Гутарка (часопіс)

«Гу́тарка» — часопіс, які выдаваў у 1975—1976 гадах на беларускай мове Мікола Ермаловіч пад псеўданімам Сымон Беларус. Выйшла каля 50 нумароў. Назва абрана таму, што ў XIX стагоддзі гутаркі былі найбольш пашыраным жанрам нелегальнага друку. Змяшчаў творы, якія не маглі быць апублікаваны ў афіцыйным друку з-за сваёй сацыяльнай і палітычнай накіраванасці.

«Гутарка»
Тып	часопіс
Заснавальнік	Сымон Беларус
Выдавец	Сымон Беларус
Краіна	БССР
Заснавана	1975
Спыненне публікацый	1976
Тэматыка	грамадска-палітычнае выданне
Мова	беларуская
Перыядычнасць	1 раз у тыдзень
Аб’ём	1—5 с.

Змест

Выданне фактычна было працягам рукапіснага часопіса «Падснежнік», чатыры нумары якога выйшлі ў 1963—1964 гадах. У XIX стагоддзі гутаркі былі найбольш пашыраным жанрам нелегальнага друку, таму Ермаловіч і абраў такую назву для нелегальнага часопіса. Часопіс выдаваў Мікола Ермаловіч пад псеўданімам Сымон Беларус. Дэвіз выдання — «Аб усім, што баліць». Справа знаходзіўся эпіграф у выглядзе радкоў з верша Янкі Купалы: «Толькі гутарка ходзіць такая…»^[1]. Злева былі парадкавы нумар і дата выхаду. Аўтар рыхтаваў матэрыялы ў Дзяржаўнай бібліятэцы БССР, друкаваў у Маладзечне і перадаваў ў Мінск Яўгену Куліку для памнажэння. Выданне друкавалася фарматам A4. Аб’ём аднаго нумара — ад адной да пяці старонак. У кожным нумары быў толькі адзін твор на злабадзённыя тэмы^[2]. «Гутаркі» падзяляліся на празаічныя і паэтычныя^[3]. Мікола Ермаловіч звяртаў увагу на бюракратызацыю, распешчанасць наменклатуры, дрэнны стан сельскай гаспадаркі, праблемы з экалогіяй, культурную дэградацыю^[4].

Публікацыі

Часопіс неаднаразова перавыдаваўся. Першая публікацыя часопіса з’явілася ў часопісе «Зрок» у 1993—1994 гадах. Яе апублікаваў Мікола Ермаловіч^[5].

Ніжэй прыведзены публікацыі камплектаў выдання паводле артыкула Алега Дзярновіча:

• Ермаловіч, М. Аб усім, што баліць. Гутаркі // Зрок. — 1993. — № 2; 1994. — № 9.
• Аб усім, што баліць… Гутаркі // Полымя. — 2001. — № 9. — С. 151—183.
• Аб усім, што баліць. Гутаркі М. Ермаловіча // Яго чакала Беларусь чатыры стагоддзі. Зборнік дакументаў і матэрыялаў да 85-годдзя з дня нараджэння Міколы Ермаловіча. Успаміны, творы, фотаматэрыялы. — Мн., 2007. — С. 195—273.
• Аб усім, што баліць. Гутаркі // Ермаловіч, М. Выбранае / Мікола Ермаловіч; уклад., камент. К. Цвіркі; прадм. А. Грыцкевіча. — Мінск: Кнігазбор, 2010. — С. 525—550.

Распаўсюджванне

Часопіс пашыраўся цераз майстэрню «На Паддашку»^[6]. У майстэрню Мікола Ермаловіч прыносіў свае нумары, якія сябры асяродка чыталі і потым па магчымасці памнажалі. Найважнейшыя матэрыялы друкаваліся большай колькасцю экзэмпляраў. Іх памнажалі цераз сокавыціскалку, якая была пераабсталявана пад памнажальную машынку. Яўген Кулік у інтэрв’ю адзначае, што выданне акрамя майстэрні пашыралі і іншыя асяродкі^[7]:

…хтосьці яшчэ пашыраў пэрыёдык, бо наша група магла надрукаваць няшмат, а складвалася такое ўражаньне, што “гутарак” ходзіць значна болей.

Спадчына

Беларускі дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва захоўвае найбольш поўны камплект выдання ў фондзе Міколы Ермаловіча^[3][8]. Таксама вядома пра захоўванне нумароў у асабістым архіве мастака Аляксея Марачкіна (на падставе матэрыялаў з яго архіва была зроблена публікацыя ў часопісе «Полымя»)^[9] і ў архіве грамадскага аб’яднання «Дыярыуш»^[10]. У Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі знаходзяцца арыгіналы і копіі часопіса^[11].

Выпускі

Выйшла каля 50 нумароў, частка з якіх была страчана^[12].

