Дзьюла Гёмбёш

Дзьюла Гёмбёш, граф Якфа (венг.: венг.: Gömbös Gyula [ˈɡømbøʃ ˈɟulɒ]; 26 снежня 1886, Мурга, медзье Тольна, Аўстра-Венгрыя — 6 кастрычніка 1936, Мюнхен, Германія) — венгерскі палітык, прэм’ер-міністр Каралеўства Венгрыі ў 1932-36.

Дзьюла Гёмбёш
Gyula Gömbös
Прэм'ер-міністр Каралеўства Венгрыі 1 кастрычніка 1932 — 6 кастрычніка 1936
Папярэднік	Дзьюла Караі
Пераемнік	Кальман Дараньі
Міністр абароны 10 лістапада 1929 — 2 верасня 1936
Папярэднік	Карай Чакі
Пераемнік	Міклаш Козма
Нараджэнне	26 снежня 1886(1886-12-26)[1][2][…] Мурга[d], Bonyhád District[d], медзье Тольна[d], Каралеўства Венгрыя, Транслейтанія, Аўстра-Венгрыя
Смерць	6 кастрычніка 1936(1936-10-06)[3][1][…] (49 гадоў) Мюнхен, Верхняя Баварыя, Баварыя, Германскі рэйх[4]
Месца пахавання	Керэпешы[d]
Жонка	Erzsébet Szilágyi[d]
Веравызнанне	лютэранства
Партыя	Партыя венгерскага жыцця[d] National Smallholders' and Agrarian Laborers' Party[d] Hungarian National Independence Party[d] Партыя адзінства[d] Party of National Unity[d]
Член у	Hungarian National Defence Association[d] Q20439187?
Званне	генерал
Бітвы	Першая сусветная вайна
Узнагароды	honorary citizen of Dunakeszi[d] (1931) honorary citizen of Szentes[d] (1933) honorary citizen of Szeged[d] (1935)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў вёсцы Мурга. Сын сельскага настаўніка, дунайскага шваба. Сям’я Гёмбёшаў належала да Евангелічна-Лютэранскай Царквы Венгрыі. У 1897—1901 гг. Дзьюла вучыўся ў Евангелічным ліцэі Шопрана. У 1901 г. паступіў у ваеннае вучылішча ў Печы.

Дзьюла Гёмбёш служыў у аўстра-венгерскай арміі, да пачатку Першай сусветнай вайны быў капітанам. Нягледзячы на сваё нямецкае паходжанне, выказваўся за прадастаўленне Венгрыі незалежнасці ад Аўстрыі. У 1919 годзе арганізаваў і ўзначаліў MOVE (Magyar Országos Véderő Egylet) — ультраправую напаўваенную арганізацыю для барацьбы з Венгерскай Савецкай Рэспублікай. У Сегедзе, які быў цэнтрам антысавецкіх сіл, Гёмбёш усталяваў добрыя адносіны з Міклашам Хорці. Гёмбёш спрабаваў разлажыць Венгерскую Чырвоную армію знутры^[5]. Пасля прыгнечання ВСР актыўна ўдзельнічаў у белым тэроры і мерапрыемствах, накіраваных супраць яўрэяў. У 1920-я Гёмбёш прапагандаваў неабходнасць усталявання ў Венгрыі таталітарнай дыктатуры на ўзор Італіі. У 1929 годзе быў узведзены ў генерал-маёры, пасля чаго заняў пасаду міністра абароны.

Гёмбёш стаў прэм’ер-міністрам пасля таго, як у верасні 1932 года кабінет Дзьюлы Караі сышоў у адстаўку, не здолеўшы вырашыць эканамічныя і палітычныя пытанні^[6]. У 1932 годзе з-за наступстваў сусветнага эканамічнага крызісу да 60 % прамысловых і сельскагаспадарчых рабочых заставаліся без працы^[7]. Пры Гёмбёшы пачалося аднаўленне эканомікі, і ў 1935 годзе аб’ём прамысловай вытворчасці дасягнуў дакрызіснага ўзроўню^[8]. Найважнейшай замежнапалітычнай мэтай Гёмбёша была рэвізія Трыянонскага дагавора^[8]. Гёмбёш арыентаваўся на Германію і Італію. У 1933 годзе ён стаў першым главой дзяржавы, які наведаў ўзначаленую Гітлерам Германію. У 1935 годзе Венгрыя і Германія заключылі сакрэтнае пагадненне аб супрацоўніцтве, у якім было таксама закранута пытанне аб падзеле Чэхаславакіі па этнічным прынцыпе^[9].

Памёр Гёмбёш 6 кастрычніка 1936 года ад нырачнай недастатковасці ў Мюнхене. Вядома, што Гёмбёш рыхтаваў забарону Сацыял-дэмакратычнай партыі і падпарадкаванне прафсаюзаў дзяржаве^[8].

Зноскі

1. Gyula Gombos // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. Gyula Gömbös von Jákfa // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
3. Гёмбёш Дьюла // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. Гёмбёш Дьюла // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
5. З пісьма Гёмбёша — Ферэнцу Жулье, начальніку штаба Венгерскай ЧА: «Мілы Францы!.. Вазьмі ў свае рукі справу контррэвалюцыі, будзь гатовы ў табой жа ўсталяваны дзень пачаць контррэвалюцыю і далучыцца да Хорці…»
6. Всемирная история, в 10 тт. Т. 9. — Москва, 1962. — С. 216
7. Всемирная история, в 10 тт. Т. 9. — Москва, 1962. — С. 215
8. Всемирная история, в 10 тт. Т. 9. — Москва, 1962. — С. 376
9. Хронас: Захоп Венгрыяй Паўднёвай Славакіі 1938 г.