Жыта 'Беняконскае'

Жыта 'Беняконскае' — селекцыйны сорт роду Жыта (Secale).

Жыта 'Беняконскае'
Сістэматыка
Род	Жыта (Secale)
Сорт	Жыта 'Беняконскае'
Сінонімы
Жыта 'Беняконская'
Паходжанне
Краіна паходжання	Расійская імперыя, СССР
Селекцыянер	Вацлаў Ластоўскі, А. М. Багамолаў
Рэзкасць
Узнагароды

Гісторыя

Пачатак селекцыі

У 1911 годзе пад кіраўніцтвам Вацлава Ластоўскага на Беняконскай доследнай станцыі шляхам індывідуальнага адбору была выдзелена форма жыта, устойлівая да фузарыёзу — хваробы, якая напалову зніжае ўраджай жыта. Новая форма была адаптавана да прыродных умоў Віленшчыны. Асноўны матэрыял, з якога вырошчвалася Беняконскае жыта, паходзіў ад гаспадара з вёскі Пабержа  (літ.) на поўдні Віленскага павета з глебы тыпу паазёрская беліца  (польск.), моцна насычанай, злітой, халоднай і вельмі беднай пажыўнымі рэчывамі^[1]. В. Ластоўскі адбіраў як мага болей раслін з самым лепшым калоссем. Падчас Першай сусветнай вайны, з 1915 па 1918, строгая селекцыя не была праведзена, толькі захаваны матэрыял, а ў 1918 кніга па радаводах была адноўлена восенню^[1].

З пачатку 1920-х гадоў Беняконскае жыта сталі вырошчваць у гаспадарках Віленшчыны^[1].

Пасляваенны час

Узоры насення ўдалося захаваць падчас Вялікай Айчыннай вайны, а пасля яе заканчэння вучоны-селекцыянер А. М. Багамолаў і Г. С. Кананкоў^[2] працягнулі селекцыйную працу. Доследы па стварэнні новага сорта жыта шляхам адбору лепшых раслін з іншых сартоў скончыліся прызнаннем сорту жыта 'Беняконскае'.

У 1950 годзе сорт быў раянаваны ў Гродзенскай, Баранавіцкай і Мінскай абласцях Беларусі, затым у Віленскай вобласці Літвы. Да 1964 года занятая пад ім пасяўная плошча перавышала мільён гектараў. Гэты сорт адыграў значную ролю ў павышэнні ўраджайнасці жыта ў рэспубліцы^[2]. Калі раней збіралі 5-6 цэнтнераў з гектара, то са з’яўленнем новага сорта — да 30 цэнтнераў^[3]. Лічыцца, што ў сярэдзіне 1960-х гадоў прыкладна кожная другая буханка жытняга хлеба ў Беларусі і Літве выпякалася з беняконскага жыта^[4].

Адзнакі

У 1916—1917 гадах прафесар Курт фон Ромкер  (ням.) праводзіў у вобласці «Обер-Ост» параўнальнае даследаванне, у якім вывучаў розніцу паміж 13 сартамі жыта. У гэтым даследаванні Беняконскае жыта заняло чацвёртае месца, а па трываласці — другое. У 1921 годзе ў Бенякове праводзіўся ўласны падобны эксперымент з 6 сартамі, у якім Беняконскае жыта перамагло^[1].

У Вялікай Савецкай энцыклапедыі Беняконскае жыта называецца ў шэрагу тагачасных лепшых сартоў^[5]. Звычайна сорт больш за пяць гадоў не існуе. А сорт 'Беняконскае' выкарыстоўваўся каля 25 гадоў^[6]

Зноскі

1. inż. agr. A. Polonis O odmianach żyta i pszenicy. // Tygodnik rolniczy. — Wilno: 15 lipca 1926. — № 27-28. — С. 286.
2. Опытная станция Ластовского, или Как в Беняконях зарождалась наука? (руск.)
3. Сегодня традиционную для славян культуру — рожь — вытесняет тритикале (руск.)
4. Эпоха в летописи сельского хозяйства (руск.)
5. Рожь (руск.)
6. «Хлопцы, Перамога!»(недаступная спасылка)