Берылій

Берылій (лац.: Beryllium) Be — хімічны элемент II групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 4. Атамная маса 9,01218.
Вылучаны ў выглядзе вокіслу BeO з мінерала берыла ў 1798 годзе французскім хімікам Л. Вокленам (фр.: Louis-Nicolas Vauquelin). Металічны берылій незалежна адзін ад аднаго атрымалі ў 1828 г. Ф. Вёлер і А. Бюсі^[8].

Берылій
Названа ад	Берыл
Небяспека	acute beryllium poisoning[d]
Матэрыял	Берыл
Першаадкрывальнік	Louis Nicolas Vauquelin[d][1], Фрыдрых Вёлер[1] і Antoine Bussy[d][1]
Дата адкрыцця (вынаходства)	1798[2]
Месца выяўлення	Францыя
Сімвал элемента	Be[3]
Хімічная формула	Be[4]
Canonical SMILES	[Be][4]
Атамны лік	4[3]
Электронная канфігурацыя	1s² 2s² і [He] 2s²
Электраадмоўнасць	2
Іонны радыус	0,27 Ангстрэм[5] і 0,45 Ангстрэм[5]
Ступень акіслення	2
Удзельная электрычная праводнасць	25 000 000 ampere per volt metre[6]
Шчыльнасць	1,85 ± 0,001 gram per cubic centimetre
Тэмпература плаўлення	2 349 ± 0 ℉ і 1 278 °C
Boiling point	4 532 ± 1 ℉ і 2 970 °C
Vapor pressure	0 ± 1 мм рт.сл.
NIOSH Pocket Guide ID	0054
Time-weighted average exposure limit	0,002 ± 0,001 mg/m³
Ceiling exposure limit	0,0005 ± 0,0001 mg/m³
Immediately dangerous to life or health	4 ± 1 mg/m³
Маса	9,0121831 ± 0 атамная адзінка масы[7]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

4 Літый ← Берылій → Бор Перыядычная сістэма элементаў 4Be
Уласцівасці атама
Імя, сімвал, нумар	Берылій / Beryllium (Be), 4
Атамная маса (малярная маса)	9,012182 а. а. м. (г/моль)

Светла-шэры метал. Шчыльнасць 1847,7 кг/м³. Тэмпература плаўлення 1284 °C, тэмпература кіпення 2450 °C.

Прыродныя крыніцы

У Зямной кары берылію ўтрымліваецца каля 6·10⁻⁴ % па масе. З мінералаў берылію найбольшае прамысловае значэнне мае берыл. Галоўныя радовішчы — у ЗША, Бразіліі, Аргенціне, Мексіцы, ПАР, Намібіі, Мазамбіку, Індыі, Расіі.

Прымяненне

Выкарыстоўваецца ў авія- і ракетабудаванні (тармазныя дыскі самалётаў, панэлі сонечных батарэй, абшыўкі касмічных караблёў), ядзерных рэактарах (рэгулятар ядзернай рэакцыі: запавольвае нейтроны).

Зноскі

1. https://www.rsc.org/periodic-table/element/4/beryllium
2. https://periodic.lanl.gov/4.shtml
3. Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2425378'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13422885'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33438'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q15699384'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q15699424'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q59763130'></a>
4. BERYLLIUM Праверана 18 лістапада 2016.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q278487'></a>
5. (unspecified title) — ISBN 0-8493-0485-7
6. https://www.thebalance.com/electrical-conductivity-in-metals-2340117 Праверана 30 студзеня 2019.
7. Meija J., Prohaska T., Coplen T. B. et al. Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2015-0305 Праверана 20 кастрычніка 2020.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2425378'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33438'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q28653639'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55593869'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q45730822'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q15699424'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q116478786'></a>
8. Булычёв Б. М., Ижванов Л. А., Ковальский В. В. Бериллий(недаступная спасылка) // Вялікая савецкая энцыклапедыя (руск.)