Прэм’ер-міністр Польшчы

Старшыня Савета Міністраў Рэспублікі Польшча (польск.: Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej) паводле Канстытуцыі Рэспублікі Польшча ад 2 красавіка 1997 года (арт. 148):

1. прадстаўляе Савет Міністраў,
2. кіруе працай Савета Міністраў,
3. выдае распараджэнні,
4. забяспечвае рэалізацыю палітыкі Савета Міністраў і вызначае спосабы яе ажыццяўлення,
5. каардынуе і кантралюе працу членаў Савета Міністраў,
6. ажыццяўляе нагляд за тэрытарыяльным самакіраваннем у межах і формах, вызначаных Канстытуцыяй і законамі,
7. з’яўляецца начальнікам па службе для працаўнікоў урадавай адміністрацыі^[1].

Старшыня Савета Міністраў Рэспублікі Польшча
Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej
Сцяг Польшчы з гербам
Пасаду займае Дональд Туск з 11 снежня 2023 (2023-12-11) года
Узначальвае	Польшча
Прызначаецца	прэзідэнт Польшчы
Пасада з’явілася	7 снежня 1917 (1917-12-07) года
Першы на пасадзе	Ян Кухажэўскі
premier.gov.pl (польск.)

Спіс кіраўнікоў урада Польшчы

Канцылярыя  (англ.) на Уяздоўскай алеі ў раёне Срудмесце Варшавы, офіс старшыні савета міністраў Польшчы.

Каралеўства Польскае (1916—1918)

Каралеўства Польскае (польск.: Królestwo Polskie, ням.: Königreich Polen) — марыянетачная дзяржава, заснаваная Актам ад 5 лістапада 1916 года пры падтрымцы шэрагу польскіх партый^[2] і прызнаная Германскай імперыяй і Аўстра-Венгрыяй. Была ўтворана ў межах акупаванай Германіяй і Аўстра-Венгрыяй расійскай тэрыторыі Царства Польскага (аднак без вызначаных граніц) і існавала як дзяржава — сатэліт Германіі.

Дэкларацыя абодвух імператараў аб стварэнні Рэгенцкай рады  (польск.) (польск.: Rada Regencyjna), абмежавала ўладу Германіі на акупаваных тэрыторыях і мусіла дазволіць выбраць новага польскага манарха. 12 верасня 1917 (1917-09-12) года была прынята канстытуцыя каралеўства, якая ўстанавіла манархію, двухпалатны парламент і пазапалітычных міністраў. 7 снежня 1917 (1917-12-07) пасаду прэм’ер-міністра (даслоўна — міністр-прэзідэнт, польск.: minister-prezydent) створанага ўрада заняў Ян Кухажэўскі.

11 лістапада 1918 (1918-11-11) года, у дзень капітуляцыі Германіі Рэгенцкая рада перадала ваенную ўладу Юзафу Пілсудскаму, праз тры дні (14 лістапада 1918 (1918-11-14) года) Пілсудскі прыняў на сябе таксама грамадзянскую ўладу, а Рэгенцкая рада і Часовы народны ўрад Польскай Рэспублікі вырашылі надаць Пілсудскаму паўнамоцтвы часовага начальніка дзяржавы (польск.: Tymczasowy naczelnik państwa).

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Партыя Склад партыйных кааліцый прыведзены ў спасылачных артыкулах на адпаведныя кабінеты міністраў	Кабінет
1 (I)		Ян Кухажэўскі (1876—1952) польск.: Jan Kucharzewski	7 снежня 1917 (1917-12-07)	27 лютага 1918 (1918-02-27)	незалежны	Кухажэўскі  (польск.)
в. а.		Антоні Панікоўскі (1878—1949) польск.: Antoni Ponikowski	27 лютага 1918 (1918-02-27)	4 красавіка 1918 (1918-04-04)	Нацыянальна-дэмакратычная партыя  (англ.)	Панікоўскі  (польск.)
2		Ян Канты Стачкоўскі (1862—1929) польск.: Jan Kanty Steczkowski	4 красавіка 1918 (1918-04-04)[3]	2 кастрычніка 1918 (1918-10-02)	Партыя нацыянальнага права  (польск.)	Стачкоўскі  (польск.)
1 (II)		Ян Кухажэўскі (1876—1952) польск.: Jan Kucharzewski	2 кастрычніка 1918 (1918-10-02)	9 кастрычніка 1918 (1918-10-09)	незалежны[4]
в. а.		Бохдан Бранеўскі (1855—1952) польск.: Bohdan Broniewski	9 кастрычніка 1918 (1918-10-09)	23 кастрычніка 1918 (1918-10-23)
3		Юзаф Свяжынскі (1868—1948) польск.: Józef Świeżyński	23 кастрычніка 1918 (1918-10-23)	3 лістапада 1918 (1918-11-03)	Нацыянальна-дэмакратычная партыя  (англ.)	Свяжынскі  (польск.)
в. а.		Уладзіслаў Урублеўскі (1875—1951) польск.: Władysław Wróblewski	3 лістапада 1918 (1918-11-03)	14 лістапада 1918 (1918-11-14)	незалежны	Урублеўскі  (польск.)

Польская народная рэспубліка (1918)

З распадам Аўстра-Венгерскай імперыі 7 лістапада 1918 (1918-11-07) года ў Любліне была абвешчана Польская народная рэспубліка (польск.: Polska Rzeczpospolita Ludowa), прэм'ер-міністрам Часовага народнага ўрада якой стаў адзін з лідараў Польскай сацыял-дэмакратычнай партыі Галіцыі і Сілезіі-Цешына Ігнацы Дашынскі.

У гэты ж час 11 лістапада 1918 (1918-11-11) у Варшаве Рэгенцкая рада  (польск.) Каралеўства Польскага перадаў паўнамоцтвы па кіраванні краінай Юзафу Пілсудскаму (і быў распушчаны праз 3 дні), пасля чаго 14 лістапада 1918 (1918-11-14) года народны ўрад самараспусціўся, перадаўшы ўлада Часоваму Начальніку дзяржавы Польскай Юзафу Пілсудскаму, Ігнацы Дашынскі, які пры гэтым далучыўся да Пілсудскага, да 17 лістапада 1918 (1918-11-17) захоўваў пасаду главы ўрада, стаўшы такім чынам фактычна першым кіраўніком урада II Рэчы Паспалітай .

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Партыя Склад партыйнай кааліцыі паказаны ў спасылачным артыкуле на кабінет міністраў	Кабінет
4		Ігнацы Эварыст Дашынскі (1866—1936) польск.: Ignacy Ewaryst Daszyński	7 лістапада 1918 (1918-11-07)	17 лістапада 1918 (1918-11-17)[5]	Польская сацыял-дэмакратычная партыя Галіцыі і Сілезіі-Цешына	Дашынскі  (польск.)

Польская рэспубліка (1918—1939)

Польская Рэспубліка, таксама вядомая як Другая Рэч Паспалітая (польск.: Rzeczpospolita Polska, II Rzeczpospolita) — польская дзяржава, адноўленая ў 1918 годзе. Назва падкрэслівае бесперапынную сувязь з Рэччу Паспалітай (1569—1795), ліквідаванай у выніку яе падзелаў паміж Расійскай імперыяй, Прускім каралеўствам і Аўстрыйскай імперыяй у канцы XVIII стагоддзя.

Пачаткам гісторыі II Рэчы Паспалітай лічыцца 11 лістапада 1918 (1918-11-11) года, калі польскія атрады раззброілі нямецкі гарнізон у Варшаве, і Юзаф Пілсудскі, які вярнуўся з нямецкага палону, прыняў ваенную ўладу з рук Рэгенцкай рады  (польск.) Каралеўства Польскага. 14 лістапада 1918 (1918-11-14) года Пілсудскі прыняў на сябе таксама грамадзянскую ўладу, а Рэгенцкая рада і Часовы народны ўрад Рэспублікі Польшча надалі Пілсудскаму паўнамоцтвы часовага начальніка дзяржавы (польск.: Tymczasowy naczelnik państwa). Абраны на выбарах 26 студзеня 1919 года  (англ.) Заканадаўчы сейм 20 лютага 1919 (1919-02-20) года прызначыў Пілсудскага «Начальнікам дзяржавы» (польск.: Naczelnik państwa)^[2]. Главой урада заставаўся міністр-прэзідэнт (польск.: minister-prezydent).

