Жалеза

Жалеза (лац.: Ferrum) Fe — хімічны элемент VIII групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 26. Бліскучы серабрыста-белы метал.

26 Марганец ← Жалеза → Кобальт Fe ↓ Ru Перыядычная сістэма элементаў 26Fe
Вонкавы від простага рэчыва
Коўкі, вязкі метал срабрыста-белага колеру
Уласцівасці атама
Імя, сімвал, нумар	Жалеза / Ferrum (Fe), 26
Атамная маса (малярная маса)	55,847(2)[1] а. а. м. (г/моль)
Электронная канфігурацыя	[Ar] 3d6 4s2
Радыус атама	126 пм
Хімічныя ўласцівасці
Кавалентны радыус	117 пм
Радыус іона	(+3e) 64 (+2e) 74 пм
Электраадмоўнасць	1,83 (шкала Полінга)
Электродны патэнцыял	Fe←Fe3+ −0,04 В Fe←Fe2+ −0,44 В
Ступені акіслення	6, 3, 2, 0
Тэрмадынамічныя ўласцівасці простага рэчыва
Шчыльнасць (пры з. у.)	7,874 г/см³
Тэмпература плаўлення	1812 K (1538,85 °C)
Тэмпература кіпення	3134 K
Малярная цеплаёмістасць	25,14[2] Дж/(K·моль)
Малярны аб'ём	7,1 см³/моль
Крышталічная рашотка простага рэчыва
Структура рашоткі	кубічная аб'ёмнацэнтраваная
Параметры рашоткі	2,866 Å
Тэмпература Дэбая	460 K
Іншыя характарыстыкі
Цеплаправоднасць	(300 K) 80,4 Вт/(м·К)

Прыродныя крыніцы

Адзін з найбольш распаўсюджаных у прыродзе элементаў — па ўтрыманню ў зямной кары (4,65% па масе) саступае толькі кіслароду, крэмнію і алюмінію. Мільярды тон жалеза па ўсім свеце сканцэнтраваныя ў выглядзе радовішчаў, прыдатных для прамысловай распрацоўкі. Найбольшыя запасы руд жалеза — у былым СССР: Расіі, Украіне, Казахстане; а таксама ў ЗША, КНР, Індыі, Аўстраліі, Канадзе, Бразіліі, ФРГ, Францыі, Іспаніі і інш.

Прымяненне

Выкарыстоўваецца пераважна для атрымання разнастайных сплаваў, важнейшыя з якіх — сталь і чыгун. Гл. таксама: чорныя металы.

Зноскі

1. Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)(англ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Т. 85. — № 5. — С. 1047-1078. — ISSN 0033-4545. — DOI:10.1351/PAC-REP-13-03-02
2. Химическая энциклопедия: в 5 тт. / Редкол.: Кнунянц И. Л. (гл. ред.). — М.: Советская энциклопедия, 1990. — Т. 2. — С. 140. — 671 с. — 100 000 экз.