Адам Шэмеш

А́дам Шэ́меш (польск.: Adam Szemesz; 1808, Слуцкі павет — 1864, Мінск) — беларуска-польскі жывапісец, мастацтвазнавец.

Адам Шэмеш
Аўтапартрэт
Дата нараджэння	1808[1][2][…]
Месца нараджэння	Слуцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	1864[1][2][…]
Месца смерці	Мінск, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя або Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Грамадзянства	Расійская імперыя
Жонка	Паўліна з Фелінскіх[d]
Род дзейнасці	мастак
Жанр	жывапіс
Вучоба	Віленская мастацкая школа (1831)[3]
Мастацкі кірунак	партрэт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў Слуцкім павеце ў сям'і старосты. Вучыўся ў Віленскай школе жывапісу пры Віленскім універсітэце. У 1831 годзе жыл у Мінску, дзе плённа займаўся жывапісам. Ажаніўся з Паўлінай Фялінскай (1819—1843), сястрой Зыгмунта Фелікса Фялінскага (1822—1895), архібіскупа Варшавы, прылічанага каталіцкай царквой да ліку святых, дачкой вядомай пасля ў Польшчы пісьменніцы Евы Вендорф-Фялінскай (1793—1859) і Герарда Фялінскага. Маладая сям'я жыла на Бабруйшчыне.

У 1842 годзе Адам Шэмеш па падазрэнню ў антыўрадавай дзейнасці высланы ў Херсон. Паўліна адпраўляецца з ім. Дзякуючы партрэту губернатара Б. І. Пестэля  (руск.), напісанаму Шэмешам, мастака пераводзяць з глухога Херсона ў Саратаў. У Саратаве пры родах Паўліна Фялінская памірае. Яе маці, Ева Фялінская, з'яжджае з нованароджаным дзіцем Паўлам у сваё ўкраінскае памесце Ваюцін  (руск.)^[4].

У 1846 годзе Адам Шэмеш прыязджае ў Мінск.

Творчасць

Адам Шэмеш. Партрэт Уладзіслава Сыракомлі

Партрэт Тэклі Янушкевіч, народжанай Сакалоўскай

Творчасць Адама Шэмеша звязана з мастацкім жыццём Беларусі, Літвы і Польшчы. Ён застаўся ў гісторыі мастацтва як жывапісец-партрэтыст^[5] і мастацтвазнавец, аўтар шэрагу артыкулаў па выяўленчым мастацтве. Яго пяру належыць даволі падрабязны нарыс аб Віленскай школе жывапісу^[6].

Ім напісаны «Успаміны пра Яна Дамеля». З ім у свой час радзіўся Уладзіслаў Сыракомля, складаючы апісанне помнікаў выяўленчага мастацтва Мінска^[7].

Адамам Шэмешам напісаны перад ад'ездам абраз Маці Божай у херсонскім касцёле. У Мінску ён напісаў партрэты Уладзіслава Сыракомлі і Станіслава Манюшкі. Быўшы прыхільнікам паэзіі Адама Міцкевіча, стварыў ілюстрацыі да паэмы «Конрад Валенрод» і да іншых твораў польскага паэта^[5]. Да яго за саветамі звярталіся і жывапісцы, якія цалкам склаліся, — Я. Дамель, В. Ваньковіч, М. Кулеша і іншыя.

А. Шэмеш прымаў удзел у афармленні драматургічных пастановак В. Дуніна-Марцінкевіча^[5].

Вярнуўшыся ў 1846 годзе ў Мінск, Шэмеш напісаў некалькі выдатных партрэтаў, сярод якіх вылучаецца партрэт яго цешчы Евы Фялінскай.

Памяць

У Мінску імем Адама Шэмеша названа вуліца.

Зноскі

1. Adam Szemesz // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7 Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24255573'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776'></a>
2. Adam Szemesz // Répertoire International des Sources Musicales — 1952.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2178828'></a>
3. Дробаў Л. Н. Беларуская энцыклапедыя — Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004. — Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя. — С. 31. — ISBN 985-11-0295-4 Праверана 26 чэрвеня 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13028710'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q14271902'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27156209'></a>
4. Адам Мальдис. Радости и горести семьи Фелинских(недаступная спасылка) (руск.)
5. Слуцкая палитра: Из фондов Слуцкого краеведческого музея: фотоальбом / сост., авт. текста Н. Г. Серик; фото В. А. Сибрикова. — Минск: Літаратура і Мастацтва, 2010. — С. 5. — 64 с.
6. A. Szemesz. Wspomnienia o Wilenskiey szkole malarskiey. Athenaemum, t. VI, Wilno, 1844
7. Szemesz А. Wspomnienia o Damelu// Athenaeum. T. 2. — Wilno. 1842. — S. 170