17 сакавіка 1921 (1921-03-17) года ўстаноўчым сеймам была прынята канстытуцыя, якая зацвердзіла рэспубліканскі лад. Быў створаны двухпалатны парламент — Нацыянальны сход, які складаўся з сейма і сената, які выбіраўся тэрмінам на 5 гадоў усеагульным, роўным і тайным прапарцыйным галасаваннем. Сейм зацвярджаў па прапанове прэзідэнта (які выбіраўся Нацыянальным сходам на 7 гадоў) старшыні савета міністраў (польск.: Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej) и отдельных министров, и имел право их смены.

У 1926 годзе пасля дзяржаўнага перавароту ў Польшчы быў усталяваны аўтарытарны санацыйны рэжым на чале з Юзафам Пілсудскім, які зводзіў на нішто асноўныя прынцыпы, што ляжалі ў аснове канстытуцыі.

16 студзеня 1935 (1935-01-16) года сеймам была прынята новая канстытуцыя, паводле якой крыніцай і носьбітам дзяржаўнай улады прызнаваўся прэзідэнт, які канцэнтраваў дзяржаўную ўладу ў сваіх руках. Усіх міністраў прызначаў прэзідэнт па прапанове старшыні савета міністраў. Становішча старшыні савета міністраў у кабінеце было ўмацавана: ён кіраваў працай урада і ўзначальваў савет міністраў. Ён, а не савет міністраў, устанаўліваў агульныя прынцыпы дзяржаўнай палітыкі, якія вызначалі дзейнасць міністраў.

Пасля нападу на Польшчу 1 верасня 1939 (1939-09-01) года нацысцкай Германіі ўрад Польшчы на чале з прэзідэнтам Ігнацыем Масціцкім бег з краіны ў Румынію, пяройдучы граніцу ў ноч на 17 верасня 1939 (1939-09-17) года, аднак быў інтэрнаваны румынскімі ўладамі па патрабаванні Германіі. У гэты ж дзень СССР накіраваў свае войскі да лініі Кёрзана ва ўсходнюю частку Польшчы, акупаваўшы ўсходнюю яе частку.

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Партыя Склад партыйных кааліцый паказаны ў спасылачных артыкулах на адпаведныя кабінеты міністраў	Выбары	Кабінет
міністры-прэзідэнты (польск.: minister-prezydent)
5		Енджай Эдвард Марачэўскі (1870—1944) польск.: Jędrzej Edward Moraczewski	18 лістапада 1918 (1918-11-18)	16 студзеня 1919 (1919-01-16)	Польская сацыял-дэмакратычная партыя Галіцыі і Сілезіі-Цешына		Марачэўскі  (польск.)
6		Ігнацы Ян Падарэўскі (1860—1941) польск.: Ignacy Jan Paderewski	16 студзеня 1919 (1919-01-16)	13 снежня 1919 (1919-12-13)	незалежны	1919  (англ.)	Падарэўскі  (польск.)
7		Леапольд Скульскі (1877—1940) польск.: Leopold Skulski	13 снежня 1919 (1919-12-13)	23 чэрвеня 1920 (1920-06-23)	Нацыянальны саюз народа  (англ.)		Скульскі  (польск.)
8 (I)		Уладзіслаў Дамінік Грабскі (1874—1938) польск.: Władysław Dominik Grabski	23 чэрвеня 1920 (1920-06-23)	24 ліпеня 1920 (1920-07-24)	Папулярны нацыянальны саюз  (англ.)		Грабскі—I  (польск.)
9 (I)		Вінцэнты Вітас (1874—1945) польск.: Wincenty Witos	24 ліпеня 1920 (1920-07-24)	19 верасня 1921 (1921-09-19)	Польская сялянская партыя «Пяст»  (польск.)[6]		Вітас—I  (польск.)
10 (I—II)		Антоні Панікоўскі (1878—1949) польск.: Antoni Ponikowski	19 верасня 1921 (1921-09-19)	10 сакавіка 1922 (1922-03-10)	Польская хрысціянска-дэмакратычная партыя  (англ.)		Панікоўскі—I  (польск.)
			10 сакавіка 1922 (1922-03-10)	28 чэрвеня 1922 (1922-06-28)			Панікоўскі—II  (польск.)
11		Артур Слівінскі (1877—1953) польск.: Artur Śliwiński	28 чэрвеня 1922 (1922-06-28)	31 ліпеня 1922 (1922-07-31)	Польская сацыялістычная партыя		Слівінскі  (польск.)
12		Юліян Ігнацы Новак (1865—1946) польск.: Julian Ignacy Nowak	31 ліпеня 1922 (1922-07-31)	14 снежня 1922 (1922-12-14)	Партыя нацыянальнага права  (англ.)	1922  (англ.)	Новак  (польск.)
старшыні савета міністраў (польск.: Prezes Rady Ministrów)
(12)[7]		Юліян Ігнацы Новак (1865—1946) польск.: Julian Ignacy Nowak	14 снежня 1922 (1922-12-14)	16 снежня 1922 (1922-12-16)	Партыя нацыянальнага права  (англ.)		Новак  (польск.)
13		генерал брані Уладзіслаў Эўгеніуш Сікорскі (1865—1946) польск.: Władysław Eugeniusz Sikorski	16 снежня 1922 (1922-12-16)	28 мая 1923 (1923-05-28)	ваенны		Сікорскі—I  (польск.)
9 (II)		Вінцэнты Вітас (1874—1945) польск.: Wincenty Witos	28 мая 1923 (1923-05-28)	19 снежня 1923 (1923-12-19)	Польская сялянская партыя «Пяст»  (польск.)		Вітас—II  (польск.)
8 (II)		Уладзіслаў Дамінік Грабскі (1874—1938) польск.: Władysław Dominik Grabski	19 снежня 1923 (1923-12-19)	20 лістапада 1925 (1925-11-20)	Папулярны нацыянальны саюз  (англ.)		Грабскі—II  (польск.)
14		Аляксандар Юзаф Скшынскі (1882—1931) польск.: Aleksander Józef Skrzyński	20 лістапада 1925 (1925-11-20)	10 мая 1926 (1926-05-10)	Партыя нацыянальнага права  (англ.)		Скшынскі  (польск.)
9 (III)		Вінцэнты Вітас (1874—1945) польск.: Wincenty Witos	10 мая 1926 (1926-05-10)	15 мая 1926 (1926-05-15)	Польская сялянская партыя «Пяст»  (польск.)		Вітас—III  (польск.)
15 (I—III)		Казімеж Уладзіслаў Барталь (1882—1941) польск.: Kazimierz Władysław Bartel	15 мая 1926 (1926-05-15)	4 чэрвеня 1926 (1926-06-04)	Рабочая партыя  (англ.)		Барталь—I  (польск.)
			4 чэрвеня 1926 (1926-06-04)	24 верасня 1926 (1926-09-24)			Барталь—II  (польск.)
			24 верасня 1926 (1926-09-24)	2 кастрычніка 1926 (1926-10-02)			Барталь—III  (польск.)
16 (I)		маршал Польшчы Юзаф Клеменс Пілсудскі (1867—1935) польск.: Józef Klemens Piłsudski	2 кастрычніка 1926 (1926-10-02)	27 чэрвеня 1928 (1928-06-27)	ваенны	1928  (англ.)	Пілсудскі—I  (польск.)
15 (IV)		Казімеж Уладзіслаў Барталь (1882—1941) польск.: Kazimierz Władysław Bartel	27 чэрвеня 1928 (1928-06-27)	14 красавіка 1929 (1929-04-14)	Рабочая партыя  (англ.)		Барталь—IV  (польск.)
					Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам[8]
17		Казімеж Станіслаў Світальскі (1886—1962) польск.: Kazimierz Stanisław Świtalski	14 красавіка 1929 (1929-04-14)	29 снежня 1929 (1929-12-29)			Світальскі  (польск.)
15 (V)		Казімеж Уладзіслаў Барталь (1882—1941) польск.: Kazimierz Władysław Bartel	29 снежня 1929 (1929-12-29)	29 сакавіка 1930 (1930-03-29)			Барталь—V  (польск.)
18 (I)		Валерый Ян Славак (1879—1939) польск.: Walery Jan Sławek	29 сакавіка 1930 (1930-03-29)	25 жніўня 1930 (1930-08-25)			Славак—I  (польск.)
16 (II)		маршал Польшчы Юзаф Клеменс Пілсудскі (1867—1935) польск.: Józef Klemens Piłsudski	25 жніўня 1930 (1930-08-25)	4 снежня 1930 (1930-12-04)	ваенны	1930  (англ.)	Пілсудскі—II  (польск.)
18 (II)		Валеры Ян Славак (1879—1939) польск.: Walery Jan Sławek	4 снежня 1930 (1930-12-04)	27 мая 1931 (1931-05-27)	Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам		Славак—II  (польск.)
19		Александар Блажай Прыстар (1874—1941) польск.: Aleksander Błażej Prystor	27 мая 1931 (1931-05-27)	10 мая 1933 (1933-05-10)			Прыстар  (польск.)
20		Януш Енджаевіч (1885—1951) польск.: Janusz Jędrzejewicz	10 мая 1933 (1933-05-10)	15 мая 1934 (1934-05-15)			Енджаевіч  (польск.)
21		Леон Тадэвуш Казлоўскі (1892—1944) польск.: Leon Tadeusz Kozłowski	15 мая 1934 (1934-05-15)	28 сакавіка 1935 (1935-03-28)			Казлоўскі  (польск.)
18 (III)		Валеры Ян Славак (1879—1939) польск.: Walery Jan Sławek	28 сакавіка 1935 (1935-03-28)	13 кастрычніка 1935 (1935-10-13)		1935  (англ.)	Славак—III  (польск.)
22		Мар'ян Зындрам-Касцялкоўскі (1892—1946) польск.: Marian Zyndram-Kościałkowski	13 кастрычніка 1935 (1935-10-13)	15 мая 1936 (1936-05-15)	незалежны[9]		Зындрам-Касцялкоўскі  (польск.)
23		генерал дывізіі Феліцыян Славай-Складкоўскі (1885—1962) польск.: Felicjan Slawoj Skladkowski	15 мая 1936 (1936-05-15)	30 верасня 1939 (1939-09-30)[10]			Славай-Складкоўскі  (польск.)
					Лагер нацыянальнага аб’яднання[11]	1938  (англ.)

