Васіль Васільевіч Кандзінскі

Васі́ль Васі́льевіч Кандзі́нскі (16 снежня 1866, Масква — 13 снежня 1944, Нёі-сюр-Сен, Францыя) — расійскі мастак, графік і тэарэтык выяўленчага мастацтва, адзін з заснавальнікаў абстракцыянізму. Кандзінскі паходзіў з сям’і нерчанскіх купцоў, нашчадкаў катаржнікаў. Яго бабуля была тунгускай князёўнай Ганцімуравай, а бацька быў прадстаўніком старажытнага забайкальскага (Кяхта) роду Кандзінскіх, якія паходзілі ад прозвішча князёў мансійскага Кандзінскага княства.

Васіль Кандзінскі
руск.: Василий Васильевич Кандинский
Дата нараджэння	4 (16) снежня 1866(1866-12-16)
Месца нараджэння	Масква (Расійская імперыя)
Дата смерці	13 снежня 1944(1944-12-13) (77 гадоў)
Месца смерці	Нёі-сюр-Сен (Францыя, каля Парыжа)
Месца пахавання	Neuilly-sur-Seine New Communal Cemetery[d][1]
Грамадзянства	Расійская імперыя  РСФСР[2]  СССР[3][4]  Францыя  Германія
Жонка	Nina Nikolajewna Andreevskaja[d]
Род дзейнасці	мастак, выкладчык універсітэта, тэарэтык мастацтва, настаўнік, адвакат, ілюстратар, мастак-гравёр, графік, архітэктурны чарцёжнік, сцэнограф, дызайнер, скульптар, рысавальнік
Месца працы	Баўгауз[5]
Жанр	жывапісец, графік і тэарэтык выяўленчага мастацтва
Вучоба	прыватная студыя Антона Ашбэ (Мюнхен), Акадэмія Вытанчаных Мастацтваў (Мюнхен)
Мастацкі кірунак	экспрэсіянізм[6], сімвалізм[6] і Баўгауз[6]
Уплыў	Франц фон Штук, Джозеф Альберс, Антон Ажбэ[d] і Luigi Iorini[d]
Уплыў на	Sten Djurberg[d] і Q112260799?
Член у	Die Blaue Vier[d] Сіні вершнік Abstraction-Création[d][7]
Сайт	wassilykandinsky.net (англ.)
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Творчасць Васіля Васільевіча Кандзінскага — унікальная з’ява расійскага і еўрапейскага мастацтва. Менавіта гэтаму мастаку, адоранаму магутнай здольнасцю, бліскучым інтэлектам і тонкай духоўнай інтуіцыяй, наканавана было здзейсніць сапраўдны пераварот у жывапісе і стварыць першыя абстрактныя кампазіцыі.

Біяграфія

Лёс Кандзінскага складаўся не зусім звычайна. Да трыццаці гадоў ён і не падумваў пра мастацтва. Скончыўшы ў 1893 г. юрыдычны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта, ён пачаў працаваць над дысертацыяй, удзельнічаў у этнаграфічнай экспедыцыі на поўнач Расіі, а ў 1896 г. атрымаў запрашэнне з Дэрпцкага ўніверсітэта (цяпер Тарту, Эстонія) заняць пасаду прыват-дацэнта. Але ў тым жа годзе Кандзінскі раптам змяніў сваё жыццё. Нагодай для гэтага паслужыла ўражанне ад карціны «Стог сена» Клода Манэ на Французскай індустрыяльнай і мастацкай выставе ў Маскве. Адмовіўшыся ад кафедры, ён з’ехаў у Германію вучыцца жывапісу. Кандзінскі пасяліўся ў Мюнхене, які на мяжы стагоддзяў быў прызнаным цэнтрам нямецкага мадэрну. Займаўся спачатку ў прыватнай школе жывапісу, а пазней у Мюнхенскай акадэміі майстэрства ў Франца фон Штука.

Знаходзячыся ў Германіі, Кандзінскі амаль кожны год наведваў Расію і экспанаваў свае працы на выставах Маскоўскага таварыства мастакоў, Новага грамадства мастакоў і інш. У часопісах «Свет мастацтва» і «Апалон» з’яўляліся яго артыкулы пра мастацтва Германіі, якое сыграла важкую ролю ў фарміраванні творчай асобы жывапісца. Адначасова Кандзінскага хвалявала і натхняла руская мастацкая традыцыя: абразы, старажытныя храмы, казачныя персанажы. Усе яны часта прысутнічаюць у яго працах, што кажа пра ўплыў на яго майстроў «Свету мастацтва».

Кандзінскі быў прыроджаным лідарам. Ужо з 1901 г., ледзь скончыўшы навучанне, ён узначаліў мастацкую суполку «Фаланга», удзельнічаў у яе выставах і працаваў у створанай пры ёй школе. У 1909 г, майстар арганізаваў «Новае мюнхенскае мастацкае аб’яднанне», а ў 1912 г. — групу «Сіні вершнік».

