Наталля Рыгораўна Марар

Ната́лля Рыго́раўна Мара́р (рум.: Natalia Morari; нар. 12 студзеня 1984(1984-01-12), Хынчэшць) — малдаўская журналістка, тэлевядучая і палітык, якая атрымала вядомасць як карэспандэнт і палітычны аглядальнік часопіса «Новое время».

Наталля Марар
рум.: Natalia Morari
журналістка The New Times
Род дзейнасці	журналістка
Дата нараджэння	12 студзеня 1984(1984-01-12) (41 год)
Месца нараджэння	Хынчэшць, Хынчэшцкі раён[d], Малдаўская ССР, СССР
Грамадзянства	Малдова
Муж	Ilya Barabanov[d]
Альма-матар	MSU Faculty of Sociology[d] МДУ
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Скандальная публікацыя Марар 2007 года «Чорная каса Крамля» прывяла да чатырохгадовай забароны на ўезд у Расію.

З 2010 да 2012 года была вядучай ток-шоу «Фабрыка» на малдаўскім тэлеканале Publika TV. З 2013 па 2017 год вяла перадачу «Палітыка», а таксама з 2015 па 2017 год вяла перадачу «Інтэрпол» на тэлевізійным канале TV7.

З 2017 па 2018 год вяла перадачу «Палітыка» на тэлевізійным канале TV8, а далей — да 2021 года «Палітыка Наталлі Марар» на тым жа канале.

Біяграфія

Наталля Марар нарадзілася ў Катоўску (цяпер Хынчэшць), Малдаўская ССР. Бацька быў агрэсіўным, і маці вырашыла развесціся, калі Наталлі было чатыры гады^[1]. Вучылася ў руска-румынскім ліцэі «Гаўдэамус», пасля заканчэння якога ў 2002 годзе пераехала ў Маскву і паступіла на сацыялагічны факультэт МДУ. Скончыла ўніверсітэт з адзнакай у 2007 годзе^[2].

Кар’ера

У Расіі

У 2005 годзе Наталля Марар была адным са стваральнікаў пазапартыйнага маладзёжнага руху «Дэмакратычная альтэрнатыва» (ДА!).

У 2005—2006 гадах працавала ў фондзе «Адкрытая Расія», узначаленым Міхаілам Хадаркоўскім (каардынатар праекта «Школы публічнай палітыкі»). Пазней займала пасаду прэс-сакратара кааліцыі «Іншая Расія» і актыўна ўдзельнічала ў палітычнай дзейнасці, у тым ліку ў арганізацыі Маршаў нязгодных. Пакінула сяброўства ў палітычных арганізацыях з моманту пачатку працы журналістам The New Times.

Публікацыі Наталлі Марар былі прысвечаны праблемам карупцыі ў Расіі. Яна, у прыватнасці, пісала аб забойстве банкіра Андрэя Казлова і аб справах, звязаных з адмываннем грошай, у якія, на яе думку, былі залучаны аўстрыйскі «Райфайзен Банк» (Raiffeisen Zentralbank) і расійскі банк «Дысконт»; таксама згадвалася імя генерал-лейтэнанта Аляксандра Бортнікава, тады намесніка дырэктара ФСБ і начальніка Дэпартамента эканамічнай бяспекі ФСБ^[3][4]. У лістападзе 2007 года апублікавала серыю артыкулаў аб незаконнай фінансавай дзейнасці дзяржаўнага Усерасійскага цэнтра вывучэння грамадскай думкі (УЦВГД).

Дэпартацыя і забарона на ўезд у Расію

10 снежня 2007 года ў часопісе «Новое время» быў апублікаваны артыкул «Чорная каса Крамля»^[5], у якім пісалася пра фонд, праз які, на думку Марар, падчас парламенцкіх выбараў 2007 года былі незаконна пастаўлены ў залежнасць усе асноўныя палітычныя партыі Расіі, пачынаючы з «Адзінай Расіі» і да апазіцыйных партый СПС і «Яблоко». Па ацэнцы журналісткі, адсячэнне партый ад самастойнага пошуку спонсараў дапамагло «Адзінай Расіі» атрымаць пераканаўчую перамогу, а астатніх прымусіла стрымаць уласную апазіцыйнасць^[6].