Урад Польшчы ў выгнанні (1939—1990)

Урад Польшчы ў выгнанні (польск.: Rząd RP na uchodźstwie) — урад Рэспублікі Польшча, які дзейнічаў пасля ўцёкаў з краіны ў верасні 1939 года яе вярхоўнага кіраўніцтва ў час нямецкай акупацыі. У час вайны і ў першыя паваенныя гады ён кіраваў Польскай падпольнай дзяржавай, фарміраваннямі польскіх узброеных сіл на Захадзе і польскім падполлем у самой Польшчы (Армія Краёва, Свабода і Незалежнасць). Месцазнаходжаннем урада былі паслядоўна Парыж (з 30 верасня 1939 (1939-09-30) года), Анжэ (з лістапада 1939 года) і Лондан (з лістапада 1940 года).

Першым кіраўніком урада 30 верасня 1939 (1939-09-30) года быў прызначаны генерал Уладзіслаў Сікорскі, які стварыў кааліцыйны кабінет, у які ўвайшлі прадстаўнікі Нацыянальнай партыі, Партыі працы, Народнай партыі, Польскай сацыялістычнай партыі і санацыйныя палітыкі.

28 чэрвеня 1945 (1945-06-28) года ў адпаведнасці з Ялцінскімі дамоўленасцямі Часовы ўрад Польскай Рэспублікі  (польск.) быў пашыраны за кошт дзеячаў з самой Польшчы і палякаў з-за граніцы і ператвораны ў Часовы ўрад нацыянальнага адзінства  (польск.). 5 ліпеня 1945 (1945-07-05) года Вялікабрытанія і Злучаныя Штаты перасталі прызнаваць гэты ўрад. Насуперак канстатаванню Патсдамскай канферэнцыі ў жніўні 1945 года, што яго «больш не існуе», ён працягнуў функцыянаваць. Апошнімі дзяржавамі, якія прызнавалі эмігранцкі ўрад Польшчы, былі Ірландыя, Іспанія і Святы прастол (да 1958 года). Фармальна ён завяршыў дзейнасць пасля прыняцця Лехам Валенсам прысягі ў якасці прэзідэнта Польшчы і перадачы яму гістарычных прэзідэнцкіх рэгалій ад прэзідэнта ў выгнанні Рышарда Качароўскага.

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Партыя	Кабінет
А (I—II)[12]		генерал брані Уладзіслаў Эўгеніюш Сікорскі (1865—1946) польск.: Władysław Eugeniusz Sikorski	30 верасня 1939 (1939-09-30)	18 ліпеня 1940 (1940-07-18)	ваенны у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Польскай сацыялістычнай партыяй  (польск.), Сялянскай партыяй  (польск.) і Партыяй працы	Сікорскі—I  (польск.)
Б[13]		Аўгуст Залескі (1883—1972) польск.: August Zaleski	18 ліпеня 1940 (1940-07-18)	20 ліпеня 1940 (1940-07-20)	незалежны урад не быў сфарміраваны<
А (II)[12]		генерал броні Уладзіслаў Эўгеніюш Сікорскі (1865—1946) польск.: Władysław Eugeniusz Sikorski	20 ліпеня 1940 (1940-07-20)	4 ліпеня 1943 (1943-07-04)[14]	ваенны у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Польскай сацыялістычнай партыяй  (польск.), Сялянскай партыяй  (польск.) і Партыяй працы	Сікорскі—II  (польск.)
в. а.		Станіслаў Мікалайчык (1901—1966) польск.: Stanisław Mikołajczyk	4 ліпеня 1943 (1943-07-04)	14 ліпеня 1943 (1943-07-14)	Сялянская партыя  (польск.) у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Польскай сацыялістычнай партыяй  (польск.) і Партыяй працы
В			14 ліпеня 1943 (1943-07-14)	29 лістапада 1944 (1944-11-29)		Мікалайчык  (польск.)
Г		Томаш Стэфан Арцішэўскі (1877—1955) польск.: Tomasz Stefan Arciszewski	29 лістапада 1944 (1944-11-29)	2 ліпеня 1947 (1947-07-02)	Польская сацыялістычная партыя  (польск.) у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Сялянскай партыяй  (польск.) і Партыяй працы	Арцішэўскі  (польск.)
Д		генерал-маёр Тадэвуш Камароўскі (1895—1966) польск.: Tadeusz Komorowski	2 ліпеня 1947 (1947-07-02)	7 красавіка 1949 (1949-04-07)	ваенны у кааліцыі з Нацыянальнай партыяй  (польск.), Польскай сацыялістычнай партыяй  (польск.) і Партыяй працы	Камароўскі  (польск.)
Е		Тадэвуш Тамашэўскі (1881—1950) польск.: Tadeusz Tomaszewski	7 красавіка 1949 (1949-04-07)	10 жніўня 1950 (1950-08-10)[15]	Польская сацыялістычная партыя  (польск.)	Тамашэўскі  (польск.)
пасада вакантная з 10 жніўня 1950 (1950-08-10) года па 25 верасня 1950 (1950-09-25) года
Ж		генерал брыгады Раман Уладзіслаў Адзяжынскі (1892—1975) польск.: Roman Władysław Odzierzyński	25 верасня 1950 (1950-09-25)	18 студзеня 1954 (1954-01-18)	ваенны у кааліцыі з Партыяй працы і Лігай польскай незалежнасці  (польск.)	Адзяжынскі  (польск.)
З		Ежы Хрынеўскі (1895—1978) польск.: Jerzy Hryniewski пры нараджэнні Мікалай Даляноўскі польск.: Mikołaj Dolanowski	18 студзеня 1954 (1954-01-18)	13 мая 1954 (1954-05-13)	Ліга польскай незалежнасці  (польск.)	Хрынеўскі  (польск.)
пасада вакантная з 13 мая 1954 (1954-05-13) года па 8 чэрвеня 1954 (1954-06-08) года
І		Станіслаў Мацкевіч (1895—1978) польск.: Stanisław Mackiewicz	8 чэрвеня 1954 (1954-06-08)	21 чэрвеня 1955 (1955-06-21)	незалежны	Мацкевіч  (польск.)
пасада вакантная з 21 чэрвеня 1955 (1955-06-21) года па 8 жніўня 1955 (1955-08-08) года
К		Хуган Ханке (1904—1964) польск.: Hugon Hanke	8 жніўня 1955 (1955-08-08)	11 верасня 1955 (1955-09-11)	Партыя працы	Ханке  (польск.)
Л (I—III)		Антоні Паянк (1893—1965) польск.: Antoni Pająk	11 верасня 1955 (1955-09-11)	28 сакавіка 1957 (1957-03-28)	Польская сацыялістычная партыя  (польск.)	Паянк—I  (польск.)
			28 сакавіка 1957 (1957-03-28)	9 кастрычніка 1963 (1963-10-09)		Паянк—II  (польск.)
			9 кастрычніка 1963 (1963-10-09)	14 чэрвеня 1965 (1965-06-14)		Паянк—III  (польск.)
пасада вакантная з 14 чэрвеня 1965 (1965-06-14) года па 25 чэрвеня 1965 (1965-06-25) года
М		Аляксандар Завіша (1896—1977) польск.: Aleksander Zawisza	25 чэрвеня 1965 (1965-06-25)	9 чэрвеня 1970 (1970-06-09)	незалежны	Завіша  (польск.)
пасада вакантная з 9 чэрвеня 1970 (1970-06-09) года па 20 ліпеня 1970 (1970-07-20) года
Н		Зыгмунт Мухнеўскі (1896—1979) польск.: Zygmunt Muchniewski	20 ліпеня 1970 (1970-07-20)	13 ліпеня 1972 (1972-07-13)	Партыя працы	Мухнеўскі  (польск.)
пасада вакантная з 13 ліпеня 1972 (1972-07-13) года па 18 ліпеня 1972 (1972-07-18) года
О (I—II)		Альфрэд Урбанскі (1899—1983) польск.: Alfred Urbański	18 ліпеня 1972 (1972-07-18)	15 снежня 1973 (1973-12-15)	Польская сацыялістычная партыя  (польск.)	Урбанскі—I  (польск.)
			15 снежня 1973 (1973-12-15)	15 ліпеня 1976 (1976-07-15)		Урбанскі—II  (польск.)
пасада вакантная з 15 ліпеня 1976 (1976-07-15) года па 5 жніўня 1976 (1976-08-05) года
П (I—IV)		Казімеж Аляксандар Сабат (1913—1989) польск.: Kazimierz Aleksander Sabbat	5 жніўня 1976 (1976-08-05)	12 чэрвеня 1978 (1978-06-12)	незалежны	Сабат—I  (польск.)
			12 чэрвеня 1978 (1978-06-12)	9 красавіка 1979 (1979-04-09)		Сабат—II  (польск.)
			9 красавіка 1979 (1979-04-09)	17 снежня 1983 (1983-12-17)		Сабат—III  (польск.)
			17 снежня 1983 (1983-12-17)	8 красавіка 1986 (1986-04-08)		Сабат—IV  (польск.)
Р (I—II)		Эдвард Шчэпанік (1915—2005) польск.: Edward Franciszek Szczepanik	8 красавіка 1986 (1986-04-08)	1 лістапада 1989 (1989-11-01)	Ліга польскай незалежнасці  (польск.)	Шчэпанік—I  (польск.)
			1 лістапада 1989 (1989-11-01)	22 снежня 1990 (1990-12-22)		Шчэпанік—II  (польск.)

