Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Воўчын)

Касцёл Найсвяцейшай Тройцы — дзейны каталіцкі храм у вёсцы Воўчыне Камянецкага раёна Брэсцкай вобласці Беларусі. Помнік архітэктуры позняга барока міжнароднага значэння. Месца пахавання апошняга вялікага князя літоўскага і караля польскага Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

Каталіцкі храм
Касцёл Найсвяцейшай Тройцы
52°17′08″ пн. ш. 23°18′37″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Воўчын
Канфесія	Каталіцтва
Епархія	Пінская дыяцэзія
Дэканат	Брэсцкі
Архітэктурны стыль	барока
Архітэктар	Ян Зыгмунт Дэйбель
Заснавальнік	Станіслаў Панятоўскі
Дата заснавання	18 ліпеня 1729
Будаўніцтва	1729—1733 гады
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 111Г000334шыфр 111Г000334
Стан	дзейнічае
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Касцёл Найсвяцейшай Тройцы.

Гісторыя

Першы камень новага касцёла закладзены 18 ліпеня 1729 года брэсцкім архідыяканам і намеснікам суддзі Янаўскай генеральнай кансісторыі Уладзіславам Суткоўскім. Будаўніцтва вялося на сродкі падскарбія вялікага літоўскага Станіслава Панятоўскага ў 1729—1731 гадах і завяршылася ў 1733 годзе.

Храм спраектаваны ў ватыканскай манеры рымскай архітэктуры Ёганам Зыгмундам Дэйблем. Неўзабаве пасля заканчэння будаўніцтва святыні ў Станіслава Панятоўскага нарадзіўся сын Станіслаў Аўгуст, будучы польскі кароль, які быў у ёй ахрышчаны.

У 1738 годзе Станіслаў Панятоўскі перадаў Воўчын свайму сваяку Міхалу Фрыдэрыку Чартарыйскаму. Пры ім адбылося асвячэнне воўчынскага касцёла пад тытулам Найсвяцейшай Тройцы, Адведзінаў Найсвяцейшай Панны Марыі і святога Станіслава, біскупа і мучаніка, якое здзейсніў 21 ліпеня 1743 года біскуп Луцкі і Брэсцкі Францішак Антоній Кабельскі.

Касцёл у 1930-я гады

Працы па аздабленні інтэр’ераў працягваліся і ў наступныя гады. Сярод архіўных матэрыялаў выяўлена таксама інфармацыя, што ў 1755 годзе ў Воўчыне працаваў архітэктар Крэйц, які быў адным з лепшых вучняў Пёпельмана, Яўха, Дэйбля. У канцы XVIII стагоддзя Адамам Чартарыйскім праведзены рамонт воўчынскага палаца і адначасова касцёла.

Пасля паўстання 1863—1864 гадоў, у 1866 годзе царскія ўлады адабралі касцёл у мясцовай каталіцкай парафіі, часткова яго разбурылі і пераабсталявалі. Перабудова касцёла ў царкву распачалася ў 1873 годзе. 30 жніўня 1876 года адбылося асвячэнне царквы ў імя Прасвятой Тройцы. Свята-Троіцкая царква была прыпісана да воўчынскай царквы Святога Мікалая Цудатворца. За перыяд існавання царквы буйных рамонтаў і пераробак будынка не праводзілася.

У 1918 годзе будынак вярнулі каталікам. У 1925 годзе ў касцёле адрамантавана тынкоўка, зроблена печка, умацавана канструкцыя вежы, устаўлены новыя дзверы, аконныя рамы, адрамантаваны дах. У 1924 годзе каля касцёла была пабудаваная плябанія ў неабарочным стылі для пражывання святара.

У 1930-я гады сярод польскага насельніцтва рэгіёна пачалася кампанія па адраджэнні Свята-Троіцкага касцёла. У касцёле захоўвалася метрыка Станіслава Аўгуста Панятоўскага — апошняга караля Рэчы Паспалітай. А ў ліпені 1938 года ў Воўчын з Санкт-Пецярбурга была перавезена труна з парэшткамі караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Перапахаванне праводзілася таемна ад грамадскасці, без выканання неабходнага ў такім выпадку рытуалу.

Другая сусветная вайна прыпыніла пачаты рамонт касцёла. У 1945 годзе ён зноў перажыў частковае разбурэнне.

Пасля вайны касцёл Найсвяцейшай Тройцы быў закрыты мясцовымі ўладамі і перададзены калгасу пад сховішча. Мясцовы пробашч пакінуў мястэчка, забраўшы касцельны архіў. На пачатку 1990-х гадоў адрадзілася мясцовая парафія і вернікі пачалі падрыхтоўку да аднаўлення святыні.

Руіны касцёла ў 2008 годзе

У 2007 годзе было прынята рашэнне пра перадачу Пінскай дыяцэзіі будынка паўразбуранага касцёла^[1]. Грунтоўныя працы па адраджэнні касцёла распачаліся ў 2009 годзе. 22 лістапада 2020 года біскуп Пінскі Антоній Дзям’янка здзейсніў асвячэнне адбудаванага храма, пасля чаго адслужыў першую Святую Імшу ў ім^[2].

Архітэктура

Скульптура евангеліста

Бельведэр з гадзіннікам на даху касцёла

Касцёл — твор архітэктуры позняга барока з рысамі ракако. Уяўляе сабой цэнтрычны васьмігранны ў плане мураваны будынак, накрыты гранёным шатровым дахам. У яго завяршэнні бельведэр з гадзіннікам-курантамі (знішчаны ў 1939 годзе, адноўлены ў 2010-х гадах). Уваход вылучаны нізкім прытворам, які не парушае цэнтрычнасці агульнай кампазіцыі. Шырокія грані фасадаў крапаваныя падвойнымі пілястрамі карынфскага ордара, завершаныя лучковымі франтонамі, увянчанымі скульптурнымі выявамі евангелістаў, ракайльнымі вазамі.

Аконныя праёмы размешчаныя ў тры ярусы: лучковыя ўнізе і на другім ярусе вузкіх граней; высокія арачныя на шырокіх гранях, круглыя і авальныя люкарны ў верхнім ярусе. Ліштвы акон насычаныя прафіліроўкай, арнаментальнай лепкай, дэкарыраваны ляпнымі гірляндамі.

Інтэр’ер

Фрагмент інтэр’ера

Зала храма мае форму грэчаскага крыжа, перакрытая плоскай столлю. Вуглы зрэзаныя чатырма авальнымі ў плане памяшканнямі з лоджыямі на другім ярусе, на якія вядуць вітыя ўсходы. Два ярусы абмежаваны шырокім антаблементам з прафіляваным карнізам і арнаментальным фрызам. Першы ярус сцен раскрапаваны карынфскімі канеліраванымі пілястрамі, другі — тонкімі лапаткамі з гірляндамі ў прасценках. У дэкоры шырока выкарыстана стукавая лепка: картушы, гірлянды, букеты кветак, акантавы арнамент, гарэльефы пуцці і херувімаў. Асноўнымі пластыка-дэкаратыўнымі акцэнтамі інтэр’ера з’яўляюцца тры алтары — галоўны і два бакавыя.

Плябанія

Побач з касцёлам (з усходняга боку) захаваўся будынак плябаніі — аднапавярховы прамавугольны ў плане аб’ём пад вальмавым дахам з мансардай.

Зноскі

1. Улады перадалі каталікам паўразбураны Воўчынскі касцёл(недаступная спасылка)
2. Біскуп Антоні Дзям’янка нанава благаславіў адбудаваны касцёл у Воўчыне, дзе быў ахрышчаны і пахаваны апошні польскі кароль