (1940). Да савецкага перыяду адносяцца зборнікі «Оспівуй, сэрца, жыццё!» (1943) і «Салавей не можа не спяваць» (1945). Паэтка перастварыла на літоўскай мове сачыненні такіх рускіх пісьменнікаў, як Аляксандр Пушкін, Іван Тургенеў, Максім Горкі, Уладзімір Караленка, Самуіл Маршак і Ганна Ахматава. Асобныя паэтычныя творы Саламеі Нерыс на ўкраінскую мову пераклалі Павел Тычына, Леанід Першамайскі, Валянцін Бычко, Мікалай Цярэшчанка, Ігар Муратаў і іншыя. Выдадзены наступныя яе творы: «Вершы» (Кіеў, 1950), «Магутныя імёны» (Кіеў, 1952) і «Салавей не можа не спяваць» (у кнізе «Сузор’е», в. 22, Кіеў, 1985).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.