Паваенны перыяд (1944—1952)

1 студзеня 1944 (1944-01-01) года ў процівагу лонданскаму ўраду Польшчы ў выгнанні была створана Краёва Рада Нарадова (польск.: Krajowa Rada Narodowa, «дзяржаўны нацыянальны савет»), палітычная арганізацыя, у наступным ператвораная ў парламент, які праіснаваў да 4 лютага 1947 (1947-02-04) года.

У той час, калі Чырвоная Армія перайшла Заходні Буг, у СССР знаходзілася дэлегацыя Краёвай Рады Нарадовай, якая мела паўнамоцтвы для стварэння свайго выканаўчага органа. Такі орган з урадавымі функцыямі, Польскі камітэт нацыянальнага вызвалення (ПКНВ, польск.: Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego) быў утвораны 21 ліпеня 1944 (1944-07-21) года ў Маскве. У яго склад увайшлі прадстаўнікі Польскай рабочай партыі, Саюза польскіх патрыётаў, Польскай сацыялістычнай партыі (фракцыя Эдварда Асубка-Мараўскага), Народнай партыі «Воля народа»  (польск.) і Дэмакратычнай партыі. Старшынёй ПКНВ стаў Эдвард Асубка-Мараўскі.

31 снежня 1944 (1944-12-31) года ПКНВ быў ператвораны ў Часовы ўрад Польскай Рэспублікі  (польск.) (ЧУПР), старшынёй якога застаўся Эдвард Асубка-Мараўскі. У склад урада ўвайшлі прадстаўнікі Польскай рабочай партыі, Польскай сацыялістычнай партыі, Дэмакратычнай партыі і Сялянскай партыі  (польск.). 1 лютага 1945 (1945-02-01) года ўрад пераехаў з Любліна ў Варшаву. Да заканчэння вайны (8 мая 1945 (1945-05-08) года) ён стварыў сваю адміністрацыю на ўсёй тэрыторыі Польшчы (за выключэннем Шчэціна), пры непасрэдным савецкім ваенным кіраванні.

28 чэрвеня 1945 (1945-06-28) года ў адпаведнасці з Ялцінскімі дамоўленасцямі ЧУПР быў пашыраны за кошт палітычных дзеячаў як з самой Польшчы, так і палякаў з эміграцыі, і ператвораны ў Часовы ўрад нацыянальнага адзінства  (польск.) (ЧУНА), старшынёй якога зноў застаўся Эдвард Асубка-Мараўскі. Да ранейшых удзельнікаў кааліцыі далучыліся Партыя працы і Польская сялянская партыя  (польск.)^[16].

ЧУНА сышоў у адстаўку 6 лютага 1947 (1947-02-06) года пасля правядзення выбараў  (англ.) у Заканадаўчы сейм  (польск.) і фарміраванні ім урада  (польск.) Юзафа Цыранкевіча, які прапрацаваў да фарміравання першага ўрада Польскай народнай рэспублікі 21 лістапада 1952 (1952-11-21) года.

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Партыя	Выбары
старшыня Польскага камітэта нацыянальнага вызвалення
24 (I)		Эдвард Асубка-Мараўскі (1909—1997) польск.: Edward Osóbka-Morawski	21 ліпеня 1944 (1944-07-21)	31 снежня 1944 (1944-12-31)	Польская рабочая партыя у кааліцыі з Польскай сацыялістычнай партыяй, Дэмакратычнай партыяй і Сялянскай партыяй  (польск.)
старшыня Часовага ўрада Польскай Рэспублікі  (польск.)
24 (II)		Эдвард Асубка-Мараўскі (1909—1997) польск.: Edward Osóbka-Morawski	31 снежня 1944 (1944-12-31)	28 чэрвеня 1945 (1945-06-28)	Польская рабочая партыя у кааліцыі з Польскай сацыялістычнай партыяй, Дэмакратычнай партыяй і Сялянскай партыяй  (польск.)
старшыня Часовага ўрада нацыянальнага адзінства  (польск.)
24 (III)		Эдвард Асубка-Мараўскі (1909—1997) польск.: Edward Osóbka-Morawski	31 снежня 1944 (1944-12-31)	28 чэрвеня 1945 (1945-06-28)	Польская рабочая партыя у кааліцыі з Польскай сацыялістычнай партыяй, Дэмакратычнай партыяй, Сялянскай партыяй  (польск.), Партыяй працы і Польскай сялянскай партыяй  (польск.)
старшыня савета міністраў Польскай рэспублікі (Цыранкевіч—I  (польск.))
25 (I)		Юзаф Адам Зыгмунт Цыранкевіч (1911—1989) польск.: Józef Adam Zygmund Cyrankiewicz	28 чэрвеня 1945 (1945-06-28)	20 лістапада 1952 (1952-11-20)	На момант фарміравання: Польская рабочая партыя у кааліцыі з Польскай сацыялістычнай партыяй, Дэмакратычнай партыяй, Сялянскай партыяй  (польск.) і Партыяй працы	1947  (англ.)
					Пры завяршэнні працы: Польская аб’яднаная рабочая партыя[17] у кааліцыі з Дэмакратычнай партыяй і Аб'яднанай сялянскай партыяй  (польск.)[18]

Польская народная рэспубліка (1952—1989)

Польская народная рэспубліка (польск.: Polska Rzeczpospolita Ludowa) — афіцыйная назва Польшчы ў перыяд з 1952 па 1989 год. Канстытуцыя ПНР была прынята 22 ліпеня 1952 (1952-07-22) года, істотныя папраўкі былі ўнесены ў 1976 годзе. Заканадаўчым органам з’яўляўся аднапалатны Сейм, які выбіраўся на 4 гады, калектыўным главой дзяржавы да 1989 года — Дзяржаўны савет, які выбіраўся Сеймам тэрмінам на 4 гады, з 1989 года — прэзідэнт, выканаўчым органам — Савет Міністраў, прызначаны Сеймам.