Ніжэй прыведзены нумары выдання паводле публікацыі ў зборніку дакументаў і матэрыялаў да 85-годдзя Міколы Ермаловіча, які выйшаў у 2007 годзе:

• …І вось запрэгліся ўсе трое. Гутарка № 1. — 14 лістапада 1975. — 2 с.
• Быкоўскі на пасадзе. Гутарка № 2. — 21 лістапада 1975. — 4 с.
• Навошта свінні рогі? Гутарка № 3. — 28 лістапада 1975. — 1 с.
• З днём сталінскай канстытуцыі. Гутарка № 4. — 5 снежня 1975. — 2 с.
• Мова — сцяг народу. Гутарка № 5. — 12 снежня 1975. — 2 с.
• Прывесці да адпаведнасці. Гутарка № 6. — 19 снежня 1975. — 2 с.
• Таму, хто прачнуўся. Гутарка № 7. — 26 снежня 1975. — 2 с.
• Рагвалод і Рагнеда. Гутарка № 1 (8). — 2 студзеня 1976. — 3 с.
• Прычына нашых крыўд і бед. Гутарка № 2 (9). — 9 студзеня 1976. — 2 с.
• Няміга і Менск. Гутарка № 3 (10). — 16 студзеня 1976. — 2 с.
• Существительное. Гутарка № 4 (11). — 23 студзеня 1976. — 5 с.
• Не верце Еўтушэнкам. Гутарка № 5 (12). — 30 студзеня 1976.
• З чым ідзем да з’езду. Гутарка № 6 (13). — 6 лютага 1976. — 2 с.
• Кастусь Каліноўскі. Гутарка № 7 (14). — 13 лютага 1976. — 2 с.
• Мсціслаў не аднаго сціснуў. Гутарка № 8 (15). — 20 лютага 1976. — 2 с.
• Прадказанні, якія збыліся. Гутарка № 9 (16). — 27 лютага 1976. — 3 с.
• Інтэлігенцыя — вочы народу. Гутарка № 10 (17). — 5 сакавіка 1976. — 1 с.
• Пра змест і форму. Гутарка № 11 (18). — 12 сакавіка 1976. — 1 с.
• Ці страшная нам культура? Гутарка № 12 (19). — 19 сакавіка 1976. — 3 с.
• Нацыянальныя інтарэсы вышэй за ўсё. Гутарка № 13 (20). — 26 сакавіка 1976. — 2 с.
• Ты хочаш жыць для Беларусі. Гутарка № 14 (21). — 2 красавіка 1976. — 4 с.
• Цэнтралізацыя, дэцэнтралізацыя і дэмакратызацыя. Гутарка № 15 (22). — 9 красавіка 1976. — 2 с.
• Зноў цяжар. Гутарка № 16 (23). — 16 красавіка 1976. — 4 с.
• Скаргі. Гутарка № 18 (25). — 30 красавіка 1976. — 4 с.
• Чаму няма парадку? Гутарка № 20 (27). — 14 мая 1976. — 1 с.
• Цяжкасці і перспектывы. Гутарка № 21 (28). — 21 мая 1976. — 1 с.
• Сустрэча з Гогалем. Гутарка № 22 (29). — 28 мая 1976. — 2 с.
• Клім. Гутарка № 23 (30). — 4 чэрвеня 1976. — 1 с.
• Раней пан, цяпер план. Гутарка № 24 (31). — 11 чэрвеня 1976. — 1 с.
• Пра ідэалагічнае суіснаванне. Гутарка № 25 (32). — 18 чэрвеня 1976. — 2 с.
• У хвасце. Гутарка № 26 (33). — 25 чэрвеня 1976. — 2 с.
• Хатынь. Гутарка № 27 (34). — 2 ліпеня 1976. — 3 с.
• Пра мову і каўбасу. Гутарка № 28 (35). — 9 ліпеня 1976. — 2 с.
• Чужаземец. Гутарка № 30 (37). — 23 ліпеня 1976. — 4 с.
• Жыве Беларусь! Гутарка № 31 (38). — 30 ліпеня 1976. — 1 с.
• Самая нацыянальная. Гутарка № 32 (39). — 6 жнівеня 1976. — 2 с.
• Мы будзем добра жыць тады. Гутарка № 34 (41). — 20 жнівеня 1976. — 1 с.
• Гэта пры нас. Гутарка № 36 (43). — 3 верасня 1976. — 1 с.
• Гісторыя аднаго паэта. Гутарка № 38 (45). — 17 верасня 1976. — 2 с.
• Хіба яны правадыры? Гутарка № 39 (46). — 27 верасня 1976. — 1 с.
• Сцяганосцам Айчыны. Гутарка № 41 (48). — 8 кастрычніка 1976. — 2 с.
• Лёс ракі. Гутарка № 43 (50). — 22 кастрычніка 1976. — 1 с.
• Табе патрэбна воля. Гутарка № 46 (53). — 12 лістапада 1976. — 4 с.