Віктар Эрысэ

Ві́ктар Эры́сэ (ісп.: Víctor Erice, [ˈbiɣtoɾ eˈɾiθe]; нар. 30 чэрвеня 1940, Каранса^[en], Біская, Іспанія) — іспанскі кінарэжысёр і сцэнарыст. Найбольш вядомы сваімі двума мастацкімі фільмамі: «Дух вулля^[en]» (1973), які многія лічаць адным з найвялікшых іспанскіх фільмаў^[2][3], і «Поўдзень» (1983).

Віктар Эрысэ
Дата нараджэння	30 чэрвеня 1940(1940-06-30)[1] (85 гадоў)
Месца нараджэння	Karrantza Harana / Valle de Carranza[d], Лас-Энкартасьёнес[d], правінцыя Біская, Краіна Баскаў, Іспанія
Грамадзянства	Іспанія
Адукацыя	Мадрыдскі ўніверсітэт
Прафесія	кінарэжысёр, сцэнарыст, рэжысёр
Кар’ера	з 1969
Узнагароды	Golden Shell[d] (1973) Прыз журы Канскага кінафестывалю (1992) FIPRESCI Prize of the Festival de Cannes[d] (1992)
IMDb	ID 0258977
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Віктар Эрысэ нарадзіўся 30 чэрвеня 1940 года ў Карансе^[en], правінцыя Біская (Іспанія). Вывучаў права, паліталогію і эканоміку ў Мадрыдскім універсітэце. У 1963 годзе наведваў Афіцыйную школу кінематаграфіі^[es], дзе вывучаў рэжысуру.

Напачатку сваёй кар’еры Эрысэ працаваў кінакрытыкам, пішучы рэцэнзіі для іспанскага кіначасопіса «Nuestro Cine», а таксама зняў серыю кароткаметражных фільмаў. У 1973 годзе ёе дэбютаваў у вялікім кіно з фільмам «Дух вулля^[en]», які быў высока ацэнены крытыкамі і стаў пераломным момантам у гісторыі іспанскага кіно.

Эрысэ быў сярод тых кінематаграфістаў, якія жылі пры франкісцкім рэжыме. На момант выхаду яго першага фільма ў 1973 годзе Франсіска Франка ўсё яшчэ быў пры ўладзе^[4]. Адна з рэчаў, якімі вядомы «Дух вулля^[en]», — гэта выкарыстанне сімвалізму, дзеля адлюстравання жыцця ў Іспаніі пры кіраванні Франка. Размяшчэнне фільма ў 1940 годзе, на пачатку праўлення Франка, было рызыкай для Эрысэ, улічваючы, што фільм «не быў прапагандысцкай патугай, у якой непахісныя франкісты перамагалі злых рэспубліканцаў, што забіваюць святароў»^[5].

Праз дзесяць гадоў Эрысэ напісаў сцэнарый і паставіў фільм «Поўдзень» (1983). Карціна, заснаваная на апавяданні Адэлаіды Гарсія Маралес^[en], была высока ацэнена крытыкамі і была прадстаўлена ў асноўным конкурсе 36-га Канскага кінафестывалю.

Трэцяй поўнаметражнай працай Эрысэ стаў дакументальны фільм «Сонца айвы» (1992). Фільм апавядаў пра жыццё іспанскага мастака Антоніа Лопеса Гарсію^[en] і яго спробы адлюстраваць айвавае дрэва, якое расце ў яго садзе. Фільм атрымаў Прыз журы і Прыз ФІПРЭСІ на Канскім кінафестывалі 1992 года^[6].

Эрысэ займаўся распрацоўкай (і павінен быў стаць рэжысёрам) фільма «Чары Шанхая^[en]», экранізацыі аднайменнага рамана^[es] Хуана Марсэ^[en], але прадзюсар Андрэс Вісэнтэ Гомес^[en] перадаў праект рэжысёру Фернанда Труэба^[7]. Гэтая адмова стала «вялікім расчараваннем» для Эрысэ^[7].

У 2010 годзе ён быў сябрам журы Канскага кінафестывалю^[8]. На кінафестывалі ў Лакарна ў 2014 годзе Эрысэ быў узнагароджаны прэміяй «Залаты леапард^[en]» за прыжыццёвыя дасягненні^[9].

У 2023 годзе, праз трыццаць гадоў пасля яго апошняга поўнаметражнага фільма, выйшла новая карціна Эрысэ «Заплюшчы вочы^[en]».

Фільмаграфія

Кароткаметражныя фільмы

• На тэрасе (En la Terraza, 1961)
• Старонкі страчанага дзённіка (Páginas de un diario perdido, 1962)
• Страчаныя дні (Los días Perdidos, 1963)
• Між рэйкамі (Entre Vías, 1966)
• Alumbramiento (2002)

Поўнаметражныя фільмы

• Дух вулля^[en] (El espíritu de la colmena, 1973)
• Поўдзень (El Sur, 1983)
• Сонца айвы (El sol del membrillo, 1992)
• Заплюшчы вочы^[en] (Cerrar los ojos, 2023)

Іншае

• Паядынкі^[es] (Los desafíos, 1969; фрагмент)
• На дзесяць хвілін старэйшы: Труба^[pl] (фрагмент «Лінія жыцця^[d]»)
• Гістарычны цэнтр^[pt] (фрагмент)

Спадчына

Працы Эрысэ, у якіх фігуруюць дзеці, поўныя мар і цягі да фантастычнага падчас Грамадзянскай вайны ў Іспаніі, у далейшым аказалі ўплыў на Гільерма дэль Тора і яго фільмы «Хрыбет д’ябла» і «Лабірынт фаўна».