Фактычна дзяржава была аднапартыйнай з дамінаваннем Польскай аб’яднанай рабочай партыі. Малыя партыі (галоўным чынам — Дэмакратычная партыя і Аб'яднаная сялянская партыя  (польск.)), а таксама прафсаюзныя, маладзёжныя і іншыя грамадскія арганізацыі, былі аб’яднаны ў сацыяльна-палітычную арганізацыю (якая выступала таксама як выбарчы блок) — якая з 1952 года звалася Нацыянальны фронт (польск.: Front Narodowy, з 1956 года — Фронт адзінства народа (польск.: Front Jedności Narodu), у 1983 годзе ператвораную ў Патрыятычны рух нацыянальнага адраджэння  (польск.) (польск.: Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego).

29 снежня 1989 (1989-12-29) года, шляхам унясення змен у канстытуцыю ПНР, краіне была вернута гістарычная назва «Rzeczpospolita Polska» (Польская рэспубліка).

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Партыя	Выбары	Кабінет
26		Баляслаў Берут (1892—1956) польск.: Bolesław Bierut	20 лістапада 1952 (1952-11-20)	18 сакавіка 1954 (1954-03-18)	Польская аб’яднаная рабочая партыя у кааліцыі з Дэмакратычнай партыяй[19] і Аб'яднанай сялянскай партыяй  (польск.)	1952  (англ.)	Берут / Цыранкевіч  (польск.)
25 (II—V)		Юзаф Адам Зыгмунт Цыранкевіч (1911—1989) польск.: Józef Adam Zygmund Cyrankiewicz	18 сакавіка 1954 (1954-03-18)	27 лютага 1957 (1957-02-27)
			27 лютага 1957 (1957-02-27)	18 мая 1961 (1961-05-18)		1957  (англ.)	Цыранкевіч—II  (польск.)
			18 мая 1961 (1961-05-18)	25 чэрвеня 1965 (1965-06-25)		1961  (англ.)	Цыранкевіч—III  (польск.)
			25 чэрвеня 1965 (1965-06-25)	28 лютага 1969 (1969-02-28)		1965  (англ.)	Цыранкевіч—IV  (польск.)
			28 лютага 1969 (1969-02-28)	23 снежня 1970 (1970-12-23)		1965  (англ.)	Цыранкевіч / Ярашэвіч  (польск.)
27		Пётр Ярашэвіч (1909—1992) польск.: Piotr Jaroszewicz	23 снежня 1970 (1970-12-23)	23 снежня 1973 (1973-12-23)
			23 снежня 1973 (1973-12-23)	27 сакавіка 1976 (1976-03-27)			Ярашэвіч  (польск.)
			27 сакавіка 1976 (1976-03-27)	18 лютага 1980 (1980-02-18)		1976  (англ.)	Ярашэвіч / Бабюх  (польск.)
28		Эдвард Бабюх (1927—) польск.: Edward Babiuch	18 лютага 1980 (1980-02-18)	3 красавіка 1980 (1980-04-03)
			3 красавіка 1980 (1980-04-03)	24 жніўня 1980 (1980-08-24)		1980  (англ.)	Бабюх / Пінькоўскі / Ярузельскі  (польск.)
в. а.		Юзаф Пінькоўскі (1929—2000) польск.: Józef Pińkowski	24 жніўня 1980 (1980-08-24)	5 верасня 1980 (1980-09-05)
29			5 верасня 1980 (1980-09-05)	11 лютага 1981 (1981-02-11)
30		генерал арміі Войцех Вітольд Ярузельскі (1923—2014) польск.: Wojciech Witold Jaruzelski	11 лютага 1981 (1981-02-11)	12 лістапада 1985 (1985-11-12)[20]
31		Збігнеў Стэфан Меснер (1929—2014) польск.: Zbigniew Stefan Messner	12 лістапада 1985 (1985-11-12)	14 кастрычніка 1988 (1988-10-14)		1985	Меснер  (польск.)
32		Мячыслаў Францішак Ракоўскі (1926—2008) польск.: Mieczysław Franciszek Rakowski	14 кастрычніка 1988 (1988-10-14)	12 верасня 1989 (1989-09-12)		1989	Ракаўскі / Кішчак  (польск.)
33		генерал броні Чэслаў Ян Кішчак (1925—2015) польск.: Czesław Jan Kiszczak	4 жніўня 1989 (1989-08-04)[21]	24 жніўня 1989 (1989-08-24)
34		Тадэвуш Мазавецкі (1927—2013) польск.: Tadeusz Mazowiecki	24 жніўня 1989 (1989-08-24)	29 снежня 1989 (1989-12-29)[22]	незалежны[23] у кааліцыі з Польская аб’яднаная рабочая партыя, Дэмакратычнай партыяй і Аб'яднанай сялянскай партыяй  (польск.)		Мазавецкі  (польск.)

Польская рэспубліка (з 1989)

Польская Рэспубліка, таксама вядомая як Трэцяя Рэч Паспалітая (польск.: Rzeczpospolita Polska, III Rzeczpospolita) — назва Польшчы, вернутая ёй 29 снежня 1989 (1989-12-29) года шляхам унясення змен у канстытуцыю ПНР.

23 красавіка 1992 (1992-04-23) года быў прыняты «Канстытуцыйны закон аб парадку падрыхтоўкі і прыняцця Канстытуцыі Рэспублікі Польшча», 17 кастрычніка 1992 (1992-10-17) года — «Канстытуцыйны закон аб узаемных адносінах паміж заканадаўчай і выканаўчай уладай, а таксама тэрытарыяльным самакіраванні», які атрымаў назву Малой канстытуцыі. Дакумент абвяшчаў пра спыненне (за некаторым выключэннем) дзеяння Канстытуцыі 1952 года. Закон таксама прадугледжваў прыняцце новай канстытуцыі Соймам і Сенатам. Сучасная канстытуцыя Польшчы была прынята 2 красавіка 1997 (1997-04-02) года і зацверджана на рэферэндуме 25 мая 1997 (1997-05-25) года.

