Казімеж Барталь

Казі́меж Ба́рталь (польск.: Kazimierz Bartel; 3 сакавіка 1882 — 26 ліпеня 1941) — польскі матэматык, палітычны і дзяржаўны дзеяч, у перыяд паміж 1926 і 1930 гадамі тройчы ўзначальваў урад Польшчы. Расстраляны нацыстамі.

Казімеж Барталь
польск.: Kazimierz Wladyslaw Bartel укр.: Казимира Бартля
Прэм’ер-міністр Польшчы 15 мая — 30 верасня 1926
Папярэднік	Вінцэнты Вітас
Пераемнік	Юзаф Пілсудскі
Прэм’ер-міністр Польшчы 28 чэрвеня 1928 — 13 красавіка 1929
Папярэднік	Юзаф Пілсудскі
Пераемнік	Казімеж Світальскі
Прэм’ер-міністр Польшчы 29 снежня 1929 — 17 сакавіка 1930
Папярэднік	Казімеж Світальскі
Пераемнік	Валеры Славак
Міністр чыгунак Польшчы 13 снежня 1919 — 13 снежня 1920
Папярэднік	Станіслаў Стачак Юльян Эберхарт (в. а.)
Пераемнік	Зыгмунт Ясінскі
Міністр чыгунак Польшчы 15 мая — 14 чэрвеня 1926
Папярэднік	Станіслаў Стачак Юльян Эберхарт (в. а..)
Пераемнік	Зыгмунт Ясінскі
Міністр па справах рэлігіі і народнай асветы Польшчы 2 кастрычніка 1926 — 9 студзеня 1927
Папярэднік	Антоні Суйкоўскі
Пераемнік	Густаў Дабруцкі
Нараджэнне	3 сакавіка 1882(1882-03-03)[1][2][…] Львоў, Львоўскі павет[d], Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі, Цыслейтанія, Аўстра-Венгрыя[3]
Смерць	26 ліпеня 1941(1941-07-26)[1][4] (59 гадоў) Львоў, Львоўскі гарадскі савет, Львоўская вобласць, УССР, СССР[5]
Месца пахавання	Лычакаўскія могілкі
Партыя	Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам[d] Польская народная партыя «Вызваленне»
Член у	Польская акадэмія ведаў[d] Польскае навуковае таварыства ў Львове[d]
Адукацыя	Львоўская палітэхніка (1907)[6] Мюнхенскі ўніверсітэт Людвіга-Максіміліяна (1909)
Навуковая ступень	доктар навук
Навуковае званне	прафесар
Дзейнасць	матэматыка[7] і палітыка[7]
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	матэматыка (начартальная геаметрыя)
Месца працы	Львоўская палітэхніка
Аўтограф
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 3 сакавіка 1882 у Лембергу (цяпер Львоў), які ў той час належаў Аўстра-Венгрыі.

Скончыўшы сярэднюю школу, паступіў у Львоўскі політэхнічны інстытут на факультэт машынабудавання. У 1907 годзе пасля заканчэння вучобы застаўся ў інстытуце ў якасці асістэнта па начартальнай геаметрыі. Да 1914 годзе ён ужо займаў прафесарскую пасаду.

У час Першай сусветнай вайны быў прызваны ў аўстра-венгерскую армію, у 1918 годзе вярнуўся ў Львоў. У 1919 годзе ў якасці камандуючага чыгуначнымі войскамі ўдзельнічаў у польска-ўкраінскай вайне на баку Польшчы. У тым жа годзе быў прызначаны міністрам чыгунак. У 1922—1930 гг. абіраўся членам польскага сейма.

Казімеж Барталь (справа) Юзаф Пілсудскі і Ігнацы Масціцкі пасля абрання апошняга прэзідэнтам Польшчы ў Каралеўскім палацы ў Варшаве 4 чэрвеня 1926 года

Пасля дзяржаўнага перавароту ў маі 1926 года, здзейсненага Юзафам Пілсудскім, быў прызначаны прэм’ер-міністрам і займаў гэту пасаду тройчы на працягу чатырох гадоў з некаторымі перапынкамі, у час якіх Пілсудскі сам фармальна займаў гэту пасаду. У гэтыя перыяды Барталь быў намеснікам прэм’ер-міністра, міністрам рэлігіі і грамадскай асветы, але фактычна выконваў працу прэм’ера.

Пяты кабінет Казімежа Барталя 29 снежня 1929 года

Казімеж Барталь (1929)

У 1930 г. Барталь сышоў з палітыкі і вярнуўся да акадэмічнай працы — стаў рэктарам Львоўскай палітэхнікі, а неўзабаве яму была прысуджана ганаровая ступень доктара навук і ён быў прыняты ў члены Польскай матэматычнай асацыяцыі. У гэты перыяд ён апублікаваў свае найбольш важныя працы, у тым ліку серыю лекцый пра перспектыву ў еўрапейскім жывапісе.

У 1937 годзе Барталь быў прызначаны сенатарам Польшчы. Пасля ўварвання Германіі ў Польшчу ў верасні 1939 года і наступнага далучэння Заходняй Украіны да СССР Барталь застаўся ў Львове. Яму было дазволена працягваць чытаць лекцыі ў Львоўскім політэхнічным інстытуце. У жніўні 1940 годзе група выкладчыкаў Палітэхнікі была запрошана ў Маскву з мэтай азнаямлення з савецкай сістэмай вышэйшай адукацыі^[8]. У тым жа годзе па запрашэнні Акадэміі Навук СССР Казімеж Барталь з’ехаў у Маскву, дзе яму прапанавалі перакласці на рускую мову і выдаць яго падручнік па начартальнай геаметрыі^[8].

Віла ў Львове, дзе прафесар Казімеж Барталь пражываў да арышту нацыстамі

Неўзабаве пасля нападу Германіі на СССР войска вермахта 30 чэрвеня 1941 занялі Львоў. Казімеж Барталь быў арыштаваны праз два дні. Першыя часы яго трымалі ў адносна неблагіх умовах — дазвалялася адпраўляць і прымаць пісьмы, а таксама абеды ад жонкі. Аднак прыкладна 21 ліпеня яго перавялі ў турму гестапа на Лонцкага^[8], дзе ўмовы былі значна больш суровымі. Нацысты прапанавалі Барталю сфарміраваць і ўзначаліць польскі марыянетачны ўрад. Той адмовіўся і па загадзе Гімлера быў расстраляны 26 ліпеня 1941 года неўзабаве пасля масавых пакаранняў смерцю яго калегаў. Месца яго пахавання застаецца невядомым. Страшныя сведчанні сведкаў пра забойства Казімежа Бартала і яго калегаў знаходзяцца ў матэрыялах Нюрнбергскага працэсу.

Узнагароды

• Ордэн Белага арла
• Virtuti Militari
• Ордэн Ганаровага легіёна
• Крыж Храбрых
• Крыж Незалежнасці

Зноскі

1. MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473'></a>
2. Kazimierz Bartel // Brockhaus Enzyklopädie

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #12348748X // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 15 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
4. Kazimierz Bartel // Internetowy Polski Słownik Biograficzny

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q96022943'></a>
5. Deutsche Nationalbibliothek Record #12348748X // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
6. MacTutor History of Mathematics archive — 1994.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473'></a>
7. Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
8. Казимєж Бартель