16 снежня 2007 года Наталля Марар вярталася ў Расію з тыднёвай камандзіроўкі ў Ізраіль. Пры мінанні пашпартнага кантролю ў аэрапорце Дамадзедава Наталлі Марар было абвешчана, што ёй, па рашэнні ФСБ, забаронены ўезд у Расію. Ёй прыйшлося паляцець у Кішынёў.

17 студзеня ў пасольстве Расіі ў Малдове Наталлі Марар было паведамлена, што ёй забаронены ўезд у Расію ў адпаведнасці з пунктам 1 артыкула 27 Федэральнага закона «Аб парадку выезду з РФ і ўезду ў РФ». У гэтым артыкуле гаворыцца: «Уезд у Расійскую Федэрацыю замежнаму грамадзяніну або асобе без грамадзянства не дазваляецца ў выпадку, калі гэта неабходна ў мэтах забеспячэння абароназдольнасці або бяспекі дзяржавы, альбо грамадскага парадку, альбо абароны здароўя насельніцтва».

23 лютага 2008 года ў Кішынёве Наталля Марар зарэгістравала шлюб са сваім калегам — журналістам «The New Times» грамадзянінам Расіі Ільёй Барабанавым.

27 лютага Марар і Барабанаў прыляцелі ў Маскву з Кішынёва. Наталля Марар лічыла, што яе, як жонку грамадзяніна Расіі, не маюць права не пусціць у Расію. Аднак памежнікі аэрапорта Дамадзедава не дазволілі ёй перасекчы мяжу Расіі. Ёй было прапанавана вярнуцца ў Кішынёў, але яна адмовілася.

Наталля Марар і яе муж Ілья Барабанаў засталіся ў зоне памежнага кантролю, дзе правялі ноч. Да іх не дапусцілі ні іх адваката, ні прадстаўнікоў часопіса «The New Times».

Прадстаўнікі МЗС Расіі заявілі, што «ў адпаведнасці з міжнароднай практыкай, дзяржава не абавязана тлумачыць прычыны забароны ўезду на сваю тэрыторыю замежнаму грамадзяніну». У МЗС падкрэслілі, што шлюб з расійскім грамадзянінам з прававога пункту гледжання сітуацыю не змяняе^[7].

29 лютага Марар і Барабанаў працягвалі знаходзіцца ў транзітнай зоне аэрапорта Дамадзедава. Ім абмежавалі магчымасць руху і сувязі^[8][9]. 1 сакавіка яны вярнуліся ў Кішынёў.

Скарга карэспандэнта часопіса «New Times» Наталлі Марар на адмову ва ўездзе на тэрыторыю Расіі была разгледжана Масгарсудом 5 чэрвеня 2008 года^[10].

21 жніўня 2008 года Наталлі Марар было адмоўлена ў расійскім грамадзянстве. Прычына — заклікі да звяржэння канстытуцыйнага ладу Расійскай Федэрацыі гвалтоўнымі метадамі і пагроза бяспецы дзяржавы^[11]

Па паведамленні радыё «Эхо Москвы», у канцы жніўня 2008 года Марар падала пазоў у Еўрапейскі суд па правах чалавека^[12]

19 мая 2009 года Канстытуцыйны суд Расійскай Федэрацыі вынес пастанову № 545-О-О: Адмовіць у прыняцці да разгляду скаргі грамадзянкі Марар Наталлі Рыгораўны, паколькі яна не адпавядае патрабаванням Федэральнага канстытуцыйнага закона «Аб Канстытуцыйным Судзе Расійскай Федэрацыі», у адпаведнасці з якімі скарга ў Канстытуцыйны Суд Расійскай Федэрацыі прызнаецца дапушчальнай. Таксама, па меркаванні Канстытуцыйнага Суда: Федэральны заканадавец меў права прадугледзець аспрэчванае абмежаванне ў дачыненні да ўезду замежных грамадзян і асоб без грамадзянства на суверэнную тэрыторыю Расійскай Федэрацыі, а сам па сабе пункт 1 часткі першай артыкула 27 Федэральнага закона «Аб парадку выезду з Расійскай Федэрацыі і ўезду ў Расійскую Федэрацыю» канстытуцыйныя правы грамадзянкі Рэспублікі Малдова Н. Р. Марар не парушае. Двое суддзяў Канстытуцыйнага суда выступілі супраць такога рашэння, а суддзя Анатоль Конанаў напісаў з гэтай нагоды «асобную думку», у якой сцвярджаў, што «аспрэчваныя ў гэтай справе палажэнні Закона, як і практыка яго прымянення, што склалася, супярэчаць канстытуцыйным гарантыям правоў і свабод і не пакідаюць заяўніцы ніякіх шанцаў на эфектыўную абарону ад самавольства і на справядлівае судовае разбіральніцтва»^[13][14].

