Аўеда

Аўе́да (ісп.: Oviedo, астур.: Uviéu) — горад на поўначы Іспаніі, сталіца Астурыйскага княства і правінцыі Астурыя. У горадзе захоўваецца хрысціянская рэліквія хустка з Аўеда  (англ.), якая шануецца ў Аўеда з IX стагоддзя^[2]. Выхадцы з Астурыі далі гэткае ж імя яшчэ тром гарадам у Парагваі, у Дамініканскай Рэспубліцы і ў ЗША.

Горад Аўеда ісп.: Oviedo, астур.: Uviéu Герб[d] Сцяг[d] Краіна  Іспанія Каардынаты 43°21′ пн. ш. 5°50′ з. д.HGЯO Кіраўнік Alfredo Canteli[d] Плошча 186,65 км² Вышыня цэнтра 232 м Насельніцтва ▲220 543 чал. (2024)[1] Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Паштовыя індэксы 33001 — 33013 Аўтамабільны код O Афіцыйны сайт oviedo.es (ісп.) Аўеда на карце Іспаніі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Аўеда заснаваны ў 761 годзе двума манахамі, Янам і Ноланам, якія заклалі на гары Аветум манастыр св. Вінцэнта, што размяшчаецца на ўзвышшы пасярод раўніны, у асяроддзі садавінавых садоў. Тым не менш, археалагічныя звесткі паказваюць на тое, што месца было заселена ў яшчэ ў I стагоддзі.

У 794 годзе Аўеда было разрабавана халіфам Хішамам I падчас аднаго з яго паходаў супраць хрысціянскіх каралеўстваў^[3].

Кароль Фруэла I, чацвёрты з астурыйскіх манархаў, быў першым, хто вырашыў пашырыць горад, пабудаваўшы ў ім палац і царкву. Пасля заваявання Іспаніі маўрамі Альфонса II перавёў у Аўеда свой двор, адначасова горад ператварыўся ў сталіцу хрысціянскай Іспаніі і буйны цэнтр паломніцтва. Быў сталіцай Астурыйскага каралеўства і цэнтрам Рэканкісты. У гэты перыяд Аўеда стаў цэнтрам арыгінальнай і ўнікальнай архітэктуры, якая была спадкавана вестготамі, з улікам рымскай і паўночных традыцый. Сваёй найвышэйшай кропкі горад дасягнуў у час кіравання Раміра I.

У 1600 годзе ў Аўеда адкрыўся ўніверсітэт. Баявое мінулае Аўеда пацвердзіў і ў XX стагоддзі: у 1934 годзе тут, на мяжы раёна здабычы каменнага вугалю і жалезнай руды, праходзілі страйкі шахцёраў, а пасля паспяховага працяглага супраціву Франка горад лічыцца апорай антыфашысцкага і прафсаюзнага руху.

Клімат

Клімат Аўеда
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Сярэдні максімум, °C	11,7	12,8	14,4	14,9	17,6	20,3	22,4	22,8	21,7	18,1	14,6	12,5	17,0
Сярэдні мінімум, °C	4,2	4,8	5,6	6,3	9,1	11,9	14,1	14,5	12,9	10,0	7,1	5,5	8,8
Норма ападкаў, мм	129	115	78	65	51	29	25	35	55	84	108	130	973
Крыніца: AEMeT

Эканоміка

Эканоміка горада моцна залежыць ад сектара паслуг. У цэнтры Аўеда маюцца шмат офісных будынкаў. Статус горада як адміністрацыйнага цэнтра рэгіёна падтрымлівае вялікую колькасць рабочых месцаў у дзяржаўным кіраванні.

Насельніцтва

Год Колькасць 2001 201 005 [4] 2002 202 938 [5] 2004 209 495 [6] 2005 212 174 [7] 2006 214 883 [8] 2007 216 607 [9] Год Колькасць 2008 220 644 [10] 2009 224 005 [11] 2010 225 155 [12] 2011 225 391 [13] 2012 225 973 [14] 2013 225 089 [15] Год Колькасць 2014 223 765 [16] 2015 221 870 [17] 2016 220 567 [18] 2017 220 301 [19] 2018 220 020 [20][21] 2019 219 686 [22] Год Колькасць 2020 219 910 [23] 2021 217 552 [24] 2022 215 167 [25] 2023 217 584 [26] 2024 220 543 [1]

