Кежмарак

Ке́жмарак (славацк.: Kežmarok, ням.: Kesmark/Käsmark, венг.: Késmárk) — горад ва ўсходняй Славакіі на рацэ Попрад паміж Высокімі Татрамі і Левачскімі Врхамі. Цэнтр Спішскай вобласці Прэшаўскага края.

Горад
Кежмарак
славацк.: Kežmarok
Царква ў Кежмарку
Сцяг Герб[d]
49°08′18″ пн. ш. 20°25′45″ у. д.HGЯO
Краіна	Славакія
Статус	Раённы цэнтр
Край	Прэшаўскі край
Раён	Кежмарак
Гісторыя і геаграфія
Заснаваны	1251
Першае згадванне	1251
Горад з	1269
Плошча	24,83 км²
Вышыня цэнтра	626 м
Водныя аб’екты	Попрад[d]
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Насельніцтва
Насельніцтва	▼15 145 чал. (31 снежня 2024)[1]
Лічбавыя ідэнтыфікатары
Тэлефонны код	052
Паштовы індэкс	060 01
Аўтамабільны код	KK
kezmarok.sk
Паказаць/схаваць карты
Кежмарак
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Кежмарак утварыўся ў XIII ст. аб’яднаннем трох блізкіх паселішчаў — славацкіх рыбакоў, нямецкіх каланістаў і каралеўскіх мытных вартавых. Упершыню згадваецца ў 1251 годзе ў лісце караля Белы IV як «Villa (Saxonum apud Ecclesiam) Sancte Elisabeth». Гарадскія правы Кежмарак атрымаў у 1269 годзе разам з правам на ўласны сырны рынак (па-нямецку «Käsemarkt» — «сырны рынак»).

У Кежмарку вясной 1410 года, падчас Вялікай вайны, адбываліся перамовы вялікага князя літоўскага Вітаўта з венгерскім каралём Жыгімонтам. 6 красавіка 1410 года ў Кежмарку быў здзейснены замах на Вітаўта, падпалена частка горада, дзе ён размясціўся і ў пажары атрад наёмнікаў напаў на двор князя, але ахова здолела адбіцца^[2].

25 красавіка 1433 года горад моцна пацярпеў ад нападу гусітаў. Пасля 1440 года ў Кежмарку засядаў граф Спіша. У XV стагоддзі (потым яшчэ раз у 1655 годзе) стаў вольным каралеўскім горадам. У пачатку XVI стагоддзя горад аднагалосна прыняў лютэранства. У сярэднявеччы Кежмарак быў багатым гандлёвым і рамесным горадам.

Кежмарк быў крэпасцю роду Цёкалі (Thököly).

У 1918 годзе група кежмарскіх славакаў абвясціла незалежную Славацкую рэспубліку.

Да Другой сусветнай вайны ў Кежмарку пражывала вялікая колькасць этнічных немцаў (глядзіце карпацкія немцы). Таксама была вялікая яўрэйская абшчына. Падчас вайны пад пратэкцыяй першай Славацкай рэспублікі каля 3000 яўрэяў былі дэпартаваныя ў нямецкія лагеры смерці. Усе немцы пакінулі горад у 1944 годзе пры набліжэнні Чырвонай арміі.

У 1950 годзе Кежмарак быў абвешчаны архітэктурным запаведнікам.

Насельніцтва

Статыстыка насельніцтва (10 гадоў)^[3]

Год	1994	2004	2014	2024
Колькасць людзей	17 796	17 179	16 636	15 145
Розніца		−3,46 %	−3,16 %	−8,96 %

Статыстыка насельніцтва^[3]

Год	2023	2024
Колькасць людзей	15 238	15 145
Розніца		−0,61 %

Паводле перапісу 2001 года ў горадзе налічваліся 17 383 жыхары. 95,21 % з іх славакі, 1,59 % цыганы, 0,83 % чэхі і 0,43 % немцы^[4]. Па веравызнанні 77,50 % рымска-каталікі, 10,98 % без рэлігійнай прыналежнасці, 4,83 % лютэране і 2,63 % грэка-каталікі^[4].

Гарады-пабрацімы[5]

Бохня, Польшча Глівіцы, Польшча Хайдусабасла, Венгрыя Купішкіс, Літва Ланшкроўн, Чэхія

Лесневен, Францыя Новы Тарг, Польшча Пржыбрам, Чэхія Вайльбург, Германія Згеж, Польшча

Вядомыя асобы

• Мілан Лах (нар. 1973) — славацкі рэлігійны ўніяцкі дзеяч
• Войцех Аляксандр, рэнтгенолаг
• Любаш Бартэчка, хакеіст
• Карл Сованка, мастак і скульптар
• Радаслаў Сухі, хакеіст
• Імрэ Цёкалі, прынц Трансільваніі
• Юрай Герц, кінарэжысёр

Зноскі

1. Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne) [om7101rr] — Bratislava: ŠÚ SR, 2025. Праверана 24 красавіка 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125585954'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1780'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13371586'></a>
2. Каляндар-2010 «600 год перамогі пад Грунвальдам» / Аўтар-укладальнік Дудар А. Г. — УП «Арэх». — 100 экз.
3. Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne) [om7101rr_obce=AREAS_SK] (нявызн.). Statistical Office of the Slovak Republic (31 сакавіка 2025). Праверана 31 сакавіка 2025.
4. Municipal Statistics (англ.)(недаступная спасылка). Statistical Office of the Slovak republic (15 снежня 2007). Архівавана з першакрыніцы 16 лістапада 2007. Праверана 4 верасня 2012.
5. Oficiálne stránky mesta Kežmarok (славацк.). kezmarok.sk (8 лютага 2010).