Андронаўская археалагічная культура

Андронаўская культура — археалагічная культура бронзавага веку, якая ахоплівала значныя тэрыторыі Цэнтральнай Азіі і Сібіры ў XVII — IX стагоддзях да н.э. Паколькі яна ўключае шэраг малых археалагічных культур, прынята казаць пра Андронаўскую культурна-гістарычную злучнасць.

Андронаўская культура Бронзавы век
Хрыпуноўскія магільні ў Сібіры
Геаграфічны рэгіён	Цэнтральная Азія
Лакалізацыя	Сібір, Казахстан, Кіргізія, паўднёвы Урал
Датаванне	17 стагоддзе да н.э.— 9 стагоддзе да н.э.
Носьбіты	арыі
Тып гаспадаркі	жывёлагадоўля, земляробства
Даследчыкі	С. А. Цеплаухаў
Пераемнасць
Афанасьеўская культура → Карасукская культура, Зрубная культура, Пазырыкская культура
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Этымалогія

Вывучэнне помнікаў Андронаўскай археалагічнай культуры пачалося з даследавання магільняў каля вёскі Андронава на поўдні сучаснага Краснаярскага края ў 1914 г. Даў назву і вылучыў у якасці самастойнай расійскі археолаг С. А. Цеплаухаў у 1927 г.

Паходжанне

Андронаўскую культуру звычайна звязваюць з міграцыямі індаеўрапейскага насельніцтва, хаця расійскія археолагі імкнуцца паказаць, што на ўзроўні лакальных культур удзел таксама прымалі продкі уграў і самадыйцаў. Генетычныя даследаванні рэшткаў з магільняў паўднёвага Урала паказалі, што андронаўцы сапраўды былі індаеўрапейцамі, блізкімі да сучасных насельнікаў Усходняй Еўропы, Ірана і Індыі.

Лакальныя культуры

• Пятроўская (Казахстан, поўдзень Урала і Заходняй Сібіры)
• Алакульская (Казахстан, ад Урала да Іртыша)
• Фёдараўская (поўнач Казахстана, поўдзень Урала і Заходняй Сібіры)
• Сінташцінская (поўдзень Урала)
• Сузгунская (міжрэчча Табола і Іртыша)
• Пахомаўская (уздоўж Іртыша)
• Елоўская (верхняя плыня ракі Об)
• Карчажкінская (верхняя і сярэдняя плыні ракі Об)
• Баг'ябская (ніжнія плыні Амудар'і і Сырдар'і)

Асаблівасці

Асновай гаспадаркі носьбітаў Андронаўскай культуры былі жывёлагадоўля (каровы, коні, козы, авечкі) і ручное земляробства. Умелі апрацоўваць медзь, срэбра, золата і бронзу, але бронзавыя вырабы адносна рэдкія (зброя, некаторыя прадметы побыту). З каменю выраблялі навершы стрэл, булавы, матыкі. Шырока выкарыстоўвалася косць. Жылі ў прамавугольных заглыбленых хацінах з бярвення. Паселішчы андронаўцаў часцяком умацоўваліся валам і ровам.

Магільні і абрад пахавання адрозніваюцца ў залежнасці ад прыналежнасці да пэўнай лакальнай культуры. Так, для Фёдараўскай культуры характэрна крэмацыя, а для Алакульскай — інгумацыя ў скурчаным стане. Вядомы курганныя і грунтавыя магільні, магільныя яміны, абліцаваныя драўлянымі або каменнымі плітамі, каменныя скрыні і г. д. Выгляд керамікі таксама заалежыць ад лакальнасці культуры.

Літаратура

• Кузьмина, Е. Классификация и периодизация памятников андроновской культурной общности: монография../ Е. Кузьмина. - Актобе: ПринтА, 2008. ISBN 9965-819-37-8
• Уманский, А. Погребальный обряд населения андроновской культуры Причумышья (по материалам могильника Кытманово) : монография / А.П. Уманский, Ю.Ф. Кирюшин, С.П. Грушин. - Барнаул : Изд-во Алт. ун-та, 2007. ISBN 978-5-7904-0631-7

Спасылкі

• Андроновская культура: вопросы происхождения и периодизации
• Н. Членова, Кто такие эти андроновцы?
• Ветвь индоевропейского языка в Хакасии Архівавана 19 верасня 2017.
• Ancient DNA provides new insights into the history of south Siberian Kurgan people