Князі смаленскія

Асноўны артыкул: Смаленскае княства

Смаленскае княства — княства ў складзе Кіеўскай Русі, затым самастойнае, існавала да 1404 года, калі было ўключана ў склад Вялікага Княства Літоўскага.

Першы вядомы смаленскі князь — Станіслаў Уладзіміравіч, малодшы сын вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Святаслававіча, знаходзіўся на смаленскім княжанні пры жыцці бацькі. У 1050-я гады на смаленскім стальцы княжылі малодшыя сыны Яраслава Мудрага, у 1070-я — унук Яраслава Уладзімір Манамах. Пачынаючы з 1090-х гадоў Смаленск становіцца пастаянным месцам княжання. Аж да 1125 года (з кароткім перапынкам) ім кіруюць сыны Уладзіміра Манамаха. У 1125 годзе князем стаў унук Манамаха Расціслаў Мсціславіч. Ён і яго нашчадкі кіравалі Смаленскім княствам аж да поўнай страты княствам самастойнасці напачатку XV стагоддзя.

Ніжэй прыведзены максімальна поўны спіс князёў за ўвесь час існаванні Смаленскага княства.

Удзел Кіеўскай дзяржавы

№	Гады княжання	Партрэт	Імя	Гады жыцця	Паходжанне	Заўвагі
1	каля 988 ці каля 1010 — раней 1015		Станіслаў Уладзіміравіч	(984/987 — да 1015)	сын вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Святаславіча
2	1054—1056/1057		Вячаслаў Яраславіч	(1033/1036—1056/1057)	сын вялікага князя кіеўскага Яраслава Мудрага	атрымаў Смаленскае княства пасля смерці бацькі
3	1056/1057—1060		Ігар Яраславіч	(1033/1036—1060)	сын вялікага князя кіеўскага Яраслава Мудрага	успадкоўваў Смаленск пасля смерці брата Вячаслава, раней — князь уладзіміра-валынскі
4	1073—1078		Уладзімір Усеваладавіч Манамах	(1053—1125)	унук Яраслава Мудрага, сын пераяслаўскага князя Усевалада Яраславіча	атрымаў Смаленск пасля выгнання з Кіева князя Ізяслава і перамяшчэння Усевалада на княжанне ў Чарнігаў; пазней чарнігаўскі, пераяслаўскі князь, вялікі князь кіеўскі
5	каля 1093—1095		Мсціслаў Уладзіміравіч	(1076—1132)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзіміра Манамаха	пасаджаны ў Смаленск бацькам; раней князь наўгародскі, растоўскі; пазней — растоўскі, наўгародскі, белгарадскі, вялікі князь кіеўскі
6	1095		Ізяслаў Уладзіміравіч	(?—1096)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзіміра Манамаха	перакладзены ў Смаленск наўзамен брата Мсціслава; раней князь курскі, пазней — мурамскі
7	1095—1097		Давыд Святаславіч	(каля 1050—1123)	унук Яраслава Мудрага, сын вялікага князя кіеўскага Святаслава Яраславіча	заняў Смаленск, выгнаўшы з яго князя Ізяслава; раней князь пераяслаўскі, мурамскі, наўгародскі; пазней — чарнігаўскі
8	1097—1113 (магчыма, былі суправіцелямі ці змянялі адзін аднаго)		Святаслаў Уладзіміравіч	(?—1114)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзіміра Манамаха	пазней князь пераяслаўскі
9			Яраполк Уладзіміравіч	(1082—1139)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзіміра Манамаха	пазней князь пераяслаўскі, вялікі князь кіеўскі
10	1113—1127[заўв 1]		Вячаслаў Уладзіміравіч	(каля 1083—1154)	унук Усевалада Яраславіча, сын вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Манамаха	атрымаў у спадчыну Смаленск ад брата Святаслава; пазней князь тураўскі, пераяслаўскі, перасопніцкі, вышгарадскі, вялікі князь кіеўскі