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Партыя	Выбары	Кабінет
(34)[24]		Тадэвуш Мазавецкі (1927—2013) польск.: Tadeusz Mazowiecki	29 снежня 1989 (1989-12-29)[22]	4 студзеня 1991 (1991-01-04)	пры фарміраванні: незалежны[23] у кааліцыі з Польскай аб’яднанай рабочай партыяй, Дэмакратычнай партыяй і Аб'яднанай сялянскай партыяй  (польск.)		Мазавецкі  (польск.)
					пры завяршэнні працы: Дэмакратычная унія  (польск.)[25] у кааліцыі з Сацыял-дэмакратыяй рэспублікі Польшча  (польск.)[26], Польскай сялянскай партыяй[27], Дэмакратычнай партыяй, Грамадзянскім рухам за дэмакратычнае дзеянне  (польск.)[28] і Дэмакратычным правым форумам  (англ.)[29]
35		Ян Кшыштаф Бялецкі (1951—) польск.: Jan Krzysztof Bielecki	4 студзеня 1991 (1991-01-04)	4 снежня 1991 (1991-12-04)	Ліберальна-дэмакратычны кангрэс  (польск.) у кааліцыі з Пагадненнем цэнтра  (польск.), Хрысціянска-нацыянальным саюзам  (польск.), Дэмакратычнай партыяй і Дэмакратычнай уніяй  (польск.)	1991	Бялецкі  (польск.)
36		Ян Фердынанд Альшэўскі (1930—) польск.: Jan Ferdynand Olszewski	4 снежня 1991 (1991-12-04)	5 студзеня 1992 (1992-01-05)	Пагадненне цэнтра  (польск.) у кааліцыі з Хрысціянска-нацыянальным саюзам  (польск.), Народна-хрысціянскай партыяй  (польск.) і выбарчым блокам «Польская сялянская партыя — Народнае пагадненне»  (польск.)[30]		Альшэўскі  (польск.)
37 (I)		Вальдэмар Паўляк (1959—) польск.: Waldemar Pawlak	5 студзеня 1992 (1992-01-05)	11 ліпеня 1992 (1992-07-11)	Польская сялянская партыя у кааліцыі з іншымі членамі перадвыбарнага саюза «Польская сялянская партыя — Народнае пагадненне»  (польск.), Пагадненнем цэнтра  (польск.), Хрысціянска-нацыянальным саюзам  (польск.) і Народна-хрысціянскай партыяй  (польск.)
38		Ханна Сухоцкая (1946—) польск.: Hanna Suchocka	11 ліпеня 1992 (1992-07-11)	26 кастрычніка 1993 (1993-10-26)	Дэмакратычная унія  (польск.) у кааліцыі з перадвыбарным саюзам «Польская сялянская партыя — Народнае пагадненне»  (польск.), Хрысціянска-нацыянальным саюзам  (польск.), Ліберальна-дэмакратычным кангрэсам  (польск.), Народна-хрысціянскай партыяй  (польск.), Хрысціянска-дэмакратычнай партыяй  (польск.) і Польскай партыяй аматараў піва  (польск.)		Сухоцкая  (польск.)
37 (II)		Вальдэмар Паўляк (1959—) польск.: Waldemar Pawlak	26 кастрычніка 1993 (1993-10-26)	6 мая 1995 (1995-05-06)	Польская сялянская партыя у кааліцыі з Сацыял-дэмакратыяй рэспублікі Польшча  (польск.)[31]	1993	Паўляк  (польск.)
39		Юзаф Алексы (1946—2015) польск.: Józef Oleksy	6 мая 1995 (1995-05-06)	7 лютага 1996 (1996-02-07)	Сацыял-дэмакратыя рэспублікі Польшча  (польск.) у складзе перадвыбарнага Саюза дэмакратычных левых сіл і ў кааліцыі з Польскай сялянскай партыяй		Алексы  (польск.)
40		Уладзімеж Цімашэвіч (1950—) польск.: Włodzimierz Cimoszewicz	7 лютага 1996 (1996-02-07)	31 кастрычніка 1997 (1997-10-31)	незалежны у складзе перадвыбарнага Саюза дэмакратычных левых сіл і ў кааліцыі з Польскай сялянскай партыяй		Цімашэвіч  (польск.)
41		Ежы Караль Бузак (1940—) польск.: Jerzy Karol Buzek	31 кастрычніка 1997 (1997-10-31)	19 кастрычніка 2001 (2001-10-19)	незалежны у складзе перадвыбарнага саюза «Выбарчая Акцыя Салідарнасць»[32] і, да 6 ліпеня 2000 (2000-07-06) года, у кааліцыі з Уніяй Свабоды.	1997  (англ.)	Бузак  (польск.)
42		Лешак Цэзары Мілер (1946—) польск.: Leszek Cezary Miller	19 кастрычніка 2001 (2001-10-19)	2 мая 2004 (2004-05-02)	Саюз дэмакратычных левых сіл у кааліцыі з Уніяй працы і, да 3 сакавіка 2003 (2003-03-03) года, Польскай сялянскай партыяй.	2001  (англ.)	Мілер  (польск.)
43 (I—II)		Марак Мар’ян Бэлька (1952—) польск.: Marek Marian Belka	2 мая 2004 (2004-05-02)	11 чэрвеня 2004 (2004-06-11)	Саюз дэмакратычных левых сіл у кааліцыі з Уніяй працы		Бэлька—I  (польск.)
			11 чэрвеня 2004 (2004-06-11)	31 кастрычніка 2005 (2005-10-31)	Саюз дэмакратычных левых сіл у кааліцыі з Уніяй працы, Свабодай і роўнасцю  (польск.) і Сацыял-дэмакратыяй Польшчы  (польск.)		Бэлька—II  (польск.)
44		Казімеж Марцінкевіч (1959—) польск.: Kazimierz Marcinkiewicz	31 кастрычніка 2005 (2005-10-31)	14 ліпеня 2006 (2006-07-14)	Права і справядлівасць у кааліцыі з Партыяй цэнтра  (англ.) і, з 5 мая 2006 (2006-05-05) года, з Самаабаронай Рэспублікі Польшча і Лігай польскіх сем’яў	2005  (англ.)	Марцінкевіч  (польск.)
45		Ярослаў Аляксандар Качыньскі (1949—) польск.: Jarosław Aleksander Kaczyński	14 ліпеня 2006 (2006-07-14)	16 лістапада 2007 (2007-11-16)	Права і справядлівасць у кааліцыі з Самаабаронай Рэспублікі Польшча і Лігай польскіх сем’яў		Качыньскі  (польск.)
46 (I—II)		Дональд Францішак Туск (1957—) польск.: Donald Franciszek Tusk	16 лістапада 2007 (2007-11-16)	18 лістапада 2011 (2011-11-18)	Грамадзянская платформа у кааліцыі з Польскай сялянскай партыяй	2007	Туск—I  (польск.)
			18 лістапада 2011 (2011-11-18)	22 верасня 2014 (2014-09-22)		2011	Туск—II  (польск.)
47		Эва Бажэна Копач (1956—) польск.: Ewa Bożena Kopacz	22 верасня 2014 (2014-09-22)	13 лістапада 2015 (2015-11-13)			Копач  (польск.)
48		Беата Марыя Шыдла (1963—) польск.: Beata Maria Szydło	13 лістапада 2015 (2015-11-13)	11 снежня 2017 (2017-12-11)	Права і справядлівасць у кааліцыі з Салідарнасцю Польшчы Збігнева Зебра  (польск.)[33] і, да 4 лістапада 2017 (2017-11-04) года, Польшчай разам  (польск.), а затым з Пагадненнем Ярослава Говіна  (польск.)[34]	2015	Шыдла
49		Матэвуш Якуб Маравецкі (1968—) польск.: Mateusz Jakub Morawiecki	11 снежня 2017 (2017-12-11)	дзеючы	Права і справядлівасць у кааліцыі з Салідарнасцю Польшчы Збігнева Зёбры  (польск.) і Пагадненнем Ярослава Говіна  (польск.).</ref>		Маравецкі  (польск.)

Раннія паўстанцкія і падпратэктаратныя ўрады

У XVIII і XIX стст. у польскіх землях неаднаразова ўзнікалі буйныя паўстанцкія рухі, якія абвяшчалі аднаўленне нацыянальнай польскай дзяржавы, а таму фарміравалі рознага роду нацыянальныя ўрады, якія фактычна ажыццяўлялі выканаўчую ўладу на падкантрольнай тэрыторыі. Акрамя таго, у перыяд напалеонаўскіх войнаў на тэрыторыі Польшчы існавала Вялікае Герцагства Варшаўскае пад пратэктаратам Францыі, урад якога таксама ўспрымаўся палякамі як нацыянальны.

Паўстанне Касцюшкі (1794)

Паўстанне Тадэвуша Касцюшкі (польск.: Powstanie kościuszkowskie, insurekcja kościuszkowska) — паўстанне на тэрыторыі Рэчы Паспалітай (1794), якая складалася на той момант з часткі сучасных польскіх, беларускіх, украінскіх, літоўскіх і латвійскіх зямель.

Канстытуцыя, абвешчаная на варшаўскім сейме 3 мая 1791 (1791-05-03) года, выклікала незадаволенасць сярод магнатаў і шляхты. На з’ездзе ў Тарговіцы яны абвясцілі канстытуцыю нелегітымнай і ўтварылі канфедэрацыю для барацьбы з каралём Станіславам. Пасля прыняцця імператрыцай Кацярынай II пад заступніцтва канфедэратаў пачалася руска-польская вайна, і неўзабаве кароль падпарадкаваўся патрабаванням канфедэратаў. Аднак частка шляхты падрыхтавала і пачала паўстанне, правадыром якога быў абраны Тадэвуш Касцюшка. 16 сакавіка 1794 (1794-03-16) года жыхары Кракава абвясцілі яго дыктатарам рэспублікі; быў абвешчаны Акт паўстання, які падаваў яму паўнату ўлады ў краіне. 19 красавіка 1794 (1794-04-19) года, пасля вызвалення Варшавы, была створана Часовая Замяшчальная Рада  (польск.) для кіравання Варшавай і наваколлямі. 10 мая 1794 (1794-05-10) года ў лагеры пад Паланцам у якасці органа цэнтральнай грамадзянскай улады Касцюшка заснаваў Найвышэйшую нацыянальную раду, калегіяльны орган, які складаўся з 8 саветнікаў (польск.: radców) і 32 дэпутатаў. Рашэнні мусілі былі прымацца прынамсі 5 саветнікамі сумесна. Большую частку фармальна прызначаных саветнікаў рэальна замяшчалі пэўныя дэпутаты.

