Крэмніца

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Крэмніца (значэнні).

Крэ́мніца (славацк.: Kremnica, ням.: Kremnitz, венг.: Körmöcbánya, лац.: Cremnicium) — горад у Банскабістрыцкім краі Славакіі. Мае багатую горназдабыўчую і чаканную мінуўшчыну. Падчас Венгерскага каралеўства мела статус вольнага каралеўскага шахцёрскага горада.

Горад
Крэмніца
славацк.: Kremnica
Сцяг Герб
48°42′16″ пн. ш. 18°55′06″ у. д.HGЯO
Краіна	Славакія
Край	Банскабістрыцкі край
Раён	Раён Ж'яр-над-Гронам
Гісторыя і геаграфія
Заснаваны	1328
Першае згадванне	1328
Горад з	1328
Плошча	43,13 км²
Вышыня цэнтра	550 м
Водныя аб’екты	Kremnický Potok[d]
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Насельніцтва
Насельніцтва	▼4 664 чал. (31 снежня 2024)[1]
Лічбавыя ідэнтыфікатары
Тэлефонны код	045
Паштовы індэкс	967 01
Аўтамабільны код	ZH
kremnica.sk
Паказаць/схаваць карты
Крэмніца
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

У Сярэднявеччы і Новым часе Крэмніца была адным з галоўных шахцёрскіх гарадоў свету дзякуючы сваім вялізным пакладам залатой руды ў Крэмніцкіх гарах. Першыя звесткі пра падземную здабычу з’яўляюцца ў IX стагоддзі.

Упершыню ўпамінаецца ў пісьмовых крыніцах 17 лістапада 1328 года, калі венгерскі кароль Карл I Роберт надаў Крэмніцбані прывілей вольнага каралеўскага шахцёрскага і чаканнага горада, а таксама заснаваў тут манетны двор, які на працягу свайго існавання чаканіў залатыя і сярэбраныя манеты для розных еўрапейскіх каралеўскіх двароў. Флорыны, а пазней і знакамітыя крэмніцкія дукаты служылі плацёжнымі сродкамі ў міжнародных разлікаў праз сваю надзвычайную чысціню золата, з’яўляючыся таксама ўзорам для ўсіх еўрапейскіх манетных двароў. Крэмніцкі манетны двор стаў адным з найстарэйшых падобных у свеце і адным з нешматлікіх, што не спынілі сваю дзейнасць. У цяперашні час тут выпускаюцца славацкія еўра.

Здабыча руды і чаканка манет прынеслі гораду багацце і славу. За найвялікшую вытворчасць золата ў Венгрыі ў XIV стагоддзі горад атрымаў прыстаўка «залатая» Крэмніца.

У 1331 годзе Крэмніца стала рэзідэнцыяй камерграфа, які курыраваў усе шахты і манетныя двары ў дванаццаці камітатах Венгрыі. Пад канец XIV стагоддзя Крэмніца стала сталіцай шахцёрскіх гарадоў у цэнтральнай Верхняй Венгрыі, у XV стагоддзі стала другім па значнасці венгерскім горадам, пастаянна атрымліваючы новыя прывілеі.

Здабыча золата і вытворчасць манет у Крэмніцы дасягнулі кульмінацыі ў XIV—XV стагоддзях. Як адзін з найістотнейшых цэнтраў пратэстанцкай Рэфармацыі ў краіне, горад уваходзіў у пратэстанцкую «Лігу сямі шахцёрскіх гарадоў» разам з Банска-Белай, Банска-Быстрыцай, Банска-Шцьяўніцай, Любетавай, Нова-Баняй і Пуканцам.

У 1765—1772 гадах у месце быў пастаўлены адзін з апошніх маравых слупоў у габсбургскіх уладаннях.

Пазней золатаздабыча становіцца ўсё даражэйшай з-за таго, што даводзілася капаць усё глыбейшыя і глыбейшыя шахты. Апошняе золата было здабытае ў 1970 годзе, і з таго часу ўсе шахты зачыненыя.

Насельніцтва

Статыстыка насельніцтва (10 гадоў)^[2]

Год	1994	2004	2014	2024
Колькасць людзей	6581	5649	5513	4664
Розніца		−14,16 %	−2,40 %	−15,39 %

Статыстыка насельніцтва^[2]

Год	2023	2024
Колькасць людзей	4755	4664
Розніца		−1,91 %

Этнічны склад

• славакі — 95,76 %
• немцы — 1,19 %
• чэхі — 0,88 %
• цыганы — 0,86 %
• венгры — 0,33 %
• украінцы — 0,03 %
• і іншыя

Паводле веравызнання

• рыма-каталікі — 64,89 %
• без вызнання — 22,62 %
• евангельскія хрысціяне — 5,84 %
• грэка-каталікі — 0,46 %
• і іншыя

Славутасці

Крэмніцкі гарадскі замак

Маравы слуп Найсвятой Тройцы (1765—1772)

• Бібліятэка імя Яна Колара
• Музей манет і медалёў — адзін з найстарэйшых музеяў Славакіі, заснаваны ў 1890 годзе. З 1994 ў падпарадкаванні Нацыянальнага банка Славакіі.
• Музей Гыча
• Касцёл Св. Кацярыны
• Замак
• Ратуша
• Ансамбль галоўнай плошчы
• Манетны двор

Партнёрскія гарады

•  Herbolzheim^[d], Германія
•  Várpalota^[d], Венгрыя
•  Кутна-Гора, Чэхія (24 кастрычніка 1998)^[3][4]
•  Нові-Йічын^[d], Чэхія
•  Фідэнца^[d], Італія

Зноскі

1. Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne) [om7101rr] — Bratislava: ŠÚ SR, 2025. Праверана 24 красавіка 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125585954'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1780'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13371586'></a>
2. Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne) [om7101rr_obce=AREAS_SK] (нявызн.). Statistical Office of the Slovak Republic (31 сакавіка 2025). Праверана 31 сакавіка 2025.
3. https://mu.kutnahora.cz/mu/kremnica-sk
4. https://mu.kutnahora.cz/mu/partnerska-mesta