Пенза

Пенза (руск.: Пенза) — горад у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Пензенскай вобласці. Насельніцтва 487,9 тыс. чалавек (2025). Размешчаны на Прыволжскім узвышшы, на рацэ Сура (прыток Волгі), за 709 км ад Масквы.

Горад Пенза руск.: Пенза Герб Сцяг[d] Краіна  Расія Рэгіён Пензенская вобласць Каардынаты 53°12′ пн. ш. 45°00′ у. д.HGЯO Кіраўнік Раман Чарноў[d] Заснаваны 1663 Першая згадка 1663 Плошча 304,7 км² Вышыня цэнтра 134—280 м Насельніцтва 506 297 чалавек (2010) Шчыльнасць 1664 чал./км² Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код 8412 Паштовы індэкс 440000 Аўтамабільны код 58 Афіцыйны сайт penza-gorod.ru Пенза на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Заснаваны ў 1663 годзе як вартавы пункт на паўднёва-ўсходняй ускраіне Рускай дзяржавы; падвяргаўся нападам крымскіх татараў і нагайцаў. У верасні 1670 года узяты атрадамі Сцяпана Разіна. З 1719 года цэнтр Пензенскай правінцыі ў складзе Казанскай губерні; у 1723 годзе заснаваны гарадавы магістрат (да 1866 года). У жніўні 1774 года праз Пензу прайшла армія Емяльяна Пугачова. Са снежня 1780 года цэнтр намесніцтва, ператворанага ў 1796 годзе ў губернскі горад. У 1797—1801 гадах павятовы горад Саратаўскай губерні, з 1801 года губернскі горад. У 1874 годзе праз Пензу прайшла Сызрана-Вяземская чыгунка, а ў 1895 годзе пабудавана чыгунка Пенза-Рузаеўка. У 1928—1930 гадах цэнтр Пензенскай акругі Сярэдне-Волжскага краю, з 4 лютага 1939 года — абласны цэнтр.

Насельніцтва

Год Колькасць 2014 521 329 [1] 2015 522 823 [2] 2016 524 632 Год Колькасць 2017 523 726 2018 523 553 [3] 2021 516 450 Год Колькасць 2021 501 109 2023 492 376 2024 488 299 [4] Год Колькасць 2025 487 978 [5]

Адукацыя

• Пензенскі дзяржаўны ўніверсітэт
• Пензенскі дзяржаўны ўніверсітэт архітэктуры і будаўніцтва
• Пензенскі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт
• Пензенскі дзяржаўны аграрны ўніверсітэт
• Пензенскі артылерыйскі інжынерны інстытут імя Галоўнага маршала артылерыі М. М. Воранава

Тэатры

• Пензенскі абласны драматычны тэатр імя А. В. Луначарскага
• Пензенскі абласны тэатр лялек «Лялечны дом»

Гарады-пабрацімы

•  Ібінь^[d], Кітай^[6]
•  Альба, Італія (23 сакавіка 2012)^[7]
•  Арол, Расія (29 жніўня 2018)^[8]
•  Бардзігера^[d], Італія^[6]
•  Бекешчаба, Венгрыя (1970)^[9]
•  Жульен^[d], Францыя (2007)^[10]
•  Ланьчжоў, Кітай^[6]
•  Магілёў, Беларусь (3 верасня 2009)^[11][12]
•  Омск, Расія (31 ліпеня 2010)^[13][14]
•  Пусан, Паўднёвая Карэя (2006)^[15]
•  Рамат-Ган, Ізраіль (2007)^[16]
•  Тамбоў, Расія (11 жніўня 2004)^[17]
•  Чэбаксары, Расія (18 жніўня 2007)^[18]

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Пензы

• Аляксандр Сямёнавіч Архангельскі (1854—1926) — расійскі пісьменнік і літаратуразнавец.
• Анатоль Валянцінавіч Волкаў (1908—1985) — беларускі мастак-графік і жывапісец.
• Юрый Міхайлавіч Жучэнка (1945—2015) — радыебіёлаг, эколаг, геафізік.
• Мікалай Пятровіч Звездачотаў (1904—1985) — беларускі акцёр.
• Усевалад Эмільевіч Меерхольд (1874—1940) — савецкі рэжысёр, акцёр.
• Таццяна Іванаўна Отчык (нар. 1952) — беларускі скульптар.
• Усевалад Іларыёнавіч Пудоўкін (1893—1953) — савецкі рэжысёр, сцэнарыст.
• Людміла Пятроўна Сямёнава (нар. 1944) — піяністка, канцэртмайстар. Заслужаная артыстка Беларусі (1999)^[19].
• Макс Моўшавіч Шляймовіч (нар. 1941) — беларускі архітэктар.