Аасійскія і прускія войскі, якія ўвайшлі на тэрыторыю Рэчы Паспалітай, неўзабаве нанеслі ваеннае паражэнне паўстанцам; 28 верасня 1794 (1794-09-28) года пасля бітвы пры Мацяёвіцах Касцюшка быў узяты ў палон, 25 кастрычніка 1794 (1794-10-25) года была падпісана капітуляцыя паўстанцаў.

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Пасада	Урад
		Ігнацы Высагота Закшэўскі (1745—1802) польск.: Ignacy Wyssogota Zakrzewski	19 красавіка 1794 (1794-04-19)	27 мая 1794 (1794-05-27)[35]	Старшыня Часовай замяшчальнай рады, прэзідэнт Варшавы	Часовая замяшчальная рада  (польск.)
		Алойзы Сулістроўскі (?—1796) польск.: Alojzy Sulistrowski	10 мая 1794 (1794-05-10)[36]	25 кастрычніка 1794 (1794-10-25)[37]	саветнік аддзела заказу[38]	Найвышэйшая нацыянальная рада
		Міхал Амброжы Каханоўскі  (польск.) (1757—1832) польск.: Michał Ambroży Kochanowski			дэ-факта саветнік аддзела бяспекі[39] (замест прызначанага Томаша Антонія Ваўжэцкага)
		Юзаф Мацей Ігнацы Шыманоўскі  (польск.) (1748—1801) польск.: Józef Maciej Ignacy Szymanowski			дэ-факта саветнік аддзела юстыцыі[40] (замест прызначанага Францішка Мышкоўскага)
		Гуга Стумберг Калантай (1750—1812) польск.: Hugo Stumberg Kołłątaj			саветнік аддзела казначэйства[41]
		Ігнацы Высагота Закшэўскі (1745—1802) польск.: Ignacy Wyssogota Zakrzewski			саветнік аддзела харчу[42]
		Тадэвуш Віктарын Матушэвіч (1765—1819) польск.: Tadeusz Wiktoryn Matuszewicz			дэ-факта саветнік аддзела ваенных патрэбаў[43] (замест прызначанага маёра Станіслава Адрыяна Велявейскі  (польск.))
		граф Раман Ігнацы Францішак Патоцкі (1741—1809) польск.: Roman Ignacy Franciszek Potocki			саветнік аддзела замежных спраў[44]
		Францішак Ксаверый Дмахоўскі (1762—1808) польск.: Franciszek Ksawery Dmochowski			дэ-факта саветнік аддзела нацыянальнай адукацыі[45] (замест прызначанага Ёгана Дамініка Пятра Яскевіча)

Варшаўскае герцагства (1807—1813)

Вялікае Герцагства Варшаўскае (польск.: Księstwo Warszawskie) — дзяржава, утвораная ў 1807 годзе паводле Тыльзіцкага міру (заключанага ў перыяд з 13 (25) чэрвеня па 25 чэрвеня (7 ліпеня) 1807 года) з тэрыторый, якія адышлі ў ас Другога і Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай да Прусіі і Аўстрыйскай імперыі. Яна з’яўлялася пратэктаратам Францыі.

Канстытуцыю герцагства зацвердзіў Напалеон 22 ліпеня 1807 (1807-07-22) года ў Дрэздэне. Герцагам быў прызначаны кароль Саксоніі Фрыдрых Аўгуст I, пры ім зацвярджаўся ўрад, Дзяржаўны савет і двухпалатны парламент. Ужыванне слоў Польшча, польскі у палітычным сэнсе не дапушчалася.

Першым часовым урадам герцагства, прызначаным указам Напалеона, з’яўлялася Урадавая камісія  (польск.) (польск.: Komisja Rządząca) у складзе 8 членаў (прэзідэнт — Станіслаў Малахоўскі), якая працавала з 11 студзеня 1807 (1807-01-11) года па 5 кастрычніка 1807 (1807-10-05) года. Пазней у герцагстве фарміраваліся саветы міністраў на чале з іх прэзідэнтамі (польск.: Prezes Rady Ministrów).

Герцагства праіснавала да 1813 года, калі яго тэрыторыя была занята войскамі Шостай кааліцыі. 3 мая 1815 (1815-05-03) года Венскі кангрэс зацвердзіў падзел герцагства: Кракаў стаў Вольным горадам; да Аўстрыі адышла Вялічка, да Прусіі — Вялікая Польшча, да Расіі — большая частка тэрыторыі, дзе было ўтворана Царства Польскае.

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Пасада	Урад
		Станіслаў Малахоўскі (1736—1809) польск.: Stanisław Małachowski	11 студзеня 1807 (1807-01-11)	5 кастрычніка 1807 (1807-10-05)	Прэзідэнт Урадавай камісіі	Урадавая камісія  (польск.)
			5 кастрычніка 1807 (1807-10-05)	14 снежня 1807 (1807-12-14)	Прэзідэнт савета міністраў	Малахоўскі  (польск.)
		Людвік Шыман Гутакоўскі (1738—1811) польск.: Ludwik Szymon Gutakowski	14 снежня 1807 (1807-12-14)	25 сакавіка 1809 (1809-03-25) (фактычна да лістапада 1808 года[46])		Гутакоўскі  (польск.)
		граф Станіслаў Костка Патоцкі (1755—1821) польск.: Stanisław Kostka Potocki	25 сакавіка 1809 (1809-03-25)	13 мая 1813 (1813-05-13)[47]		Патоцкі  (польск.)

«Лістападаўскае паўстанне» (1830—1831)

Царства Польскае (польск.: Królestwo Polskie, Каралеўства Польскае), якое было створана 21 красавіка (3 мая) 1815 года Венскім кангрэсам, перададзена Аляксандру I і знаходзілася ў асабістай уніі з Расійскай імперыяй, атрымала 15 (27) лістапада 1815 года Канстытуцыю. Апроч абазначэння створанай дзяржавы як спадчыннай манархіі, «назаўжды злучанай з Расійскай імперыяй» і зацвярджэння польскіх правоў (вядзенне ўсяго справаводства на польскай мове, замяшчэнне ўсіх дзяржаўных пасад палякамі, пацверджанне правоў рымска-каталіцкай царквы), усталёўваўся адмысловы рэжым выканаўчай улады, якая цалкам належала каралю: усе каралеўскія распараджэнні і пастановы мусілі быць змацаваныя подпісам міністра, які і павінен быў несці адказнасць за ўсё, што магло б у іх быць несумяшчальнага з канстытуцыяй. Адміністрацыйная Рада  (польск.) (польск.: Rada Administracyjna), як орган выканаўчай улады, складалася з пяці камісій; міністрам лічыўся кожны член Адміністрацыйнай Рады, у кожную камісію іх уваходзіла некалькі.

У час паўстання, пасля першага ўзброенага выступлення 17 (29) лістапада 1830 года, Адміністрацыйная Рада вызначыла пераварот як падзею «сумную». Аднак 18 (30) лістапада 1830 года ўтварыўся «Патрыятычны клуб», які дамогся чысткі Рады і замены шэрагу міністраў. 22 лістапада (4 снежня) 1830 года быў сфарміраваны Часовы ўрад  (польск.) (які ўзначаліў князь Адам Чартарыйскі), 9 (21) снежня 1830 года заменены Найвышэйшай нацыянальнай радай  (польск.), якую прызначыў дыктатар Юзаф Гжэгаж Хлапіцкі. 18 (30) студзеня 1831 года сейм зацвердзіў склад першага нацыянальнага ўрада.