Дынастыя Расціславічаў

№	Гады княжання ў Смаленску	Партрэт	Імя	Гады жыцця	Паходжанне	Заўвагі
11	1127—1159		Расціслаў Мсціславіч	(каля 1108—1167)	сын вялікага князя кіеўскага Мсціслава Уладзіміравіча	адначасова князь наўгародскі і вялікі князь кіеўскі (1054—1055), пазней вялікі князь кіеўскі (1159—1167)
12	1159—1171		Раман Расціславіч (першае княжанне)	(?—1180)	сын Расціслава Мсціславіча	пазней вялікі князь кіеўскі (1171—1172)
13	1171—1172		Яраполк Раманавіч (першае княжанне)	(? — пасля 1177)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Рамана Расціславіча
14	1172—1174		Раман Расціславіч (другое княжанне)	(?—1180)	сын Расціслава Мсціславіча	пазней вялікі князь кіеўскі (1174—1176)
15	1174—1175		Яраполк Раманавіч (другое княжанне)	(? — пасля 1177)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Рамана Расціславіча	пазней князь трыпольскі
16	1175—1176		Мсціслаў Расціславіч Храбры	(?—1180)	сын Расціслава Мсціславіча	раней князь белгарадскі, пазней — князь наўгародскі
17	1176—1180		Раман Расціславіч (трэцяе княжанне)	(?—1180)	сын Расціслава Мсціславіча	адначасова князь наўгародскі
18	1180—1197		Давыд Расціславіч	(1140—1197)	сын Расціслава Мсціславіча	раней князь наўгародскі, таржокскі, віцебскі, вышгарадскі
19	1197—1213/1214		Мсціслаў Раманавіч Стары	(?—1223)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Рамана Расціславіча	раней князь пскоўскі, белгарадскі, пазней — вялікі князь кіеўскі (1213/1214—1223)
20	1213/1214—1219		Уладзімір Рурыкавіч	(1187—1239)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Рурыка Расціславіча	раней князь пераяслаўскі пазней — князь оўруцкі, вялікі князь кіеўскі (1223—1235, 1235—1239)
21	1219—1230		Мсціслаў Давыдавіч	(1193—1230)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Давыда Расціславіча
22	1230—1232		Расціслаў Мсціславіч	(? — пасля 1239)	унук Давыда Расціславіча, сын Мсціслава Давыдавіча	пазней вялікі князь кіеўскі (1239)
23	1232—1238/1239		Святаслаў Мсціславіч	(? — ?)	унук Рамана Расціславіча, сын Мсціслава Раманавіча Старога	раней князь наўгародскі, полацкі
24	1238/1239—1249		Усевалад Мсціславіч	(? — 1249)	унук Рамана Расціславіча, сын Мсціслава Раманавіча Старога	раней князь пскоўскі, наўгародскі
25	1249—1278		Глеб Расціславіч	(? — 1278)	унук Мсціслава Давыдавіча, сын Расціслава Мсціславіча
26	1278—1279		Міхаіл Расціславіч	(? — 1279)	унук Мсціслава Давыдавіча, сын Расціслава Мсціславіча	раней князь мсціслаўскі
27	1279/1280—1297		Фёдар Расціславіч Чорны	(1233/1240 — 1299)	унук Мсціслава Давыдавіча, сын Расціслава Мсціславіча	адначасова князь яраслаўскі, мажайскі
28	1297—1313		Аляксандр Глебавіч	(? — 1313)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Глеба Расціславіча	раней князь мсціслаўскі
29	1313—1359		Іван Аляксандравіч	(? — 1359)	унук Глеба Расціславіча, сын Аляксандра Глебавіча
30	1359—1386		Святаслаў Іванавіч	(? — 1386)	унук Аляксандра Глебавіча, сын Івана Аляксандравіча
31	1386/1387—1392		Юрый Святаславіч (першае княжанне)	(? — 1407)	унук Івана Аляксандравіча, сын Святаслава Іванавіча
32	1392—1395		Глеб Святаславіч	(каля 1355—1399)	унук Івана Аляксандравіча, сын Святаслава Іванавіча
33	1395—1401		Раман Міхайлавіч	(?—1401)	пляменнік Івана Аляксандравіча	раней князь бранскі і чарнігаўскі; пасаджаны на сталец у Смаленск вялікім князем літоўскім Вітаўтам як намеснік
34	1401—1404		Юрый Святаславіч (другое княжанне)	(? — 1407)	унук Івана Аляксандравіча, сын Святаслава Іванавіча

Гл. таксама

• Намеснікі смаленскія

Заўвагі

1. В. М. Тацішчаў згадвае таксама Глеб Уладзіміравіч, які трымаў Смаленскую зямлю з 1113 года сумесна з братам Вячаславам, а ў 1118 годзе стаў пераяслаўскім князем. Існаванне князя Глеба прызнаецца не ўсімі гісторыкамі.

Літаратура

• Кузьмин А. В. Князья Можайска и судьба их владений в XIII—XIV в.: Из истории Смоленской земли // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. — 2004. — № 4 (18).
• Веселовский С. Б. Всеволожи-Заболотские // Веселовский С. Б. Исследования по истории класса служилых землевладельцев. — М., 1969. — С. 331—358.
• Веселовский С. Б. Смоленские князья [Фоминские, Полевы, Еропкины, Порховские] // Веселовский С. Б. Исследования по истории класса служилых землевладельцев. — М., 1969. — С. 359—373.
• Веселовский С. Б. Монастыревы // Веселовский С. Б. Исследования по истории класса служилых землевладельцев. — М., 1969. — С. 374—396.
• Любимов С. В. Жижемские // Любимов С. В. Опыт исторических родословий: Гундоровы, Жижемские, Несвицкие, Сибирские, Зотовы и Остерманы. — Пг., 1915. — С. 14—34. (Присутствуют ошибки и сбои в поколениях).
• Рапов О. М. Княжеские владения на Руси в X — первой половине XIII в. — М., 1977.