Званец (балота)

Балотны масіў Званец — асакова-гіпнавае нізіннае балота мезатрофнага тыпу, тыповае для Палесся, буйнейшае ў Еўропе.^[1] На тэрыторыі балота створаны Рэспубліканскі ландшафтны заказнік «Званец», які з'яўляецца ключавой арніталагічнай тэрыторыяй (з 1998 года) і Рамсарскай тэрыторыяй (з 2002 года).

Ельня

Спораўскае

Марочна

Дзікое

Званец

Альманскія

Прастыр

Прыпяцкія

Латвія

Літва

Расія

Украіна

Вялікія балоты Беларусі.

---

Націскная выява

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Званец, значэнні.

Геаграфія

Балотны масіў размешчаны на захадзе Палесся на поўдні Драгічынскага раёна і часткова ў Кобрынскім раёне, у межах Дняпроўска-Бугскага канала на поўначы, Белаазёрскай на ўсходзе і Арэхаўскай вадапажыўных сістэм на захадзе на вышыні 145—151 метраў над узроўнем мора.^[1] З паўднёвага і паўночна-заходніх бакоў балота абмежавана меліярацыйнай сістэмамі. На поўдні мяжуе з абваднымі каналамі. Само балота з'яўляецца часткай ландшафтнага заказніка плошчай 15873 га.^[2]

На тэрыторыі балотнага масіву знаходзяцца шматлікія мінеральныя астравы памерамі ад 0,2 да 10 га. Іх агульная плошча ў межах балот складае прыкладна 29, 8 %.

Таксама ў склад Званца ўваходзіць возера Залавічы і возера Залескае, якое моцна мялее ў выніку меліярацыйных работ.

52°05′ пн. ш. 24°50′ у. д.^HGЯO

Гідраграфія

Балотны комплекс мае значны памер, таму ён уяўляе сабой даволі стабільную сістэму. Сілкаванне балота ідзе за конт грунтовых вод, атмасферных ападкаў. На гідрарэжым балот уплываюць меліярацыйныя сістэмы і сетка каналаў, сток вады ў якія з'яўляецца асноўнай прычынай буйных пажараў і паводкаў.^[1]

Фаўна

Балотная сава

Усяго на балоце Званец гняздуецца 125 відаў птушак^[3], з якіх 21 від занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь, у тым ліку саракуш шэры (Lanius excubitor), пустальга звычайная (Falco tinnunculus), варакушка (Luscinia svecica), садовая аўсянка (Emberiza hortulana).^[1]

Міжнародная значнасць балота Званец вызначаецца ў першую чаргу падтрыманнем найбуйнейшай у свеце папуляцыі вяртлявай чаротаўкі (Acrocephalus paludicola), чорнага бусла (Ciconia nigra) і іншых відаў, якія знаходзяцца пад глабальнай пагрозай знікнення: вялікага арляца (Aquila clanga), драча (Crex crex), балотнай савы (Asio flammeus). Акрамя гэтага, на тэрыторыі балота гняздуецца каля 1 % еўрапейскіх папуляцый чаплі-бугая (Botaurus stellaris) і вадзянога пастушка (Rallus aquaticus). Тэрыторыя таксама мае рэспубліканскае значэнне для захавання папуляцый такіх рэдкіх відаў, як журавель шэры (Grus grus), бакас (Gallinago gallinago), кулон вялікі (Numenius arquata).

На балоце зарэгістраваны і іншыя прадстаўнікі фаўны Беларусі (2 віды млекакормячых, 15 наземных і 3 віды водных насякомых), занесеныя ў Чырвоную кнігу, у тым ліку барсук (Meles meles) і рысь (Lynx lynx).

Флора

На балоце сустракаюцца 664 віды розных раслін, у тым ліку многія з якіх патрабуюць розных форм аховы. Сярод іх 67 відаў вышэйшых сасудзістых раслін, 10 рэдкіх для Беларусі і Еўропы раслінных супольнасцей, раней шырока распаўсюджаных на нізінных балотах Палесся. З раслін, якія сустракаюцца на Званцы, 23 віды занесены ў Чырвоную кнігу РБ.

Выкарыстанне

Зямля выкарыстоўваецца для сенакосу і вырошчвання прапашных культур, у асноўным бульбы, а таксама для выпасу ската. Асноўны тып глебаў — карбанатныя.^[1]

Экалогія і ахова

Значную пагрозу для птушак ўяўляюць частыя пажары, якія сталі ўзнікаць з-за няўдала праведзенай меліярацыі. У 2003 годзе распрацаваны праект аднаўлення балота. Яго галоўная задача — аднавіць узровень вільгаці на балоце. Грошы на рэалізацыю праекта выдзелены брытанскім Каралеўскім таварыствам абароны птушак, а мерапрыемствы па аднаўленню будуць праводзіцца пад назіраннем грамадскай арганізацыі «Ахова птушак Беларусі» і раённых інспекцый прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя.^[4] Работы па яму меркавалі будаўніцтва 7 асноўных і 4 дадатковых дамбаў для аднаўлення ўзроўню вільгаці. Яны павінны былі перакрыць меліярацыйныя каналы, якія адводзяць ваду з балота. У выніку гэтых работ узровень вады ў перыферыйнай частцы павінен быў падняцца на 50-120 сантыметраў.^[5] Да канца 2003 года работы былі выкананы ў поўным аб'ёме.^[6]

Неспрыяльныя фактары

• Парушэнне гідралагічнага рэжыму балотнага масіву пад уплывам навакольных меліярацыйных сістэм прыводзіць да паводак альбо засух і пажараў.
• Узворванне глебы на мінеральных астравах, дзе растуць рэдкія віды раслін.
• Скарачэнне сенакашэння з'яўляецца асноўнай прычынай зарастання адкрытых нізінных балот хмызнякамі.
• Няўстойлівае лесакарыстанне. Лесакарыстанне на тэрыторыі заказніка праводзіцца без уліку яго значнасці для захавання біяразнастайнасці.
• Штогоднае выпальванне расліннасці мясцовым насельніцтвам у вясенні перыяд

Зноскі

1. Республиканский ландшафтный заказник «Званец» Архівавана 16 верасня 2011. (руск.)
2. Заказнік Званец Архівавана 2 красавіка 2010.
3. [http://brestobl.com/turizm/les/19.html Биологический заказник республиканского значения Званец] (руск.)
4. Разработан проект восстановления крупнейшего болота Европы, которое находится на территории белорусского заказника «Звонец»(недаступная спасылка) (руск.)
5. Всем болотам болото (руск.)
6. Минский курьер № 106 17.10.03г. Архівавана 19 лютага 2005. (руск.)