Іван Пятровіч Мартас

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Мартас.

Іван Пятровіч Мартас (руск.: Мартос, Иван Петрович; 1754 — 5 (17) красавіка 1835) — рускі скульптар-манументаліст.

Іван Пятровіч Мартас
руск.: Иван Мартос
партрэт працы Пятра Росі  (руск.)
Дата нараджэння	1754[1][2][…]
Месца нараджэння	Ічня, Ічнянская воласць[d], Барзнянскі павет[d], Расійская імперыя[3] або Палтава, Палтаўскі полк[d], Гетманшчына[4]
Дата смерці	5 (17) красавіка 1835
Месца смерці	Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя[3]
Месца пахавання	Лазараўскія могілкі Аляксандра-Неўскай лаўры[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя Фінляндыя
Дзеці	Аляксей Іванавіч Мартас[d], Nikita Ivanovich Martos[d] і Q110293165?
Род дзейнасці	скульптар, дзеяч выяўленчага мастацтва, настаўнік мастацтва, выкладчык універсітэта
Месца працы	Імператарская Акадэмія мастацтваў
Вучоба	Імператарская Акадэмія мастацтваў (1773)
Вядомыя працы	помнік Мініну і Пажарскаму, помнік дэ Рышэльё
Уплыў на	Samuil Galberg[d]
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Іван Мартас нарадзіўся ў 1754 года ў мястэчку Ічня Палтаўскай губерні (цяпер Чарнігаўская вобласць Украіны) у сям’і дробнамаянтковага ўкраінскага двараніна. Быў прыняты ў выхаванцы Імператарскай акадэміі ў першым годзе па яе заснаванні (у 1761), распачаў вучобу ў 1764 г., скончыў курс у 1773 г. з малым залатым медалём. Быў адпраўлены ў Італію, у якасці пенсіянера Акадэміі. У Рыме старанна займаўся сваёй галіной мастацтва, практыкуючыся, акрамя таго, у маляванні з натуры ў майстэрні П. Батоні  (руск.) і з антыка, пад кіраўніцтвам Р. Менгса. Вярнуўся ў Санкт-Пецярбург у 1779 г. і адразу ж быў вызначаны выкладчыкам скульптуры ў Акадэміі, а ў 1794 быў ужо старэйшым прафесарам, у 1814 — рэктарам і нарэшце ў 1831 г. — заслужаным рэктарам скульптуры. Імператары Павел I, Аляксандр I^[5] і Мікалай I пастаянна даручалі яму ажыццяўленне важных скульптурных прадпрыемстваў; шматлікімі працамі Мартас склаў сабе гучную вядомасць не толькі ў Расіі, але і ў чужых краях.

Памёр Мартас ў Пецярбургу 17 красавіка 1835 года і пахаваны на Лазараўскіх могілках  (руск.).

Творы

• Бронзавая статуя Іаана Хрысціцеля, якая ўпрыгожвае сабой порцік Казанскага сабора ў Пецярбургу;
• Барэльеф «Майсей струменіць ваду з каменя», над адным з праездаў у каланадзе гэтага храма;
• Помнік вялікай княгіні Аляксандры Паўлаўне, у палацавым парку г. Паўлаўску;
• Скульптура ў павільёне «Ласкавым бацькам» Паўлаўскага парка;
• Помнік Мініну і Пажарскаму (1804—1818)^[5];
• Мармуровая статуя Кацярыны II, у зале Маскоўскага дваранскага сходу;
• Бюст імператара Аляксандра I, выліты для пецярбургскай біржавой залы;
• Помнік Аляксандру I у Таганрогу;
• Помнік герцагу дэ Рышэльё (1823—1828) у Адэсе;
• Помнік князю Пацёмкіну ў Херсоне;
• Помнік Ламанасову ў Халмагорах  (руск.);
• надгроб’е Праскоўі Брус  (руск.);
• надгробны помнік Турчанінава;
• Помнік кн. Гагарынай у Аляксандра-Неўскай лаўры;
• Помнік тайнай саветніцы Карнеевай (Лашкаравай) Алене Сяргееўне ў Аляксандра-Неўскай лаўры;
• «Актэон»;
• Помнік Ламаносаву  (руск.) ў Архангельску перад будынкам АДТУ  (руск.);
• Надгроб’е С. С. Валконскай (1782)
• Надгроб’е М. П. Сабакінай (1782)
• Надгроб’е А. С. Куракінай (1792)
• Надгроб’е К. Р. Разумоўскага ў Васкрасенскай царкве  (укр.) Батурына

• 
  І. Мартас. Помнік Мініну і Пажарскаму
• 
  Помнік герцагу дэ Рышэльё
• 
  Надгроб'е С. С. Валконскай, 1782

Сям’я

Дачкі.
А. Р. Варнек  (руск.), канец 1810-х

Дачкі Вера і Сафія. Мастак А. Р. Варнек  (руск.)

Мартас быў жанаты двойчы. У першы раз на вельмі прыгожай дваранцы Матроне, прозвішча якой невядомае. Яна рана памерла. Удавец апынуўся клапатлівым бацькам, ён здолеў вырасціць і выхаваць дзяцей.

Іван Пятровіч меў добрае, шчырае сэрца, ён быў гасцінным чалавекам і вялікім дабрачынцам. У яго прасторнай прафесарскай кватэры пастаянна пражывала шмат бедных сваякоў, якіх ён утрымліваў. Пра яго шчырае дабрадзейства сведчыць такі факт, што нават калі ён аўдавеў, сваякі жонкі працягвалі жыць у яго кватэры. Сярод іх была пляменніца памерлай жонкі, бедная сірата дваранка Аўдоцця Апанасаўна Спірыдонава, мілая і добрая дзяўчына. Неяк Мартас стаў сведкам, калі адна з яго дачок некарэктна паставілася да нашмат старэйшай яе Аўдоцці і дала ёй аплявуху. Несправядліва пакрыўджаная сірата з горкімі рыданнямі прынялася складаць у плецены з дубцоў баул свае рэчы, каб назаўсёды сыйсці ад Мартаса і недзе ўладкавацца гувернанткай. Іван Пятровіч пачаў шчыра ўгаворваць дзяўчыну застацца. А каб яна больш не лічыла сябе нахлебніцай, высакародны гаспадар прапанаваў ёй руку і сэрца. Так нечакана для ўсёй радні і нават для самога сябе, ужо ў гадах, Мартас ажаніўся ў другі раз. Адразу ж пасля шлюбу строга папярэдзіў сваіх дзяцей, каб яны паважалі Аўдоццю Апанасаўну, як родную маці. Варта адзначыць, што яго дзеці і мачыха пастаянна жылі ва ўзаемнай павазе. Мартас вельмі хацеў, каб яго дачкі выйшлі замуж за мастакоў ці людзей роднасных прафесій.

Зноскі

1. RKDartists Праверана 23 жніўня 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517'></a>
2. Ivan Petrovich Martos // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7 Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24255573'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776'></a>
3. Мартос Иван Петрович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. Register of the Artists' Association of Finland

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11873875'></a>
5. Историческое описание монумента, воздвигнутого гражданину Минину и князю Пожарскому в столичном городе Москве. — С. Петербург: Типография Императорского Воспитательного дома, 1818. — С. IV-XXIV.