26 сакавіка 2012 года Наталлі Марар удалося вярнуцца ў Расію, але здарылася гэта толькі пасля таго, як галоўны рэдактар «Новага часу» Яўгенія Альбац, знаходзячыся ў лютым у Сочы на сустрэчы галоўных рэдактараў СМІ, асабіста прасіла прэзідэнта Расіі Дзмітрыя Мядзведзева паспрыяць вырашэнню гэтага пытання^[15].

З Ільёй Барабанавым яны развяліся.

У Малдове

У 2008—2009 гадах узначальвала фонд «Think Moldova». Па ўласным прызнанні^[16], удзельнічала ў арганізацыі акцый пратэсту 6 красавіка 2009 года пасля парламенцкіх выбараў у Малдове, якія перараслі потым у масавыя хваляванні ў Кішынёве 7 красавіка^[17][18].

У верасні 2021 года Наталля Марар выйшла з савета праўлення тэлеканала TV8, аргументуючы гэта ціскам з боку Службы інфармацыі і бяспекі^[19]. У сваім паведамленні, апублікаваным у Facebook^[20], Наталля ўпершыню паведаміла, што бацькам яе дзіцяці з’яўляецца скандальны бізнесмен Вячаслаў Платон, які ў 2017 годзе быў асуджаны на 18 гадоў за адмыванне грошай і выйшаў на волю ў чэрвені 2020 года па патрабаванні Генеральнага пракурора Аляксандра Стаяногла^[21][22]. Раней, 19 ліпеня 2021 года, Вячаслаў Платон пакінуў Малдову, паляцеўшы рэгулярным рэйсам з Кішынёва ў Лондан^[23]. Паведамленне Наталлі выклікала негатыўную рэакцыю ў малдаўскім грамадстве. Калега Марар, тэлевядучая TV8 Марыяна Рацэ, у адным з эфіраў заявіла, што яна «расчараваная і шакаваная», а журналістка Анжэла Гонца паведаміла, што з-за мінулых падзей TV8 перажывае наймацнейшы крызіс даверу^[24][25]. Дэпутат Парламента Малдовы ад партыі «Дзеянне і салідарнасць» Думітру Алайба абвінаваціў Наталлю ў здрадзе і карупцыі^[26].

У выніку TV8 зняў з эфіру аўтарскую праграму «Палітыка Наталлі Марар», а малдаўская служба вяшчання «Радыё Свабодная Еўропа» паведаміла аб часовым спыненні супрацоўніцтва з Наталляй Марар^[27][28].

У 2024 годзе Марар заявіла аб намеры балатавацца ў прэзідэнты Малдовы як незалежны кандыдат. Першапачаткова яна гатова была абмеркаваць магчымасць вылучэння ў якасці адзінага кандыдата ад апазіцыі, для чаго запрасіла на сустрэчу былога кіраўніка МЗС Тудара Ульяноўскага, былога башкана Гагаузіі Ірыну Влах, старшыню партыі ПСРМ Ігара Дадона, дэпутата Гайка Вартаняна, старшыню партыі ПРКМ Іона Кіку і старшыню ЛДПМ Улада Філата. Аднак дамовіцца аб выбары адзінага кандыдата ўсе яны не змаглі, і ў выніку партыі вылучылі сваіх кандыдатаў на выбары^[29]. Наталля Марар атрымала 0,61% галасоў выбаршчыкаў.