Вацлаў Гавел

Вацлаў Гавел (чэшск.: Václav Havel; 5 кастрычніка 1936, Прага — 18 снежня 2011^[9]) — чэшскі дзяржаўны, грамадскі і культуры дзеяч.

Вацлаў Гавел
Vaclav Havel
1-ы прэзідэнт Чэхіі 2 лютага 1993 — 2 лютага 2003
Папярэднік	пасада заснавана
Пераемнік	Вацлаў Клаўс
10-ы прэзідэнт Чэхаславакіі 29 снежня 1989 — 20 ліпеня 1992
Папярэднік	Густаў Гусак Марыян Чалфа (в.а.)
Пераемнік	Ян Страскі (в.а.)
Нараджэнне	5 кастрычніка 1936(1936-10-05) Прага, Чэхаславакія
Смерць	18 снежня 2011(2011-12-18) (75 гадоў) Прага
Месца пахавання	Вінаградскія могілкі[d][1][2]
Бацька	Вацлаў Марыя Гавел[d][3]
Маці	Божана Гаўлава[d][3]
Жонка	Вольга Гаўлава (1964—1996 гг.); Дагмар Вешкрнава (з 1997 г.)
Дзеці	няма
Веравызнанне	непрактыкуючы каталік[d]
Партыя	Civic Forum[d] (1991)
Член у	Civic Forum[d] Czech Helsinki Comitee[d] Committee for the Defense of the Unjustly Prosecuted[d] Нямецкая акадэмія мовы і паэзіі[d] Каралеўскае літаратурнае таварыства Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Баварская акадэмія прыгожых мастацтваў[d] Рымскі клуб[d] Junák[d] Хартыя 77[4]
Адукацыя	Чэшскі тэхнічны ўніверсітэт (1957)[5] Тэатральны факультэт Пражскай Акадэміі мастацтваў[d] Акадэмічная гімназія на Штэпанскай[d] (1955)[5]
Дзейнасць	тэатр[6], драма[6], публіцыстыка[6] і палітыка[6][7]
Месца працы	Divadlo Na zábradlí[d][5] City Theatres of Prague[d] Brewery Krakonoš[d][8] Вышэйшая хіміка-тэхналагічная школа ў Празе[5] Вызвалены тэатр Divadlo U Nováků[d] Divadlo ABC[d] Divadlo satiry[d] Divadlo státního filmu[d] Divadlo V + W[d]
Аўтограф
Узнагароды	Кавалер Вялікага Крыжа ордэна Белага льва Кавалер Вялікага крыжа ордэна Томаша Гарыга Масарыка Кавалер шаноўнейшага ордэна Лазні Кампаньён ордэна Канады Кавалер Вялікага крыжа ордэна Трох Зорак Прэзідэнцкі медаль Свабоды Вялікі крыж ордэна Заслуг Ордэн Белага арла Вялікі крыж, дэкараваны вялікі стужкай Ордэна За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай Вялікі крыж ордэна Вызваліцеля Сан-Марціна Камандор ордэна мастацтваў і літаратуры Кавалер Вялікага Крыжа адмысловай ступені ордэна За заслугі перад ФРГ Кавалер ордэна Падвойнага белага крыжа 1 класа Залаты ганаровы ордэн Свабоды Кавалер ордэна Турэцкай Рэспублікі 1 класа Кавалер ордэна Ізабелы Каталічкі з ланцугом, Іспанія Кавалер ордэна Перамогі імя Святога Георгія Кавалер ордэна Князя Яраслава Мудрага І ступені Аўстрыйскі ганаровы знак За навуку і мастацтва
Сайт	vaclavhavel.cz (чэшск.)​ (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў чэшскай буржуазнай сям’і, якая мела цесныя сувязі з фінансавай і культурнай элітай чэшскага грамадства. Бацька В. Гавела інжынер па спецыяльнасці, быў старшынёй элітнага пражскага «Ротары-клуба», саўладальнікам кінастудыі «Барандоў» і буйнейшага канцэртнага палаца «Люцэрна» ў цэнтры Прагі. Гавелы валодалі значнай нерухомай маёмасцю, у т.л. лясамі, землямі. Падчас акупацыі Чэхаславакіі нацысцкай Германіяй Гавелы здолелі захаваць сямейны бізнес, на кінастудыі працягвалі здымаць фільмы, канцэртная зала прымала нямецкіх афіцэраў, прамысловыя прадпрыемствы атрымлівалі заказы ад немцаў.