Гарады-пабрацімы

•  Fujairah^[d], ААЭ (1 мая 2014)
•  Maranello^[d], Італія (17 верасня 2010)
•  Torrevieja^[d], Іспанія (2 студзеня 2004)
•  Valencia de Don Juan^[d], Іспанія (14 чэрвеня 2004)
•  Бохум, Германія (26 кастрычніка 1979)^[27]
•  Буэнас-Айрэс, Аргенціна (29 красавіка 1983)
•  Вальпараіса, Чылі (26 студзеня 1972)
•  Веракрус, Мексіка (24 лістапада 1983)
•  Візеу, Партугалія (10 красавіка 2007)
•  Джэрсі-Сіці, ЗША (7 ліпеня 1998)
•  Клермон-Феран, Францыя (5 красавіка 1988)
•  Мосталес, Іспанія (2 мая 2012)
•  Самора, Іспанія (9 кастрычніка 2001)
•  Санта-Клара, Куба (2 кастрычніка 1995)
•  Сантандэр, Іспанія (14 мая 2007)
•  Сант’яга-дэ-Кампастэла, Іспанія
•  Сінтра, Партугалія (24 лістапада 2018)^[28]
•  Тампа, ЗША (13 снежня 1991)
•  Тарэлавега, Іспанія (17 мая 2008)
•  Халон, Ізраіль
•  Ханчжоу, Кітай (12 мая 2006)

Адукацыя

• Аўедскі ўніверсітэт

Зноскі

1. National Statistics Institute Municipal Register of Spain of 2024 — 2024.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q131440461'></a>
2. Bennett, Janice (January 2005). Sacred Blood, Sacred Image: The Sudarium of Oviedo, New Evidence for the Authenticity of the Shroud of Turin. Ignatius Press. ISBN 978-0-9705682-0-5.
3. Hisham I, D.M. Dunlop, The Encyclopaedia of Islam, Vol.III, ed. B. Lewis, V.L. Menage, C. Pellat and J. Schacht, (E.J. Brill, 1986), 495.
4. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2001 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2002. — вып. 5. — P. 642. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17597573'></a>
5. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2002 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2002. — вып. 311. — P. 45846. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17597571'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
6. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2004 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2004. — вып. 314. — P. 42356. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17597578'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
7. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2005 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2005. — вып. 287. — P. 39422. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17597568'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
8. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2006 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2006. — вып. 312. — P. 46628. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17591758'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
9. III // Municipal Register of Spain 2007 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2007. — вып. 311. — P. 53566. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17591756'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a>
10. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2008 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2008. — вып. 312. — P. 52072. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17591753'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
11. Instituto Nacional de Estadística Municipal Register of Spain 2009 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2009. — вып. 309. — P. 109453. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17582342'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
12. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2010 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2010. — вып. 311. — P. 106195. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17562358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
13. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2011 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2011. — вып. 303. — P. 138416. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17560796'></a>
14. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2012 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2012. — вып. 313. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17544623'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
15. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2013 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2013. — вып. 311. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17539639'></a>
16. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2014 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2014. — вып. 308. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q18745698'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
17. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2015 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2015. — вып. 301. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21994078'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
18. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2016 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2016. — вып. 304. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q28100898'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
19. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2017 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2017. — вып. 316. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q47005544'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
20. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2018 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2018. — вып. 314. — P. 130903. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q60332597'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
21. Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero — National Statistics Institute. Праверана 18 сакавіка 2019.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
22. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2019 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2019. — вып. 311. — P. 141278. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q81187217'></a>
23. Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2020 // Boletín Oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2020. — вып. 340. — P. 125898. — ISSN 0212-033X; 2951-7915; 1138-4018; 1138-7432

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2029273'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q104641554'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5659724'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
24. National Statistics Institute Municipal Register of Spain of 2021 — 2021.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q110313893'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
25. National Statistics Institute Municipal Register of Spain of 2022 — 2022. — Т. 90. — С. 1,235.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q111983091'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a>
26. National Statistics Institute Municipal Register of Spain of 2023 — 2023.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q845937'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q123821811'></a>
27. https://www.bochum.de/Internationales/Staedtepartnerschaften
28. https://www.lne.es/oviedo/2018/11/25/sintra-hermanamiento-literario/2386259.html