13 (25) студзеня 1831 года сейм прыняў акт аб дэтранізацыі Мікалая і забароне прадстаўнікам дынастыі Раманавых займаць польскі прастол, пасля чаго пачалася ваенная экспедыцыя расійскай арміі. Прыгнечанне паўстання і ўсталяванне ваеннага кантролю над Польшчай у цэлым было завершана да кастрычніка 1831 года. 14 (26) лютага 1832 года Канстытуцыю замяніў Арганічны статут Царства Польскага, паводле якога яно абвяшчалася часткай Расіі, а таксама скасоўваліся сейм і польскае войска.

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Пасада	Урад
		граф Валенты Фаўсцін Сабалеўскі (1765—1831) польск.: Walenty Faustyn Sobolewski	18 (30) лістапада 1830	22 лістапада (4 снежня) 1830	Прэзідэнт Адміністрацыйнай Рады	Адміністрацыйная Рада  (польск.)
		князь Адам Ежы Чартарыйскі (1770—1861) польск.: Adam Jerzy Czartoryski	22 лістапада (4 снежня) 1830	9 (21) снежня 1830	Прэзідэнт часовага ўрада	Часовы ўрад  (польск.)
			9 (21) снежня 1830	18 (30) студзеня 1831	Прэзідэнт савета	Найвышэйшая нацыянальная рада  (польск.)
			18 (30) студзеня 1831	5 (17) жніўня 1831	Прэзідэнт урада	Чартарыйскі  (польск.)
		граф Ян Стэфан Крукавецкі (1770—1850) польск.: Bonawentura Wierusz-Niemojowski	5 (17) жніўня 1831	26 жніўня (7 верасня) 1831		Крукавецкі  (польск.)
		Банавентура Веруш-Немаёўскі (1787—1835) польск.: Bonawentura Wierusz-Niemojowski	26 жніўня (7 верасня) 1831	14 (26) верасня 1831[48]		Веруш-Немаёўскі  (польск.)

Кракаўскае паўстанне (1846)

Кракаўскае паўстанне (польск.: Powstanie krakowskie) адбылося ў Вольным горадзе Кракаве з 21 лютага 1846 (1846-02-21) года па 4 сакавіка 1846 (1846-03-04) года. Яно павінна было стаць элементам агульнага польскага паўстання на тэрыторыі Вялікай Польшчы, Вольнага горада Кракава, Галіцыі і Кангрэсавай Польшчы, аднак паўсюль, акрамя Кракава, было папярэджана ці падушана ў першых праявах.

У Кракаве 22 лютага 1846 (1846-02-22) года быў створаны Нацыянальны ўрад Рэспублікі Польшча  (польск.), прызнаны большасцю спачуваючых ідэям паўстання грамадскіх дзеячаў. Першапачаткова яго ўзначальваў трыўмвірат прадстаўнікоў Кракава, Галіцыі і Кангрэсавай Польшчы, а з 24 лютага 1846 (1846-02-24) года — Ян Юзаф Тысоўскі з паўнамоцтвамі дыктатара. Імі кантраляваўся савет міністраў на чале з Людвікам Гашкоўскім  (польск.).

3 сакавіка 1846 (1846-03-03) года горад быў заняты спачатку аўстрыйскімі, а затым і расійскімі войскамі, праца ўрадавых устаноў была спынена.

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Пасада	Урад
		Людвік Енджай Гашкоўскі  (польск.) (1811—1857) польск.: Ludwik Jędrzej Gorzkowski	22 лютага 1846 (1846-02-22)	24 лютага 1846 (1846-02-24)	члены трыўмвірату Нацыянальнага ўрада	Нацыянальны ўрад Рэспублікі Польшча  (польск.)
		Аляксандар Гжагажэўскі  (польск.) (1806—1855) польск.: Aleksander Grzegorzewski
		Ян Юзаф Тысоўскі (1811—1857) польск.: Jan Józef Tyssowski
			24 лютага 1846 (1846-02-24)	3 сакавіка 1846 (1846-03-03)	дыктатар Нацыянальнага ўрада
		Людвік Енджай Гашкоўскі  (польск.) (1811—1857) польск.: Ludwik Jędrzej Gorzkowski	22 лютага 1846 (1846-02-22)	3 сакавіка 1846 (1846-03-03)	старшыня савета міністраў

«Студзеньскае паўстанне» (1863—1864)

Паўстанне 1863 года, ці Студзеньскае паўстанне (польск.: Powstanie styczniowe) — шляхецкае паўстанне на землях былой Рэчы Паспалітай, якія адышлі да Расійскай імперыі, а менавіта ў Царстве Польскім, Паўночна-Заходнім краі і на Валыні. Паўстанне было накіравана на аднаўленне Рэчы Паспалітай у граніцах 1772 года. Пачалося яно 9 (21) студзеня 1863 года і працягвалася да 6 (18) чэрвеня 1864 года.

Сігналам да паўстання паслужыла апублікаванне ў Варшаве кіруючым цэнтрам у перыяд яго падрыхтоўкі і разгортвання, — Цэнтральным нацыянальным камітэтам (ЦНК, польск.: Centralny Komitet Narodowy), — Маніфеста 22 студзеня, які абвяшчаў пра яго пачатак. Маніфест пераўтварыў ЦНК у Часовы нацыянальны ўрад (польск.: Tymczasowy Rząd Narodowy), які валодаў правам ускладаць дыктатарскія паўнамоцтвы на арганізатараў узброенай барацьбы. Першы Нацыянальны ўрад быў ператвораны з часовага 28 красавіка (10 мая) 1863 года пад кіраўніцтвам Агатона Гілера, а апошні спыніў працу 29 сакавіка (10 красавіка) 1864 года пасля арышту Рамуальда Траўгута. Пазней паўстанцы імітавалі стварэнне яшчэ некалькіх урадаў, выкарыстоўваючы наяўнасць паўстанцкіх пячатак.

	Партрэт	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Заканчэнне паўнамоцтваў	Пасада	Урад
		Стэфан Баброўскі (1740—1863) польск.: Stefan Bobrowski	9 (21) студзеня 1863	5 (17) лютага 1863	старшыня выканаўчай камісіі Нацыянальнага ўрада	Часовы нацыянальны ўрад
		Людвік Адам Мераслаўскі (1814—1878) польск.: Ludwik Adam Mierosławski	5 (17) лютага 1863[49]	27 лютага (11 сакавіка) 1863[50]	дыктатар
		генерал Марыян Мельхіёр Антоній Лангевіч (1827—1887) польск.: Marian Melchior Antoni Langiewicz	27 лютага (11 сакавіка) 1863	6 (18) сакавіка 1863[51]
		Стэфан Баброўскі (1740—1863) польск.: Stefan Bobrowski	6 (18) сакавіка 1863	8 (20) сакавіка 1863	члены выканаўчай дыктатарскай камісіі
		Агатон Гілер (1831—1887) польск.: Agaton Giller
		Юзаф Каэтан Яноўскі  (польск.) (1832—1914) польск.: Józef Kajetan Janowski
		Стэфан Баброўскі (1740—1863) польск.: Stefan Bobrowski	8 (20) сакавіка 1863	31 сакавіка (12 красавіка) 1863	старшыня Часовага Нацыянальнага Урада
		Агатон Гілер (1831—1887) польск.: Agaton Giller	31 сакавіка (12 красавіка) 1863	28 красавіка (10 мая) 1863
			28 красавіка (10 мая) 1863	11 (23) мая 1863	старшыня Нацыянальнага Урада	Гілер  (польск.)
		Францішак Дабравольскі (1830—1896) польск.: Franciszek Dobrowolski	11 (23) мая 1863[52]	28 мая (9 чэрвеня) 1863		Дабравольскі / Кабылянскі  (польск.)
		Пётр Кабылянскі  (польск.) (1823—1868) польск.: Piotr Kobylański	28 мая (9 чэрвеня) 1863	29 мая (10 чэрвеня) 1863
		Караль Канстанцій Маеўскі (1833—1897) польск.: Karol Konstanty Majewski	29 мая (10 чэрвеня) 1863	2 (14) верасня 1863		Маеўскі  (польск.)
		Францішак Дабравольскі (1830—1896) польск.: Franciszek Dobrowolski	2 (14) верасня 1863	2 (14) кастрычніка 1863		Дабравольскі  (польск.)
		Рамуальд Траўгут (1826—1864) польск.: Romuald Traugutt	2 (14) кастрычніка 1863	29 сакавіка (10 красавіка) 1864[53]		Траўгут  (польск.)

Гл. таксама

• Прэзідэнт Польшчы