Пасля камуністычнага перавароту ў 1948 годзе палац і кінастудыя былі нацыяналізаваныя, а сям’я Гаўлаў трапіла ў няласку рэжыму, у выніку чаго маладому Вацлаву было знемагчымлена навучанне на гуманітарных спецыяльнасцях чэхаславацкіх ВНУ. Пасля службы ў арміі (1957-59) В. Гавел працаваў у неакадэмічных тэатрах, якіх у 1950-1960-я ў Празе было шмат. У 1960-я працаваў драматургам у пражскім тэатры «На Забрадлі», набыў вядомасць як драматург не сацрэалістычнага кірунку. Друкаваўся ў чэшскіх літаратурных часопісах. Заняў пасаду рэдактара ў адным з вальнадумных часопісаў Чэхаславакіі, які ў рэшце быў закрыты цэнзурай. Суарганізатар чэшскага самвыдату. Пасля падпісання на міжнароднай канферэнцыі ў Хельсінкі чарговай дэкларацыі аб правах чалавека, В. Гавел выступіў ініцыятарам стварэння групы «Хартыя-77», якая патрабавала ад уладаў паважаць правы чалавека ў Чэхаславакіі, сузаснавальнік Камітэту ў абарону пераследаваных (1979). Арыштоўваўся за апазіцыйную дзейнасць, у 1979 асуджаны да 4,5 гадоў турэмнага зняволення за «антыграмадскую дзейнасць», назаўсёды атрымаў статус «вязня сумлення». У ліст. 1989 вядучы прадстаўнік руху «Грамадзянскі форум».

Пасля «Пражскай восені», 29.12.1989 Федэральны сход Чэхаславакіі аднагалосна абраў В. Гавела 9-м прэзідэнтам ЧССР (1989—1992). Пасля распаду ЧССР (1993) стаў першым прэзідэнтам Чэхіі, у 1998 перабраны (на пасадзе да 2003). Здолеў правесці ў краіне дэмакратычныя і эканамічныя пераўтварэнні. Савецкія войскі былі выведзеныя. Зняў з кіруючых пасад былых камуністаў, а таксама крайніх радыкалаў з ліку дысідэнтаў. Жыццёвы ўзровень утрымаўся, нягледзячы на разрыў эканамічных адносін з СССР, куды адрасавалася 40 % чэшскага экспарту. У апошнія гады прэзідэнцтва В. Гавел цяжка хварэў, перанёс дзве анкалагічныя аперацыі, але не пакідаў пасаду кіраўніка краіны да 2003 года.

Творчасць

Аўтар амаль 20 п’ес, шматлікіх крытычных нарысаў, эсэ.

Яго драматычныя творы сваёй эстэтыкай блізкія да п’есаў абсурду, але абсурд у іх вельмі спецыфічны, гэта абсурд жыцця ў сацыялістычнай супольнасці і сутыкнення індывіда з машынерыяй таталітарнай дзяржавы.

У 2007 годзе, пасля 19-гадовага перапынку, з’явілася новая п’еса Вацлава Гавела «Сыход» (Odcházení), якая ставілася затым на многіх сцэнах свету.

Прэміі і ўзнагароды

Палітычная і творчая дзейнасць В. Гавела адзначаная многімі міжнароднымі ўзнагародамі.

Беларускія пераклады

• Аўдыенцыя (Audience): п’еса / Пераклад І. Шаблоўскай^[10]
• Свята ў садзе (Zahradní slavnost): п’еса / Пераклад Л. Баршчэўскага^[11]
• Жыццё ў праўдзе: Выбр. эсэ/ Пераклад С. Сматрычэнкі і Ю. Сматрычэнка, прадм. Л. Баршчэўскага. — Мн.: Логвінаў, 2014.
• Пратэст/Пераклад С. Сматрычэнкі

Зноскі

1. http://www.radio.cz/en/section/curraffrs/vaclav-havel-to-be-given-state-funeral-and-highest-military-honors Праверана 30 сакавіка 2015.
2. BillionGraves — 2011.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q37774202'></a>
3. https://archive.vaclavhavel-library.org/Archive/Event?&&&&eventYear=1936
4. COURAGE Registry

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q64784883'></a>
5. http://www.vaclavhavel-library.org/cs/vaclav-havel/zivotopis/1936-1959
6. Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
7. Národní autority České republiky Праверана 27 чэрвеня 2023.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
8. http://www.vaclavhavel-library.org/cs/vaclav-havel/zivotopis/1969-1976
9. http://lenta.ru/news/2011/12/18/havel/
10. «Крыніца». — 1997. — № 1 (27)
11. Пры зачыненых дзвярах. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1995.