Іаакім Іаакімавіч Вацэціс

Іаакім Іаакімавіч Вацэціс (лат.: Jukums Vācietis; 11 лістапада 1873 — 28 ліпеня 1938) — расійскі, савецкі военачальнік^[5]. Камандарм 2-га рангу. Прафесар.

Іаакім Іаакімавіч Вацэціс
лат.: Jukums Vācietis
Дата нараджэння	11 (23) лістапада 1873[1]
Месца нараджэння	Jaunlutriņi[d], Lutriņi Parish[d], Гальдынгенскі павет[d], Курляндская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	28 ліпеня 1938(1938-07-28)[2] (64 гады)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР[3]
Месца пахавання	Расстрэльны палігон «Камунарка»
Альма-матар	Акадэмія Генеральнага штаба[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя[4]  РСФСР[d][4]  СССР[4]
Прыналежнасць
Род войскаў	Руская імператарская армія, Латышскія стралкі, Soviet Russia Armed Forces[d] і Q3739773?
Гады службы	1891—1917 1918—1937
Званне	Камандарм 2 рангу
Камандаваў	Галоўнакамандуючы ўзброенымі сіламі Рэспублікі
Бітвы/войны	Першая сусветная вайна, Грамадзянская вайна ў Расіі
Узнагароды і званні
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Вацэціс.

Біяграфія

Сям’я

Нарадзіўся 11 лістапада 1873 года ў Курляндскай губерні, Гальдынгенскага павета, Нейгофскай воласці, мыза Нейгоф, у шматдзетнай сям’і беззямельнага селяніна (фактычна парабка). Як піша ў сваёй аўтабіяграфіі Вацэціс, яго дзед насіў іншае прозвішча. Але пасля канфлікту з баронам Мірбахам, уладальнікам бвеласіпеднага завода ў маёнтку Нейгоф, той палічыў дасціпным, калі ў латыша, які правініўся, будзе прозвішча Vācietis («Немец» па-латышску).

Служба ў Імператарскай арміі Расіі

Марыў паступіць ва ўніверсітэт, але абраў вайсковую службу, давалі магчымасць вучыцца за дзяржаўны кошт. У 1891 годзе^[5] — добраахвотнік у Рыжскім навучальным унтэр-афіцэрскім батальёне. Затым Віленскае пяхотнае юнкерскае вучылішча, якое скончыў у 1897 годзе па першым разрадзе і афіцэрам выпушчаны ў войска. У 1909 годзе, пасля навучання ў Акадэміі Генштаба^[5], капітан, камандзір роты, а пасля — вучэбнай каманды. У 1912 годзе падпалкоўнік, камандзір батальёна 102-га пяхотнага Вяцкага палка.

Першая сусветная вайна

Вайну сустрэў ва Усходняй Прусіі, пазней пад Красновіцай, у раёне Варшавы быў цяжка паранены вінтовачнай куляй. Пасля лячэння, восенню 1915 года — палкоўнік^[5], камандзір 5-га земгальскага стралковага палка, у складзе 12-й арміі, да самай Кастрычніцкай рэвалюцыі, якая трымала абарону на рыжскім кірунку. Дакументы аб прысваенні звання генерала сышлі ў стаўку, але ў канцы 1917 года імі ўжо ніхто не займаўся.

На баку бальшавікоў

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі разам са сваім палком перайшоў на бок бальшавікоў^[5]. Са снежня 1917 года быў начальнікам аператыўнага аддзела Рэвалюцыйнага палявога штаба пры Стаўцы. У студзені 1918 года кіраваў падаўленнем мецяжу польскага корпуса генерала Доўбар-Мусніцкага^[5]. З красавіка 1918 года — камандзір Латышскай стралковай дывізіі^[5], адзін з кіраўнікоў падаўлення леваэсэраўскага бунту ў Маскве ў ліпені 1918^[5]. З ліпеня 1918 года — камандуючы Усходнім фронтам, з 1 верасня 1918 года па 9 ліпеня 1919 года — галоўнакамандуючы ўсімі Узброенымі Сіламі РСФСР^[5]. У студзені — сакавіку 1919 адначасова камандуючы Арміяй Савецкай Латвіі.

У ліпені 1919 Вацэціс быў арыштаваны па падазрэнні ў здрадзе. У тэлеграме наркамваенмару Троцкаму, за подпісам Дзяржынскага, Красцінскага  (руск.), Леніна і Склянскага, арышт тлумачыўся тым, што афіцэр, які быў выкрыты і прызнаўся ў здрадзе, даў паказанні, з якіх вынікала, што Вацэціс ведаў пра ваенную змову. «Прыйшлося падвергнуць арышту галаўкама» — цытуе тэлеграму Троцкі. Неўзабаве пасля арышту Вацэціс быў вызвалены. Але, нягледзячы на зняцце абвінавачванняў, на пасадзе галоўнакамандуючага не адноўлены.

Са жніўня 1919 г. працаваў у Рэўваенсавеце. З 1921 года на выкладчыцкай працы ў Ваеннай акадэміі РСЧА, камандарм 2-га рангу^[5].

Канец

29 лістапада 1937 быў арыштаваны ў другі раз. 28 ліпеня 1938 г. па абвінавачванні ў шпіянажы і ўдзеле ў контррэвалюцыйнай тэрарыстычнай арганізацыі Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР прысуджаны да расстрэлу. Расстраляны 28 ліпені 1938 года на палігоне «Камунарка». Рэабілітаваны 28 сакавіка 1957 года.

Памяць

Імем Іаакіма Вацэціса ў Рызе, у мікрараёне Пляўніекі  (руск.) названая вуліца.

Узнагароды

• Ордэн Чырвонага Сцяга (1928)^[5]
• Ордэн Чырвонай Зоркі

Падарункі

• Чарнільны прыбор «Напалеон», за паспяховае камандаванне Усходнім фронтам (1918)

Працы

• «О военной доктрине будущего», Москва, 1923
• «Боевые действия в Восточной Пруссии в июле, августе и начале сентября 1914 г.» — М., 1923. — 105 с.
• «Операции на восточной границе Германии в 1914», ч. 1, Москва, 1929
• «Историческая роль латышских стрелков» (на латышском языке)
• «Человек и война». — Мысли и материалы по военно общественной психологии.
• Из воспоминаний Главкома И. И. Вацетиса, «Военно-исторический журнал», 1962, № 4
• «Выступление левых эсэров в Москве», в сборнике: Этапы большого пути, Москва, 1962.
• «Моя жизнь и мои воспоминания». Публикация в журнале «Даугава», Рига, 1980. № 3, 4, 5.

Зноскі

1. Большая российская энциклопедия — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1768199'></a>
2. Deutsche Nationalbibliothek Record #124969755 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 3 мая 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #124969755 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
4. Вацетис, Иоаким Иоакимович // Варлен — Венглейн (БСЭ1) — 1928. — Т. 9. — С. 100.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q20078554'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q43200243'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q43419863'></a>
5. Вацетис Иоаким Иоакимович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 106. — 737 с.