З Расіі — назаўжды

Мастак пакінуў Расію назаўжды пасля таго, як быў пасланы ў камандзіроўку ў Берлін (1921). У Германіі выкладаў у «Баўхаўсе» (з 1922, у Веймары і Дэсаў), займаючыся галоўным чынам агульнай тэорыяй формаўтварэння; выказаў свой педагагічны досвед у кнізе «Кропка і лінія на плоскасці», выдадзенай на нямецкай мове ў 1926 годзе. Яго касмалагічныя фантазіі (графічная серыя «Малыя сусветы», 1922) знаходзяць у гэты перыяд больш рацыянальна-геаметрычны характар, збліжаючыся з прынцыпамі супрэматызму і канструктывізму, але захоўваючы сваю яскравую і рытмічную дэкаратыўнасць («У чорным квадраце», 1923; «Некалькі кругоў», 1926; абедзве карціны — у Музеі С. Гугенхайма, Нью-Ёрк). У 1924 майстар утварыў разам з Яўленскім, Л. Фейнінгерам і П. Клеэ аб’яднанне «Сіняя чацвёрка», уладкоўваючы з імі сумесныя выстаўкі. Выступіў як мастак сцэнічнай версіі сюіты М. П. Мусаргскага «Малюнак з выстаўкі ў тэатры Дэсаў» (1928).

Пасля закрыцця нацыстамі «Баўхаўса» (1932) пераехаў у Берлін, а ў 1933 — у Францыю, дзе жыў у Парыжы і яго прыгарадзе Нёі-сюр-Сен. Выпрабаваўшы значнае ўздзеянне сюррэалізму, усё часцей уводзіў у свае карціны — нароўні з ранейшымі геаметрычнымі структурамі і знакамі — аморфныя элементы, падобныя да нейкіх першасных арганізмаў, якія лётаюць у міжпланетнай пустэчы («Дамінантная крывая», 1936; «Блакітнае неба», 1940, Цэнтр Ж. Пампіду, Парыж; «Разнастайныя дзеянні», 1941, музей С. Гугенхайма, Нью-Ёрк). З пачаткам нямецкай акупацыі (1939) намерваўся эмігрыраваць у ЗША і правёў некалькі месяцаў у Пірэнеях, але ў выніку вярнуўся ў Парыж, дзе працягваў актыўна працаваць, у тым ліку над праектам камедыйнага фільма-балета, сумесна з кампазітарам Хартманам.

Прэмія Кандзінскага

З 1946 па 1961 год па ініцыятыве ўдавы мастака ў Парыжы ўручалася прэмія Кандзінскага (у Расіі адроджана ў 2007 годзе, як штогадовая нацыянальная прэмія ў галіне сучаснага мастацтва).

Зборы

Найбольш вядомыя працы

• «Сіні вершнік», 1903,
• «Двое на кані», 1906,
• «Пярэстае жыццё», 1907,
• «Рок. Чырвоная сцяна Архівавана 7 ліпеня 2011.», 1909,
• «Сіняя гара Архівавана 7 ліпеня 2008.», 1909,
• «Дамы ў крыналінах Архівавана 15 ліпеня 2011.», 1909,
• «Інтэр’ер (мая сталовая)», 1909,
• «Возера Архівавана 15 ліпеня 2011.», 1910,
• «Імправізацыя № 7 Архівавана 15 ліпеня 2011.», 1910,
• «Эцюд да „Кампазіцыя II“», 1910,
• «Без назвы (Першая абстрактная акварэль)», 1910,
• «Кампазіцыя IV», 1911,
• «Кампазіцыя V», 1911,
• «Імпрэсія III (Канцэрт)», 1911,
• «Карціна з чорнай аркай», 1912,
• «Карціна з белай аблямоўкай Архівавана 5 ліпеня 2008.», 1913,
• «Маленькія радасці Архівавана 15 верасня 2008.», 1913,
• «Кампазіцыя VI», 1913,
• «Кампазіцыя VII Архівавана 15 ліпеня 2011.», 1913,
• «Імправізацыя. Патоп», 1913,
• «Фуга», 1914,
• «Масква. Чырвоная плошча Архівавана 10 мая 2010.», 1916,
• «Масква. Зубоўская плошча Архівавана 10 мая 2010.», каля 1916,
• «Смутнае», 1917,
• «Шэры авал Архівавана 22 лістапада 2008.», 1917,
• «Змярканне», 1917,
• «Белы авал Архівавана 15 ліпеня 2011.», 1919,
• «Кампазіцыя VIII», 1923,
• «У чорным квадраце», 1923,
• «Жоўтае, чырвонае, сіняе», 1925,
• «Маленькая мара ў чырвоным», 1925,
• «Некалькі колаў», 1926,
• «Угару», 1929,
• «Далікатнае ўзыходжанне», 1934,
• «Дамінантная крывая Архівавана 13 кастрычніка 2008.», 1936,
• «Кампазіцыя IX», 1936,
• «Пярэсты ансамбль», 1938,
• «Кампазіцыя X», 1939,
• «Вакол круга», 1940,
• «Нябесна-блакітнае», 1940,
• «Розныя здарэнні», 1941,
• «Апошняя акварэль», 1944,

Зноскі

1. https://www.landrucimetieres.fr/spip/spip.php?article1287
2. http://www.hist.msu.ru/departments/8839/research/publications/detail.php?ELEMENT_ID=16187
3. https://www.nytimes.com/2001/08/12/arts/art-architecture-a-saboteur-wielding-explosive-colors-and-images.html
4. Museum of Modern Art online collection Праверана 4 снежня 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q73268604'></a>
5. bauhaus.community Праверана 7 лютага 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q124049752'></a>
6. RKDartists

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517'></a>
7. https://www.tate.org.uk/art/art-terms/a/abstraction-creation Праверана 18 кастрычніка 2018.